Sidon
Sidon (arap. صيدا Saydā, grč. Σιδώνα, hebr. צִידוֹן, Zaydo'wn) je treći grad po broju stanovnika u Libanu, na obali Sredozemnog mora. Grad administrativno pripada governoratu Južni Liban. Nalazi se oko 40 km severno od Tira i 40 km južno od Bejruta. Prema proceni iz 2005. u gradu je živelo 163 554 stanovnika, uglavnom sunita, šiita, grkokatolika i maronita.
| Sidon arap. صيدا Saydā | |
|---|---|
 Novi deo Sidona | |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Liban |
| Guvernorat | Južni Liban |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2005. | 163.554 |
| — gustina | 23.364,86 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 33° 33′ 39″ S; 35° 22′ 19″ I / 33.560833° S; 35.371944° I |
| Vremenska zona | UTC+2, leti UTC+3 |
| Površina | 7,000000 km2 |
  Sidon Sidon na karti Libana | |
Sidon je nastao pre oko 4000. godina i bio je jedan od najznačajnijih gradova atničke Fenikije. Odavde je stvorena velika trgovačka mreža koja je trgovala duž celog Sredozemnog mora. Grad je bio čuven po staklarstvu i izradi purpurne odeće.
Geografija uredi
Sidon se nalazi oko 40 km južno od Bejruta, uz obalu Sredozemnog mora u današnjem Libanu.
Istorija uredi
Drevna Fenikija uredi
Osnovan je pre 4 milenijuma i bio je jedan od najznačajnijih feničkih gradova. Grčki istoričar Strabon je navodio Sidon kao jedan od najstarijih feničkih gradova. Homer je hvalio zanatlije Sidona zbog proizvodnje stakla i boja. Iz Sidona je osnovan grad Tir, pa će kasnije nastati takmičenje koji grad je metropola Fenikije. Grad se spominje zajedno s Tirom u ugaritskom epu o Kirti, koji je verovatno nekoliko veka stariji od teksta iz 1345. p. n. e. koji je stigao do nas. Hetitski magijaski tekstovi iz ranog 14. veka p. n. e. spominju Sidon pre Tira na svome popisu regija. U spisima iz Amarne Sidon se više puta navodi kao predvodnik antiegipatskog saveza gradova-država. Sidon će stoga postati sinonim za čitavu Fenikiju, a fenički će kralj biti nazivan »sidonskim kraljem.«
Čini se da je faraon Tutmos IV posetio ovaj grad. Satiričko egipatsko pismo iz razdoblja 19. dinastije, poznato kao Papirus Anastasi I., spominje Sidon na putu od severa prema jugu, koji još uključuje i Bejrut, Seraptu i Tir. U doba 21. dinastije (oko 1090—1080. p. n. e.) Sidon je imao oko 50 brodova koji su trgovali s Egiptom.
Značajniji rast grada započeo je invazijom Naroda s mora, budući da se ovaj grad, čini se, uspeo oporaviti pre svojih suseda, a naročito pre Tira. Tako da će Sidonci zapravo ponovno utemeljiti Tir, što se vidi i iz kovanica što su ih, mnogo kasnije, u doba helenizma, izdavali Seleukidi.
Asirska vlast uredi
Za vreme svoga pohoda prema zapadu 701. p. n. e., asirski kralj Sanherib svrgnuo je sidonskog kralja Lulija, koji je bio pristupio protivasirskom savezu. Na njegovo je mesto postavljen Itobaal, a njegov naslednik, Abdimilkutti, ponovno će se pobuniti protiv Asirije. Asirski kralj Asarhadon, 677. p. n. e. je ugušio pobunu, a grad je tom prilikom srušen do temelja i njegov kralj pogubljen. Novi, asirski grad, pod imenom Kar-Asarhadon (Asarhadonova luka) postao je središtem asirske uprave u tom području.
Persijska vlast uredi
Nakon dolaska Vavilonaca i kralja Navukodonosora II, sudbina grada nije sasvim jasna. U persijskom razdoblju, Sidon je ostao važno upravno središte, kao glavni grad Pete satrapije, koja je obuhvatala Siriju, Palestinu i Kipar, a njegova je flota imala naročitu važnost u grčko-persijskim ratovima protiv Grčke. Uspesi sidonske mornarice u ratovima s Egipćanima i Grcima doneli su Sidoncima delimičnu samostalnost. Usto, grad je bio poznat po staklarstvu i brodogradnji. Nadgrobni natpisi sidonskih kraljeva iz persijskog razdoblja otkriveni su početkom 19. veka, te omogućavaju gotovo sigurnu rekonstrukciju niza vladara i vremena njihove vladavine. Sredinom 4. veka p. n. e. Sidon se pod vođstvom kralja Teneja pobunio protiv persijskog velikog kralja Artakserksa III koji je pobunu ugušio, a nedugo posle je u gradu izbio požar koji je odneo gotovo 40.000 života.
Grci, Rimljani i Vizantija uredi
Tako oslabljen, Sidon je 333. p. n. e. postao lak plen Aleksandra Makedonskog, te mu se bez borbe predao. U to doba, te u vreme vlasti Seleukida i Ptolemejida, grad obnavlja delimičnu autonomiju, a slično i u Rimskom carstvu, nakon što su ga 64. p. n. e. Rimljani osvojili. Oktavijan Avgust ukinuo mu je tu samostalnost i grad direktno podredio Rimu. Kada je pao pod vlast Rimljana nastavio je kovati vlastiti novac, a tu je uspostavljena rimska kolonija.
Pod Vizantijom Sidon je polako gubio na važnosti, no ipak je postao sedištem arhiepiskopije. Nakon zemljotresa iz 551. koji je pogodio istočnu sredozemnu obalu i uništio većinu gradova u Fenikiji, u ovaj je grad preseljena čuvena bejrutska pravna škola.
Arheološka istraživanja antičkog Sidona i njegove okoline preduzimana su u više navrata, a u drugoj polovini 20. veka zaustavio ih je urbani razvoj modernoga grada.
Arapska vlast i krstaško razdoblje uredi
667. Sidon osvajaju Arapi, a u doba omejidske vlasti on i dalje ostaje prilično beznačajan, ali bogat grad administrativno podređen Damasku.
4. decembra 1110, Sidon su, nakon 47 dana opsade, osvojili krstaši na čelu s Balduinom I, a grad će pod njihovom vlašću postati središte Sidonske kneževine, jednog od četiri vodeća kneževstva krstaškog Latinskog kraljevstva Jerusalima. Sidon je u krstaško doba doživeo više razaranja, naročito ono 1187. što ga je izvela Saladinova vojska, a konačno su ga 1249. osvojili i razorili Saraceni. Nakon obnove, ponovno su ga 1260. razrušili Mongoli. Mameluci ga osvajaju 1291, što je označilo kraj križarske prisutnosti.
Od 15. veka uredi
Sidon će u svojoj istorije doživeti još dva kratka uspona. Najprije u 15. veku kad je postao trgobačka luka Damaska, a potom u 17. veku kad je u njemu libanski emir Fakhredin naselio francuske trgovce. To je razdoblje okončano 1791. kad su osmanski Turci oterali Francuze, a ulogu trgovačkog središta konačno preuzima Bejrut.
Nakon Prvog svetskog rata, grad postaje delom Francuskog mandata u Libanu, da bi ga u Drugom svetskom ratu zauzela Ujedinjeno Kraljevstvo. Nakon ovoga rata, Sidon je posta deo nezavisnog Libana. Nakon 1948. veliki broj palestinskih izbeglica živi u gradu i u izbegličkim logorima kraj grada. Za vreme izraelske invazije 1982. grad je bio bombardovan.
Današnji grad uredi
Prema podacima iz 2000. godine, Sidon ima oko 200.000 stanovnika (1900. imao ih je oko 10.000), te je treći grad po veličini u Libanonu. Većinom su to sunitski i šijitski muslimani. Drevna luka danas se koristi samo za male brodice, a stanovništvo se bavi ribolovom, poljoprivredom, naročito voćarstvom, na okolnim, ne preterano prostranim poljima, te radom u rafineriji nafte.
Turizam uredi
- Sidonski zamak je tvrđava, koju su izgradili krstaši u 13. veku.
- Zamak sveti Luj su izgradili krstaši u 13. veku na ostacima fatimidske tvrđave
- hram Ešmun je hram feničkog boga ozdravljenja. Sagrađen je u 7. veku p. n. e.
Sidon se mnogo puta spominje u Bibliji
Partnerski gradovi uredi
Spoljašnje veze uredi
- Destination Lebanon: Sidon
- (jezik: francuski) Fondation Audi (includes a virtual tour of The Soap Museum and other heritage sites in the Old City)
- Sam Houston State University: Nicholas C. J. Pappas: The Inscription on the Sarcophagus of the Phoenician King Eshmunazar
- Notes on Sidon
- Architecture in the City