Википедија

Rus (narod)

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Rus.

Rus (rus, ukr. i blr. Русь, grč. Ῥῶς) je naziv za grupu nordijskih Varjaga koja se, prema Povijesti minulih vremena iz svojih uporišta na baltičkoj obali preselila u unutrašnjost sjeveroistočne Evrope, nametnuvši svoju vlast tamošnjim slovenskim plemenima i stvorivši državu na čije će čelo stati Rjurik. Njegov rođak Oleg je potom zauzeo Kijev, stvorivši Kijevsku Rusiju.[1][2] Rjurijkovi potomci su postali vladajuća dinastija Kijevske Rusije (od 862.), i njenih država-nasljednica Galicije-Volinije (iza 1199), Černigov, Vladimir-Suzdalja, Velike moskovske kneževine te osnivači Ruskog carstva.[3]

Prekomorski gosti, Nikolaj Rerih (1899).
Karta koja prikazuje glavne trgovačke puteve Varjaga: trgovački put Volgom (u crvenoj boji) i trgovački put od Varjaga do Grka (u ljubičastoj boji). Skandinavskim napadačima i trgovcima bilo je neophodno da imaju dovoljnu kontrolu na uporištima, prodajnim mestima i portažama duž ruta.

Istorija uredi

 
Karta koja prikazuje varjaško naselje (crvenom bojom) i lokaciju slovenskih plemena (sivo), hazarski uticaj sredinom 9. veka označen je plavim obrisima.

Nakon što su naselili Aldejgju (Ladoga) tokom 750-ih, skandinavski kolonisti su odigrali važnu ulogu u ranoj etnogenezi ruskog naroda,[4][5] i u formiranju Ruskog kaganata. Varjazi (Varyags, na starom istočnoslovenskom) prvi put se pominju u Primarnoj hronici, prema kojoj su 859. godine nametnuli danak slovenskim i finskim plemenima.[6][7] Bilo je to vreme brzog širenja prisustva Vikinga u severnoj Evropi; Engleska je počela da plaća Danegeldu 865. godine,[8] a Kurši su se otprilike u isto vreme suočili sa invazijom Šveđana.[9]

Varjazi se prvi put pominju u Primarnoj hronici,[10] što sugeriše da je izraz Rus korišćen za označavanje Skandinavaca sve dok nisu postali čvrsto povezani sa sada već uveliko slavonizovanom elitom Kijevske Rusije.[11] U tom trenutku novi izraz Varjazi se sve više preferira za imenovanje Skandinavaca,[12] verovatno uglavnom onih što su obitavali na području koja je sada Švedska,[13] i koji su plovili rečnim putevima između Baltičkog, Crnog i Kaspijskog mora.[14][15][16][17] Relativno mali broj runskog kamenja koje su Varjazi ostavili u rodnoj Švedskoj govori o njihovim inostranim putovanjima,[18] na mesta poput današnje Rusije, Ukrajine, Belorusije,[19] Grčke i Italije.[20] Većina ovig runskog kamenja može se videti danas, i oni predstavljaju značajne istorijske dokaze. Varaško runsko kamennje govori o mnogim značajnim varaškim ekspedicijama, čak i o sudbinama pojedinih ratnika i putnika.[21]

U ruskoj istoriografiji dva grada se koriste za opisivanje početaka zemlje: Kijev i Novgorod.[22] U prvom delu 11. veka prvi je već bio slovenska metropola, bogata i moćna, brzo rastući centar civilizacije usvojen od Vizantije.[23] Potonji grad, Novgorod, bio je još jedno središte iste kulture, ali osnovano u drugom okruženju, gde su neke stare lokalne tradicije pretvorile ovaj trgovački grad u glavni grad moćne oligarhijske trgovačke republike, institucije koja je inače nepoznata u ovom delu Evrope.[24] Ovi gradovi su nastojali da zasene značaj drugih mesta koja su postojala dugo pre osnivanja Kijeva i Novgoroda. Dva prvobitna centra Rusije bila su Stara Ladoga i Rjurikovo gorodišče, dve tačke na Volhovu, reci koja teče 200 km između jezera Iljmenj na jugu do jezera Ladoga na severu.[22] Ovo je teritorija koju su Nordijci najverovatnije nazvali Gardar, ime koje je dugo nakon Vikinškog doba pridobilo mnogo šire značenje i postalo Gardariki, denominacija za celu staru rusku državu. Područje između jezera bio je prvobitni Rus, i odatle se njegovo ime prenelo na slovenske teritorije u srednjem Dnjepru, koje su na kraju postale Kijevska Rusija (Ruska zemlja).[22]

Praistorija prve ruske teritorije potiče od razvoja oko početka 8. veka, kada je Stara Ladoga osnovana kao proizvodni centar i za trgovinu, koja je služila operacijama skandinavskih lovaca i trgovaca krznom dobijenim iz severoistočne šumske zona Istočne Evrope.[25] U ranom periodu (drugi deo 8. i prvi deo 9. veka), nordijsko prisustvo je vidljivo samo u Staroj Ladogi, a u znatno manjoj meri na još nekoliko lokaliteta u severnim delovima Istočne Evrope. Predmeti koji predstavljaju nordijsku materijalnu kulturu ovog perioda retki su izvan Ladoge i uglavnom su poznati kao pojedinačni nalazi. Ova retkost se nastavlja tokom 9. veka sve dok se cela situacija radikalno ne promeni tokom sledećeg veka, kada se istorijski nalazi na mnogim mestima i u relativno velikim količinama sastaju sa materijalnim ostacima uspešne skandinavske kulture.[22] Za kratko vreme, neka područja istočne Evrope postala su deo nordijskog sveta isto koliko i danske i norveške teritorije na zapadu. Kultura Rusa sadržavala je nordijske elemente koji su se koristili kao manifestacija njihovog skandinavskog porekla. Ovi elementi, koji su bili aktuelni u Skandinaviji iz 10. veka, pojavljuju se na raznim mestima u obliku zbirki mnogih vrsta metalnih ukrasa, uglavnom ženskih ali i muških, poput oružja, ukrašenih delova konjskih uzda i različitih predmeta ukrašenih u istodobnim nordijskim stilovima umetnosti.[22]

Reference uredi

  1. ^ Duczko, Wladyslaw (2004). Viking Rus. Brill Publishers. str. 10—11. ISBN 9004138749. Pristupljeno 2009-07-01. 
  2. ^ Rurik | Norse leader | Britannica.com
  3. ^ Rurik Dynasty | medieval Russian rulers | Britannica.com
  4. ^ Wladyslaw Duczko (1. 1. 2004). Viking Rus: Studies on the Presence of Scandinavians in Eastern Europe. BRILL. str. 67—70. ISBN 90-04-13874-9. 
  5. ^ Gary Dean Peterson (21. 6. 2016). Vikings and Goths: A History of Ancient and Medieval Sweden. McFarland. str. 203. ISBN 978-1-4766-2434-1. 
  6. ^ Gwyn Jones (2001). A History of the Vikings. Oxford University Press. str. 245. ISBN 978-0-19-280134-0. 
  7. ^ Sverrir Jakobsson (2020). The Varangians: In God's Holy Fire. Springer Nature. str. 64. ISBN 978-3-030-53797-5. 
  8. ^ René Chartrand; Keith Durham; Mark Harrison; Ian Heath (22. 9. 2016). The Vikings. Bloomsbury Publishing. str. 7. ISBN 978-1-4728-1323-7. 
  9. ^ Mickevičius, Arturas (30. 11. 1997). „Curonian „Kings” and „Kingdoms” of the Viking Age”. Lithuanian Historical Studies. 2 (1): 11. doi:10.30965/25386565-00201001  . 
  10. ^ Wladyslaw Duczko (1. 1. 2004). Viking Rus: Studies on the Presence of Scandinavians in Eastern Europe. BRILL. str. 10. ISBN 90-04-13874-9. 
  11. ^ Elizabeth Warner (1. 7. 2002). Russian Myths. University of Texas Press. str. 7. ISBN 978-0-292-79158-9. 
  12. ^ Marika Mägi, In Austrvegr: The Role of the Eastern Baltic in Viking Age Communication Across the Baltic Sea, The Northern World, Volume 84 (Leiden: Brill, 2018), p. 195, citing Alf Thulin, 'The Rus' of Nestor's Chronicle', Mediaeval Scandinavia, 13 (2000)
  13. ^ Forte, Angelo; Oram, Richard; Pedersen, Frederik (2005). Viking Empires. Cambridge University Press. str. 13—14. ISBN 0-521-82992-5. 
  14. ^ Kaplan, Frederick I. (1954). „The Decline of the Khazars and the Rise of the Varangians”. American Slavic and East European Review. 13 (1): 1. ISSN 1049-7544. doi:10.2307/2492161. 
  15. ^ Orest Subtelny (1. 1. 2000). Ukraine: A History. University of Toronto Press. str. 26. ISBN 978-0-8020-8390-6. 
  16. ^ Ole Crumlin-Pedersen (31. 12. 2013). „Vikling Warriors and the Byzantine Empire”. Ur.: Line Bjerg; John H. Lind; Soren Michael Sindbaek. From Goths to Varangians: Communication and Cultural Exchange between the Baltic and the Black Sea. Aarhus University Press. str. 297—. ISBN 978-87-7124-425-0. 
  17. ^ Paul R. Magocsi (1. 1. 2010). A History of Ukraine: The Land and Its Peoples. University of Toronto Press. str. 63—65. ISBN 978-1-4426-1021-7. 
  18. ^ Birgit Sawyer (2000). The Viking-age Rune-stones: Custom and Commemoration in Early Medieval Scandinavia. Oxford University Press. str. 116—119. ISBN 978-0-19-820643-9. 
  19. ^ I︠A︡ Zaprudnik; Jan Zaprudnik; Ânka Zaprudnìk (16. 8. 1993). Belarus: At A Crossroads In History. Avalon Publishing. str. 5. ISBN 978-0-8133-1339-9. 
  20. ^ Judith Jesch (2001). Ships and Men in the Late Viking Age: The Vocabulary of Runic Inscriptions and Skaldic Verse. Boydell & Brewer. str. 86, 90, 178. ISBN 978-0-85115-826-6. 
  21. ^ Sigfús Blöndal (16. 4. 2007). The Varangians of Byzantium. Cambridge University Press. str. 223—224. ISBN 978-0-521-03552-1. 
  22. ^ a b v g d Duczko, Wladyslaw. Viking Rus : Studies on the Presence of Scandinavians in Eastern Europe. The Northern World. Leiden: Brill, 2004.
  23. ^ John Meyendorff (24. 6. 2010). Byzantium and the Rise of Russia: A Study of Byzantino-Russian Relations in the Fourteenth Century. Cambridge University Press. str. 10. ISBN 978-0-521-13533-7. 
  24. ^ Wladyslaw Duczko (1. 1. 2004). Viking Rus: Studies on the Presence of Scandinavians in Eastern Europe. BRILL. str. 99. ISBN 90-04-13874-9. 
  25. ^ Alexander Basilevsky (5. 4. 2016). Early Ukraine: A Military and Social History to the Mid-19th Century. McFarland. str. 85. ISBN 978-1-4766-2022-0. „The main activity was the production of amber and glass beads for the fur trade where the pelts were bought from local hunters and sold to the Bulgars and Khazars for valuable silver dirhams. In fact, the Staraia Ladoga settlements were built initially as a manufacturing center and to conduct trade in the north and in the Baltic region. This is confirmed by silver dirham finds in some of the earliest log buildings constructed there [...]” 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Рус_(народ)&oldid=27672523”