Википедија

Seleukija

Seleukija, poznata i kao Seleukija-na-Tigru ili Seleukija na Tigru, bila je glavni mesopotamijski grad carstva Seleukida, Parta i Sasanida. Stajala je na zapadnoj obali reke Tigar nasuprot Ktesifona, unutar današnje pokrajine Bagdad u Iraku.

Seleukija
Arheološka karta seleukidkog Ktesifona.
Seleukija na karti Iraka
Seleukija
Prikaz na mapi Iraka
Mesto Irak
RegijaMesopotamija
Koordinate33° 30′ 14″ S; 44° 18′ 43″ I / 33.5040° S; 44.3120° I / 33.5040; 44.3120
Istorija
GraditeljMitridat I od Partije
Osnovan305. godina p. n. e.
Periodstari i srednji vek

Ime uredi

Seleukija (grčki: Σελευκεια, Seleukeia) je dobila ime po Seleuku I Nikatoru, koji je postojeće naselje povećao i načinio prestonicom svoga carstva oko 305. godine pre nove ere. Bio je najveći i najvažniji od mnogih gradova koji je nosio njegovo ime, ali se od imena njegove reke ponekad razlikuje kao Seleukija-na-Tigru ili Seleukija na Tigru (latinski: Seleucia ad Tigridem).

Tekstovi sa sinoda Crkve Istoka nazivali su taj grad Salik (sirijski: ܣܠܝܩ)[1] ili neki put Mahoze (Sirijski: ܡܚܘܙܐ) kada su govorili o metropoli Seleukija-Ktesifon.

Sasanidi su istočni grad nazvali Veh Ardašir (persijski: ویهاردشیر), Arapi su ga zvali Bahurasir.

Istorija uredi

Seleukidsko carstvo uredi

Seleukija je, kao takva, osnovana oko 305. godine pre nove ere, kada je raniji grad proširen i posvećen kao prvi glavni grad carstva Seleukida od strane Seleuka I Nikatora. Seleuk je bio jedan od Dijadoha i naslednika Aleksandra Velikog koji su, nakon Aleksandrove smrti, njegovo carstvo podelili između sebe. Iako je Seleuk ubrzo preselio svoju glavnu prestonicu u Antiohiju, na severu Sirije, Seleukija je postala važno središta trgovine, helenističke kulture i regionalne vlade pod Seleukidima. Grad su naseljavali Grci, Sirijci i Jevreji.[2] Da bih njegov glavni grad postao metropola, Seleuk je sam primorao skoro sve stanovnike Vavilona, osim lokalnih sveštenika / pomoćnih radnika, da napuste grad i presele se u Seleukiju. "Tablica iz 275. godine pre nove ere kaže da su stanovnici Vavilona prevezeni u Seleukiju, gde su izgrađene palata i hram (Esagila)."[3] Stojeći na ušću reke Tigar u glavni kanal u Eufrat, Seleukija je bila postavljena tako da prima saobraćaj sa oba velika plovna puta. Tokom 3. i 2. veka pre nove ere, bio je jedan od velikih helenističkih gradova, uporediv sa Aleksandrijom u Egiptu, i veći od sirijske Antiohije. Iskopavanja pokazuju da su zidine grada obuhvatale površinu od najmanje 550 hektara (1.400 jutara). Na osnovu ove veličine, procenjeno je da je broj stanovnika bio preko 100 000 u početku, a verovatno i kasnije. Njegova okolna regija možda je imala pola miliona stanovnika.[4]


Polibije (5,52ff) koristi makedonske peligane za savet u Seleukiji, što podrazumeva makedonsku koloniju, u skladu rastom njegovog značaja za vreme Seleuka I; Pausanija (1,16) beleži da je Seleuk tu i naseljavao Vavilonce. Arheološki nalazi podržavaju prisustvo velike populacije koja nije bila deo grčke kulture. Godine 141. pre nove ere, Parćani pod Mitridatiom I osvojili su grad, a Seleukija je postala zapadna prestonica Partskog carstva. Tacit je opisao njegove zidine i spomenuo da je to bio, čak i pod partskom vlašću, potpuno helenistički grad. Drevni tekstovi tvrde da je grad imao 600.000 stanovnika, a da je njime upravljao senat od 300 ljudi. Očigledno je bio jedan od najvećih gradova zapadnog sveta; samo Rim, Aleksandrija i verovatno Antiohija bili su naseljeniji.

55. godine pre nove ere, bitka u blizini Seleukije bila je presudna u uspostavljanju dinastičke sukcesije arsarkidskih kraljeva. U ovoj bici između vladajućih Mitridata III (koga je podržala rimska vojska i Aulije Gabinije, guverner Sirije) i prethodno svrgnutog Oroda II, vladajući monarh je poražen, što je Orodu omogućilo da se ponovo postane za kralj. Međutim,41. godine pre nove ere, Seleukija je bila poprište masakra oko 5.000 vavilonskih jevrejskih izbeglica (Josephus, Ant. xviii. 9, § 9).[1]

Godine 117. g.n.e, Seleukiju je spalio rimski car Trajan tokom svog osvajanja Mesopotamije, ali je sledeće godine Trajanov naslednik Hadrijan vratio grad Parćanima, a zatim je obnovljen u partskom stilu. Rimski vojskovođa Avidije Kasije ga je 165. godine potpuno uništio.[5]

Sasanidska vlast uredi

Preko šezdeset godina kasnuje novi persijski car Ardašir I sagradio je preko reke novi grad, Veh Ardašir. Dugo se verovalo da se ovaj novi grad nalazio u Seleukiji, ali su italijanska iskopavanja pokazala da je sveža građevina odvojena od Seleukije i Ktesifona. U Mesopotamiji su postojale aktivne hrišćanske crkve od 1. veka pa na dalje, a u 3. ili 4. veku Seleukija je postala važno središte.

 
Seleukija u 4. veku na karti Pojtingera.

Nakon edikta o toleranciji persijskog sasanskog kralja Jezdigerda I, koji je za sada okončao progon hršćana, koji je trajao 70 godina, preostali hrišćani su krenuli u reorganizaciju i jačanje crkve.

Sabor u Seleukija-Ktesifonu (Sinod Mar Isaka) sastao se 410. g. pod upravom Mar Isaka, episkopa Seleukija-Ktesifona. Najvažnija odluka Sinoda koja je imala vrlo dalekosežan uticaj na život crkve a bila je proglašavanje episkopa Selekcija-Ktesifona za arhiepiskopa Crkve Istoka; i kao priznanje za tu uzvišenost mu je dodeljena titula „Katolikos“. Sinod je potvrdio Mar Isaka kao katolikosa i arhiepiskopa celog Orijenta. Sinod je takođe izjavio da se pridržava odluke Nikejskog sabora i pridružio se Nikejskom simbolu vere. Kanoni Sinoda ne ostavljaju nikakvu sumnju u autoritet velikog mitropolita, katolikosa Seleukije-Ktesifona. Bez njegovog odobrenja nijedan izbor episkop ne bi bio validan.

Pred kraj vladavine Jezdigerda I, hrišćani su ponovo progonjeni 420. godine n.e. Dadiešu je izabran za katolikosa 421 g.n.e, a sam je pretrpio tokom progona i bio je zatvoren. Kada je pušten na slobodu, povukao se sa trona i napustio Seleukiju, ali crkva je odbila da prihvati njegovo povlačenje i usledio je sinod Dadešua koji se sastao 424. godine u Markabati Arapskoj pod predsedništvom Mar Dadiešua. Pokazao se kao jedan od najznačajnijih od svih persijskih sinoda. Prvi Isakov sinod 410. g. odlučio je da katolikos Seleukija Ktesifona bude vrhovni među episkopima na Istoku. Sinod o Dadešu odlučio je da katolikos treba da bude jedini poglavar istočne crkve i da se nad njim ne sme priznati nikakav crkveni autoritet. Prvi sinod je nazvao katolikosa patrijarhom doneo je odluku da je njihov katolikos odgovoran samo Bogu. To je imalo trebalo da ostvari neki efekat kako bi se sasanska država uverila da persijski hrišćani nisu bili pod uticajem rimskog neprijatelja.

Grad je na kraju izbledio u nejasnoći i progutao ga je pustinjski pesak, verovatno napušten nakon što je Tigar pomerio svoj pravac.

Arheologija uredi

Lokalitet Seleukija ponovo je otkriven 1920-ih od strane arheologa koji su tražili Opis.[6]

Počevši 1927., profesori Univerziteta u Mičigenu Leroj Vaterman (1927–1932) i Klark Hopkins (1936–1937) nadzirali su iskopavanja Muzeja arheologije Kelsej u ime Američke škole za orijentalno istraživanje Bagdada sredstvima koja je obezbedio Muzej Toleda za umetnost i Muzej umetnosti iz Klivlenda.[7] [8] [9] Od 1964. do 1968., a zatim između 1985. i 1989., na tom lokalitetu iskopavanja su vršile italijanske misije sa Univerziteta u Torinu, koje su organizovali Antonio Invernizzi i Điorđio Đulini. Pronašli su arhivsku zgradu Seleukida sa oko 30.000 otisaka pečata, sve u potpuno grčkom stilu.[10] [11] [12] [13] [14] [15] [16] [17] [18]

U spoljnom zidu iz partskog perioda, ponovo je korišćena cigla koja datirana žigom iz 821. godine pre nove ere,izrađene tokom novo-asirskog doba.

Čini se da je za javne zgrade ugradila grčku i mesopotamijsku arhitekturu. Nalazi su pokazali veliku ne-grčku populaciju.

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Thomas A. Carlson et al., “Seleucia-Ctesiphon — ܣܠܝܩ ܘܩܛܝܣܦܘܢ ” in The Syriac Gazetteer last modified May 25, 2016, http://syriaca.org/place/2615.
  2. ^ Chisholm, Hugh, ur. (1911). „Seleucia”. Encyclopædia Britannica (на језику: енглески). 24 (11 изд.). Cambridge University Press. стр. 603. 
  3. ^ See entry for Babylon
  4. ^ Aperghis, G. G. (2004). The Seleukid Royal Economy: The Finances and Financial Administration of the Seleukid Empire. Oxford: Oxford University Press. pp. 37–38. ISBN 9781139456135.
  5. ^ „The History of the Decline and Fall of the Roman Empire, by Edward Gibbon”. Arhivirano iz originala 31. 10. 2019. g. Pristupljeno 13. 06. 2020. 
  6. ^ „University of Michigan.edu”. Arhivirano iz originala 27. 05. 2012. g. Pristupljeno 13. 06. 2020. 
  7. ^ L. Watermann, Preliminary Report upon the Excavations at Tel Umar Iraq, University of Michigan Press, 1931
  8. ^ L. Watermann, Second Preliminary Report upon the Excavations at Tel Umar Iraq, University of Michigan Press, 1933
  9. ^ Howard C. Hollis, Material from Seleucia, The Bulletin of the Cleveland Museum of Art, vol. 20, no. 8, pp. 129-131, 1933
  10. ^ G. Gullini, First Report of the Results of the First Excavation Campaign at Seleucia and Ctesiphon: 1st oct. – 17th dec. 1964, Sumer, vol. 20, pp. 63-65, 1964
  11. ^ G. Gullini and A. Invernizzi, First Preliminary Report of Excavations at Seleucia and Ctesiphon. Season 1964, Mesopotamia, vol. I, pp. 1-88, 1966
  12. ^ G. Gullini and A. Invernizzi, Second Preliminary Report of Excavations at Seleucia and Ctesiphon. Season 1965, Mesopotamia, vol. 2, 1967
  13. ^ G. Gullini and A. Invernizzi, Third Preliminary Report of Excavations at Seleucia and Ctesiphon. Season 1966, Mesopotamia, vol. 3-4, 1968–69
  14. ^ G. Gullini and A. Invernizzi, Fifth Preliminary Report of Excavations at Seleucia and Ctesiphon. Season 1969, Mesopotamia, vol. 5-6, 1960–71
  15. ^ G. Gullini and A. Invernizzi, Sixth Preliminary Report of Excavations at Seleucia and Ctesiphon. Seasons 1972/74, Mesopotamia, vol. 5-6, 1973–74
  16. ^ G. Gullini and A. Invernizzi, Seventh Preliminary Report of Excavations at Seleucia and Ctesiphon. Seasons 1975/76, Mesopotamia, vol. 7, 1977
  17. ^ A. Invernizzi, The Excavations at the Archives Building, Mesopotamia, vol. VII, pp. 13-16, 1972
  18. ^ A. Invernizzi, The Excavations at the Archives Building, Mesopotamia, vol. VIII, pp. 9-14, 1973–74

Izvori uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Селеукија&oldid=27004190”