Senteš
Senteš (mađ. Szentes) grad je u Mađarskoj. Senteš je treći po veličini grad u okviru županije Čongrad.
| Senteš mađ. Szentes | |
|---|---|
 Panorama središta Senteša | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Mađarska |
| Region | Regija velike južne ravnice |
| Županija | Čongrad |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — | 29.444 |
| — gustina | 83,35 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 46° 39′ 07″ S; 20° 15′ 26″ I / 46.6519° S; 20.25716° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Površina | 353,25 km2 |
  Senteš Senteš na karti Mađarske | |
| Poštanski broj | 6600 |
| Pozivni broj | 63 |
| Veb-sajt | |
| www.szentes.hu | |
Grad ima 29.444 stanovnika prema podacima iz 2008. godine.
Geografija uredi
Grad Senteš se nalazi u južnom delu Mađarske. Od prvog većeg grada, Segedina, grad je udaljen oko 50 km severno. Grad se nalazi u središnjem delu Panonske nizije, na reci Tisi.
Istorija uredi
U Sentešu se 1837. godine održavaju tri godišnja vašara: 24. aprila, 22. juna i 21. septembra.[1] U Sentešu je 1867. godine tovarena lađa "Đula" vlasnika Kopača, sa 6102 merova žita. Tovar koji je vršio trgovac Hajduk išao je za Sisak, rekom Savom.[2] Grci trgovci "iz Makedonije" nisu pod caricom Marijom Terezijom, mogli da nose zarađeni novac u zavičaj. Ponuđeno im je da se nasele u Ugarskoj, gde su u 18. veku na primer u Sentešu i Kečkemetu, svoje pravoslavne crkve podigli.[3] Grčka pravoslavna crkvena opština u Sentešu, je prilikom kanonske podele 1868. godine prišla Rumunima, i ušla u sastav Rumunske mitropolije.[4] Tu je 1893. godine kršten Miloš Crnjanski, slavni srpski pisac.[5] Senteška opština je bila dužna Tekelijinom fondu 6300 f. ali vratila je 1874. godine bez sudskog spora.[6]
Stanovništvo uredi
Po proceni iz 2017. u gradu je živelo 27.266 stanovnika.
| 1990. | 2001. | 2011. | 2017. |
|---|---|---|---|
| 32.891 | 31.638 | 28.509 | 27.266 |
Srbi u Sentešu uredi
Ovaj članak možda zahteva čišćenje i/ili prerađivanje kako bi se zadovoljili standardi kvaliteta Vikipedije. |
Po državnom šematizmu pravoslavnog klira u Ugarskoj, iz 1846. godine u Sentešu je bilo ravno 500 pravoslavnih žitelja. Parohija se nalazi u Aradskom protoprezviratu, Aradske eparhije. Tu su pripadale i brojne parohijske filijale okolnih manjih mesta: Oroshaz, Sarvaš, Senaš, Magoc, Banfalu, Kun Sent Marton, Čibahaza, Čongrad i Čipa. Pravoslavno parohijsko zvanje je osnovano i crkvene matrikule se vode od 1786. godine. U mestu je 1846. godine pravoslavna crkva posvećena Sv. Nikoli, a poroh je Rumun, pop Mojsa Grošesko.[7]
Pretplatnik Arnotove "Srpske novine", koje su izlazile u Pešti 1838. godine bio je Pavel Janković iz Senteša.[8]
Postoji narodna škola 1846/1847. godine koju pohađa osam učenika, a uči ih Jovan Reno učitelj. U Sentešu postoji 1846. godine pri crkvi i "Fondacija za vaspitanje siromašne dece", koju su ustanovili mesni parohijani: Jovan Hadži, Kosta Hadži, Jovan Đurica, Emanuil Hariš, Kosta Kalo, Georgije Kalo, Mihail Džambal, Bajče Hariš, Dimitrije Pap, Jovan Roža, Dimitrije Hadži, Evarija Žižić i Nikola Serhatli - sve trgovci u Sentešu. U hramu Sv. Nikole se danas nalazi jedan nadgrobni spomenik i epitaf ispisan na grčkom jeziku.
Svetozar Stevan Davidović je bio poslednje 33 godine života, srpski pravoslavni "dušepočitelj" (paroh) u Sentešu. Umro je 1891. godine u 71. godini života. U nekrologu se kaže: "čuvajući iskru pravoslavlja u sredini tuđinstva" radeći u Sentešu. Prethodno je bio kapelan 16 godina uz svog oca Petra, u Vašarhelju.[9] Izabran je 1891. godine Obrad Davidović iz Senteša za kapelana u Pančevu.[10]
Tu je u pravoslavnoj crkvi 1893. godine kršten Miloš Crnjanski, slavni srpski pisac.[5]
Po srpskom izvoru iz 1905. godine mesto Senteš je u Čongradskoj županiji. Tu ima 227 pravoslavnih duša koje su međutim po državnoj statistici Mađari, dok je samo tri Srbina i jedan Rumun. U mestu ima i Grka pravoslavaca kojima je po odluci ugarskog ministra prosvete pripalo crkveno imanje, ali podvrgnuti su pod duhovnu vlast srpskog patrijarha.[11]
Godine 1925. dopisnik beogradskog lista "Vreme" javlja iz Mađarske da navodno nema ni jednog više Srbina u Sentešu, kod Segedina. Naša crkva je ostala napuštena, bez sveštenika, a parohijani niti znaju srpski niti se osećaju Srbima.
Početkom 21. veka u mestu je pravoslavno groblje, a nalazi se u južnom delu naselja, pored puta za Vašarhelj. Tu su sahranjeni svi pravoslavni i naročito pomađareni Rumuni i Cincari. Ne zna se ko je vlasnik tog groblja jer se još vodi spor. Do kraja Drugog svetskog rata ono je bilo pod jurisdikcijom Budimske srpske eparhije. Gotovi svi od 144 spomenika ispisani su na mađarskom jeziku. Na zapadnom delu groblja su i spomenici vojnika pravoslavaca koji su poginuli u Prvom svetskom ratu. Nedostaju stari spomenici od 18. veka, najstariji je iz 1841. godine.[12]
Partnerski gradovi uredi
Galerija uredi
-
Panorama glavnog trga -
Palate na Košutovom trgu -
Gradska kuća Senteša -
Evangelistička crkva -
Pravoslavna crkva -
Gradska sinagoga -
Gradski park
.jpg)
Reference uredi
- ^ "Serbska pčela", Pešta 1837. godine
- ^ "Zemunski glasnik", Zemun 1867. godine
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1861. godine
- ^ "Rasprava ugarskog sabora 1868 god. o zakonskom predlogu u stvari istocno-pravoslavne crkve", Pešta 1868.
- ^ a b "Politika", Beograd 1923. godine
- ^ "Letopis Matice srpske", Novi Sad 1876. godine
- ^ Reesch de Lewald, Aloysius: "Universalis schematismus ecclesiasticus venerabilis cleri orientalis ecclesiae graeci non uniti ritus regni Hungariae partiumque eidem adnexarum, necnon magni principatus Transilvaniae, item literarius, seu nomina eorum, qui rem literariam et fundationalem scholarem ejusdem ritus procurant ... pro anno ...", Buda 1846.
- ^ "Srpska novina ili magazin za hudožestvo i modu", Pešta 1838. godine
- ^ "Školski list", Sombor 1891. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1902. godine
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ Srpski institut, internet baza podataka, Budimpešta
