Saracensko osvajanje Budve, Rose i donjeg Kotora
Saraceni iz sjeverne Afrike su početkom četvrte decenije IX vijeka osvojili vlast u Siciliji i Južnoj Italiji. Pisac Barskog rodoslova opisuje veliki broj saracenskih lađa („omnes civitates maritimas destruxerunt“) . Jedan od njihovih vođa bio je Kalfis (Calfis) koga pominje mletačka hronika Jovana đakona. Nakon što je vazal Vizantije , venecijanska flota dužda Petra Tradonika - potučena u zimu 840 - 841 . godine, u Tarentskom moreuzu , poKonstantinu Porfirogenitu , Saraceni koji su doplovili iz Afrike (koje u biografiji svoga oca Konstantin zove Kartažanima) opustošili su i opljačkali vizantinske gradove : Budvu, a od bokokotorskih gradova Rosu (na poluostrvu Luštici) i donji Kotor . Za razliku od Porfirogenita, pisac Barskog rodoslova smatra da ovi Saraceni nijesu došli iz Afrike, već sa Sicilije, osvojene još 831 . godine („eo tempore exivit stolum a Sicilia”). Pretpostavlja se da je Barski rodoslov u pravu, tim prije što je Porfirigenit u svom pisanju pomiješao napade Saracena iz 841 . i 867 - 868 . godine. Nakon ovog pohoda, zauzimaju i grad Bari , u Italiji (kojim će vladati od 841 - 871 . godine). Sljedeće godine, nakon osvajanja Barija, Saraceni prodiru još dublje u Jadransko more , ponovo porazivši mletačku flotu (pod duždem Petrom Tradonikom) kod ostrvceta Suska, na zapadnoj strani ostrva Lošinja.
Posledice saracenskog napada uredi
Poraz Vizantije i njihovih vazala Mlečana , imao je posledice u primorskim oblastima, u odnosima između same Vizantije, Romana u vizantinskim gradovima i Slovena u okolnim župama. Došlo je do slabljenja moći romanskih gradova na obali i skoro do potpunog nestanka vizantinske i mletačke vlasti na Jadranu. Neretljani , 848. godine, u svom pljačkaškom pohodu dospijevaju do Kaorle (gradić u blizini Venecije) koji osvajaju i ruše. U Duklji , primorski gradovi potpadaju pod „vazalni“ odnos prema Srbima. Naime, prilikom napada na Budvu, Rosu i Kotor , romansko stanovništvo ovih gradova potražilo je spas u okolnim planinama i župama, među Slovene, koji su im po prestanku saracenske opasnosti omogućili da se slobodno vrate kućama - ali uz obavezu plaćanja danka i službe. Po Barskom rodoslovu, dolazi do značajnih promjena u odnosima Romana iz gradova oblasti Primorja (Hum , Travunija i Duklja) i Srba i Hrvata. Tek po preuzimanju navedenih obaveza, koje im nameću okolni Sloveni, Romani su mogli početi sa obnovom opustošenih gradova. U Budvi, Romani već 840 . počinju obnovu, pa je i nepoznati donator sa bratom tada podigao i crkvu svete Marije (in Punta). Konstantin Porfirogenit kaže da , pošto je „skoro čitava Italija i najveći dio Sicilije potpao pod vlast varvara (Saracena) “ Hrvati , Srbi, Zahumljani , Travunjani , Konavljani , Dukljani i Neretljani su „zbacili sa sebe davnašnju vlast Romeja (Vizantinaca) i postali samoupravni i samostalni, pokoravajući se isključivo svojim arhontima (kneževima)“.