Svetozar Stanković (političar)
Svetozar Stanković (Novi Kneževac, 1. maj 1882 – Beograd, 19. januar 1947) bio je srpski inženjer i političar, kao i ministar u vladama Kraljevine Jugoslavije između dva svetska rata.
| Svetozar Stanković | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Svetozar Stanković | |||||||||||||||
| Lični podaci | |||||||||||||||
| Datum rođenja | 1. maj 1882. | ||||||||||||||
| Mesto rođenja | Novi Kneževac, Austrougarska | ||||||||||||||
| Datum smrti | 19. januar 1947. (64 god.) | ||||||||||||||
| Mesto smrti | Beograd, FNRJ | ||||||||||||||
| Politička karijera | |||||||||||||||
| Politička stranka | Narodna radikalna stranka Jugoslovenska radikalna zajednica Srpska radikalna stranka | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
Biografija uredi
Svetozar je rođen 1. maja 1882. godine u uglednoj porodici Stankov, u Jozefovu kod Turske Kanjiže (danas Novi Kneževac). Osnovnu školu završio je u rodnom mestu, gimnaziju u Novom Sadu, da bi potom diplomirao na Tehničkom fakultetu u Budimpešti. Nakon uspešno završenog fakulteta prelazi u Kraljevinu Srbiju 1907. godine gde stupa u državnu službu i učestvuje u izgradnji državnih železnica do 1912. godine. Posle završetka ovog posla vraća se u Austrougarsku gde postaje upravnik Crkvenih fondova i imanja u Sremskim Karlovcima. Tokom Prvog svetskog rata bio je mobilisan od strane Austrougarske komande, zbog čega je sveštenstvo Karlovačke mitropolije pokušavalo da isposluje njegovo oslobađanje od vojne službe smatrajući ga neophodnim za funkcionisanje pravoslavnih crkava i manastira Karlovačke mitropolije. Na samom kraju Prvog svetskog rata izabran je za jednog od delegata u svom rodnom mestu i u tom svojstvu učestvovao u radu Velike narodne skupštine 25.novembra 1918. godine koja je proglasila prisajedinjenje Banata, Bačke i Baranje Kraljevini Srbiji. Učestvovao je na mirovnoj konferenciji u Parizu 1919. kao stručnjak jugoslovenske delegacije za pitanja režima voda i isporuka uglja iz pečujskog rudnika.[1][2]
Nakon proglašenja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca aktivno se uključuje u politički život novostvorene države i pristupa Radikalnoj stranci. Na listi Narodne radikalne stranke, a kasnije Jugoslovenske radikalne zajednice, biran je za narodnog poslanika 1923, 1925, 1927. i 1935. Državni podsekretar za agrarnu reformu bio je tokom 1923. i 1924, dužnost ministra poljoprivrede i voda obavljao je u vladama Velje Vukićevića 1927. i 1928, dok je najduži mandat ostvario kao ministar poljoprivrede u vladama Milana Stojadinovića od 1935. do 1939. godine. Značajno je doprineo rešavanju pitanja izgradnje Pančevačkog mosta, meliorizaciji Pančevačkog rita i opštoj sanaciji vodnih zadruga koje su bile u teškim finansijskim prilikama.[1]
Tokom 1926. i 1927. bio je na funkciji predsednika Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu i sa te pozicije zalagao se za spajanje Srpskog narodnog pozorišta sa Maticom srpskom.[2]
Po osnivanju Jugoslovenske radikalne zajednice Milana Stojadinovića postaje član te partije i na poziv Stojadinovića ulazi u njegovu vladu kao resorni ministar za poljoprivredu. Upravo u vreme njegovog mandata jugoslovenskim seljacima oprošteni su dugovi, što je uslovilo porast poljoprivredne proizvodnje baš u tom periodu. Pad vlade Milana Stojadinovića u februaru 1939. godine uslovio je i odlazak sa funkcije Svetozara Stankovića. Kada je Milan Stojadinović pokušao da organizuje novu političku stranku pod nazivom Srpska radikalna stranka 1940. godine, prvi potpredsednik te stranke postao je upravo Svetozar Stanković. Međutim, proterivanjem Stojadinovića iz Jugoslavije u martu 1941. godine ugašene su nade Stankovića u novu stranku i njegove političke ambicije. Godine Drugog svetskog rata Svetozar Stanković proveo je pasivno u Beogradu, gde je dočekao i kraj rata i uspostavljanje nove komunističke vlasti. U Beogradu će i okončati svoj život 19. januara 1947. godine.[1]
Reference uredi
- ^ a b v Nježić, Radovan (27. 12. 2022). „Kako je Novokneževčanin Svetozar Stanković likvidirao seljačke dugove u Kraljevini Jugoslaviji”. Centar za informisanje Novi Kneževac. Arhivirano iz originala 10. 1. 2023. g. Pristupljeno 10. 1. 2023.
- ^ a b „Svetozar Stanković”. Enciklopedija Srpskog narodnog pozorišta. Pristupljeno 10. 1. 2023.
Dodatna literatura uredi
- Dejan Mikavica, Goran Vasin i Nenad Ninković, Prečanski Srbi u Velikom ratu, Novi Sad 2018.