Ruskoslovenski jezik
Ruskoslovenski jezik kao posebna jezička forma srpskog jezika javila se nakon pada Srbije u ropstvo pod Osmanlijskim carstvom, odnosno nakon 1690. godine, kada se dešava Velika seoba Srba u kojoj je jedan deo srpskog naroda i sveštenstva zbog ratovanja na strani Austrije, a protiv Osmanlija, izbegao na sever, preko Save i Dunava, u tadašnju Južnu Ugarsku. Kako su u Austrougarskoj Srbi bili izloženi velikim političkim i verskim pritiscima, za pomoć su se obratili Rusiji, koja je među Srbe poslala — prvo 1726. Maksima Suvorova koji je otvorio Slavjansku školu u Sremskim Karlovcima, a potom i 1733. Emanuela Kozačinskog koji je otvorio Latinsku školu. Ruski prosvetitelji su sa sobom poneli knjige su bile napisane na ruskoslovenskog jeziku.
Ime uredi
Ova književna oznaka koristi se za razlikovanje od kasnijih slavenosrpskog jezika u prvoj polovini 19. veka. Jezik je pod ruskim književnim uticajem nakon popravke knjiga.
Uzroci i potreba za uvođenjem jezika uredi
Ovaj jezik privremeno zamenjuje stari književni ilirski jezik, koji je proizvod katoličke propagande u srpskim i bugarskim zemljama u 17. veku. Za Srbe i Bugare koji su se naselili u današnjoj Vojvodini krajem 17. i početkom 18. veka, postojala je potreba za elementarnom pismenošću na jednostavnom jeziku. Zato su se okrenuli Ruskoj Imperiju, koje je, nakon reformi Petra Velikog, za sekularne ciljeve i za vreme prosvetiteljstva nametnulo štampanje knjiga o tome ruska civilna ćirilica. Tako su Srbi i Bugari u današnjoj Vojvodini iskusili privremeni ruski književni uticaj.
Karakteristike ruskoslovenskog jezika uredi
Osnovne karakteristike ruskoslovenskog jezika su bile:
- Njegova velika udaljenost u narodu od srpskoslovenskog.
- Iako se koristio pretežno za crkvenu i školsku administraciju, imao je i širu primenu i u kulturi i umetnosti.
- Na ovom jeziku svoja dela pisali su Jovan Rajić (Istorija raznih slovenskih narodov),[1] i Zaharija Orfelin (Plač Serbiji).[2]
- Ubrzo ovaj jezik je počeo da se posrbljava kako bi se što više približio narodu.[3]
- Neki od srpskih pisaca koji su pisali na ovom jeziku
Istorija uredi
Dolazak ruskih učitelja uredi
U periodu od 1726. do 1733. na molbu srpskih patrijarha, među Srbe u Ugarskoj stigli su ruski učitelji Maksim Suvorov i Emanuel Kozačinski, sa ciljem da osnuju slavjansku i Latinsku školu. Suvorov i Kozačinski sa sobom su poneli moskovske udžbenike i knjige na ruskoslovenskom jeziku, koji su Srbi prihvatili i učili, mešajući ga kasnije sa srpskim narodnim jezikom. Zalihe knjiga su ubrzo iscrpljene, a kako je u Rusiji, u kampanji nastaloj nakon smrti Petra Velikog prestalo njihovo štampanje, novi mitropolit Mojsej Petrović je, pritisnut potrebama, naložio preštampavanje Prokopovičevog bukvara i time dao podršku daljem negovanju ruskoslovenskog jezika među Srbima.
Rusifikacija crkvenog i prosvetnog života uredi
Osnivanjem škole i preštampavanjem ruskih bukvara označen je početak rusifikacije najpre crkvenog i prosvetnog, a potom i drugih oblasti društvenog života. Prenošenje znanja o ruskoj crkvenoj ćirilici (i ruskoslovenskom jeziku u Srpskoj pravoslavnoj crkvi), začeto u 17. veku, nastavilo se i od 18. veka sve do danas. To je za dugo vremena usmerilo razvoj srpskog društva.
Slabljenje uticaja ruske knjige na Srbe uredi
Godine 1770. na inicijativu predsednika Ilirske dvorske deputacije grofa Kolera data je bečkom štamparu Kurcbeku dozvola da štampa srpske knjige. Posledica toga bilo je širenje prosvete među Srbima i smanjen uticaj ruske knjige na Srbe.[4]
Ova dozvola je reakcija na aktivnosti štamparije Dimitrija Teodosija u Veneciji, koju je finansijski podržala Katarina Velika.
Ruskoslovenski danas uredi
U današnjoj upotrebi naziva se crkvenoslovenskim jezikom i koristi se u bogosluženju i obredima slovenskih pravoslavnih crkava.
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ Đorđe Anđelić Istorije jugoslovenske književnosti, 1.1.1938, Beograd)
- ^ Čurčić, Laza. Knjiga o Zahariji Orfelinu. Zagreb : Srpsko kulturno društvo Prosvjeta, 2002. str. 372—387. ISBN 978-953-6627-45-5.
- ^ Razvoj srpskog književnog jezika — www.slideshare.net Pristupljeno 25.7.2019.
- ^ Pavle Ivić, 1998: Pregled istorije srpskog jezika, Celokupna dela, VIII. – Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića, Sremski Karlovci – Novi Sad str. 136-138.