Sveti Teodor (ostrvo)
Sveti Teodor ili Ajo Teodori (grč. Αγιοι Θεοδωροι) maleno je grčko ostrvo u Egejskom moru koje pripada grupi ostrva oko Krita. Zbog velike rupe - pećine na stenama ostrva, koja su po legendi usta monstruma u vreme kada je on pokušavao da napadne krićane, i danas meštani i posetioci Ajos Teodori nazivaju „Zver“.[1]
| Αγιοι Θεοδωροι | |
|---|---|
 | |
| Geografija | |
| Površina | 1 km2 |
| Dužina | 1,5 km |
| Širina | 0,5 km |
| Visina | 165 m |
| Administracija | |
| Demografija | |
| Stanovništvo | 0 (2011) |
| Gustina st. | 0 stan./km2 |
Naziv uredi
Ostrvo je izvorno nazvano Akitos ili Akoition , što znači neprikladno za življenje. Njegov trenutni naziv je dobilo po trorednoj ranohrišćanskoj crkvi Ajos Teodoros, od koje su preostale samo ruševine. Još u minojskom periodu, ostrvo je bilo sveto mesto.[1]
Meštani ostrvo zbog svog izgleda i nenaseljenosti često nazivali i „pusto (divlje) ostrvo".[2] Dok u Hanjiji, kada govore ostrvu Ajo Teodori, koriste množinu i uvek izgovaraju „ Teodorisi “, misleći na veliko i pored njega malo ostrvce.
Legende i predanja uredi
Osim zvanične istorije ostrvo Krit je puno, folklora i tradicije koja rađa zanimljivve priče i fascinantne mitove. Tako je mnastala i legenada o ostrvu Ajo Teodori, kako ona ne bi bilo izuzetak od ovog pravila.
Najrasprostranjenija legenda o ostrvu kaže da u prvim godina hrišćanstva ostrvo uopšte nije postojalo, a otvoreno more sa Krita se moglo videti unedogled bez ičega što bi zaustavljalo pogled. Međutim jednog dana nastala je legenda, kada su navodno stanovnici Platanije rano ujutru čuli neobičan zvuk i požurili da vide o čemu se radi, stigavši na obalu ugledali ogromno čudovište koje preti njihovom području.
| „ | Videli su ogromnu crnu masu koja dolazi prema njima, a pratila ga je i njegova beba. Verzija mita identifikuje ovo čudovište kao ogromnog medveda sa svojim medvedićem | ” |
Prestravljenim stanoovnicima ostrvo je izgledalo poput neke velikog čudovušta, koje je na južnoj strani ostrva, delela preteće svojim ogromnim lučnim otvorom (pećinom), koji im je ličila na otvorene čeljusti neke nemani, odnosno na ogromnu kornjaču otvorenih usta, koja kao da će svakog časa napasti ili ugristi.[2]
U strahu počeli su da bacaju koplja i strele iz daljine da bi ga ubili, ali bezuspešno. Užasnute tim prizorom, žene Krita počele su da mole Svetog Đorđa i Devicu Mariju ne bi li oni spasili stanovnike njihovog sela. Na njihove molitve Bog je odgovorio nastankom dva „kamena čudovišta” manjeg i većeg (ostrva Ajos Teodori), ili ostrva Teodori i manjeg ostrvca Glarakija. Pri tome se veće čudovište okamenilo, ali sa „otvorenim ustima”, u momentu kada je pokušalo da napadne meštane.[2]
Geografija uredi
Položaj, prostranstvo uredi
Ostrvo Ajo Teodori se nalazi se u Egejskom moru na oko 400 metara severno od grada Agia Marin, na severnoj obali Krita u južnoj Grčkoj. Administrativno pripada opštine, u područnoj jedinici Hanjia na Kritu. Trenutno na njemu postoje ostaci dve razrušene venecijanske tvrđave.
Ostrvo je kamenito, površine 697 hektara i nenaseljeno je (prema podacina iz 2011. godine). Pored njega se nalazi i velika stena, ostrvce Glaraki. Stanovnici Hanjia za oba ostrva koriste množinu i uvek izgovaraju „Teodorou“.
Ostrvo je proglašeno za deo mreže „Priroda 2000”, i po tom zaštićeno, kao međunarodno važno staništa ptica (IBA).
- Geografski položaj
- 35.537°N
- 23.931°E
- nadmorska visina ≈ 165 metara.
Geološka prošlost uredi
Ostrvo Krit, sa svojim ostrvima nalazi se na južnoj ivici egejskog bazena, oko 300 km od Afrike i geološki gledano je deo arhipelaga koji se proteže od Turske do kopnene Grčke preko arhipelaga Dodekanez i Peloponez.[1]
U slučaju Krita, afrička ploča le litosferu strši ispod egejske ploče iz koje su izrasle visoke planine Krita i okolnaostrva. Na teritoriji Krita i danje postoje zemljotresi, ali oni se obično javljaju na moru i na uzrokuju veću štetu iako se dešavaju na svakih nekoliko godina.
Planine Krita nastale su tokom tercijarnog perioda i sastoje se uglavnom od škriljaca, kristalnog krečnjaka i stena iz triasnog perioda.
Klima uredi
Klima na ostrvu je tipično mediteranska, sa malo padavina i jako toplim letima.[1]
Flora i fauna uredi
Kako je tlo ostrva kamenito ono je relativno suvo i sa malo plodne zemlje, tako da se na njemu susreće uglavnom nisko grmlje i oskudna trava.[1]
Nekada je Ajo Teodori štitilo krićanje od njihovih neprijatelja, a danas ono štiti autohtonu vrstu kritskih divokoza od njegovih neprijatelja, lovaca koji bi voleli da dodaju svojoj kolekciji trofeja rogove i krzno Kri-Kri, divlje kritske koze.[1]
Da bi se na ostrvu zaštitila autohtona vrsta kritskih divokoza od istrebljenja, poznatu kao Kri-Kri (latinski: Capra aegagrus cretica),[3][4] Prvi par koza transportovan je na ostrvo iz Samarske klisure 1935. godine kako bi se mogle reprodukovati uz zaštitu branilaca i drugih opasnosti. Potom je Grčka ostrvo proglasila zaštićenim područjem, zabranjujući na njemu svako ljudsko prisustvo i aktivnosti na ostrvu, osim (u vreme verskog praznika Ajo Teodorisa), kada je ostrvo dostupno tog dan (8. juna).[2]
Danas se procenjuje da na ostrvu živi oko 80 divokoza, koje čuva posebna straža. Ostrvo povremeno nudi zoološkim vrtovovima širom sveta, primerke Kri-Kri divokza.[2]
Istorija uredi
Ostrvo je tokom minojskog perioda bio sveti azil, ali je kasnije dolaskom hrišćanstva i periodu mletačke vladavine promenio namenu i karakter. Mlečani su ostrvo nazivali San Teodoro i 1574. godine odlučili da na njemu izgrade tvrđavu i ojačaju svoju poziciju u tom delu Krita, i spreče najezdu gusara i Turaka iz oblasti Platanije.[1]
Tako su izgradili tvrđavu na najvišoj tački ostrva i prozvali je Turluru. Takođe su izgradili i drugu manju utvrdu malo niže zvanu San Teodoro. Obe su tvrđave bile poligonalne i koštale su oko 21. 500 dukata, što je bila velika svota za to vrieme, ali kako su Mlečani smatral da ona ima strateški značaj i nisu štedeli novac za izgradnju. po završetki njene gradnje u tvrđavi su stalno boravila 70 vojnika koji su štitilo obalu Platanije.[1]
Kada su 1645. godine Turci napali Krit. 70 ljudi na ostrvu je bilo premalo da bi se suprotstavili moćnom neprijatelju. Kad su saznali da je bitka izgubljena, radije su umrli nego da se predaju. Zapalili su barutanu i nakon eksplozije okončali život u Agia Teodori.[1]
Pet godina kasnije,a tačnije 1650. godine, ostrva su ponovo bila pod vlašću Mlečana sve do 1699. godine, kada su ih Turci ponovo osvojili tvrđavu, i držali je pod svojom vlašću do konačnog oslobađanja Krita.
Danas je malo šta osim ruševina ostalo od tvrđave iz prošlosti, kao i od crkve Agija Teodora, koja je nešto ranije bila sagrađena na ostrvu.[1]
Informacije za turiste uredi
Donedavno je postojala zabrana poseta ostrvu, sve dok Opštinsko veće Platanje 2009. godine nije odobrilo ukidanje zabrane radi organizovanja izleta brodom koji će na ostrvo dovoditi turiste na nekoliko sati. Kako postoje ozbiljni prigovori od udruženja za zaštitu prirode zabrinutih zbog uticaja koji će posteta turista imati na divlje koze, pa je neizvesno šta će se desiti u budućnosti.[1]
Izvori uredi
- ^ a b v g d đ e ž z i j „Τα Θοδωρού στον Πλατανιά”. www.explorecrete.com. Pristupljeno 15. 4. 2020.
- ^ a b v g d „Thodorou Forts or Castelli Turluru”. www.kastra.eu. Kastrologos Castles of Greece. Pristupljeno 14. 4. 2020.
- ^ Bar-Gal, G. K. et al. (2002): Genetic evidence for the origin of the agrimi goat (Capra aegagrus cretica). Journal of Zoology 256:369-377. . doi:10.1017/S0952836902000407. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - ^ Manceau, V. et al. (1999): Systematics of the genus Capra inferred from mitochondrial DNA sequence data. Molecular Phylogenetics and Evolution 13:504-510
Spoljašnje veze uredi
- Položaj ostrva na mapi
- Ostrvo Teodori na: wikimapia.org (jezik: engleski)