Википедија

Sirene

Za druge upotrebe, pogledajte Sirene (višeznačna odrednica).

Sirene (grč. Σειρῆνες (množ.), grč. Σειρήν (jedn.)) su misteriozne nimfe Najade koje imaju žensku glavu, a ptičje telo. Poznate su po neodoljivoj pesmi zbog koje je i Odisej imao poteškoća.[1] Rimski pesnici su ih smestili na neka mala ostrva koja se zovu Sirenum skopuli. U nekim kasnijim, racionalizovanim tradicijama, doslovna geografija „cvetnog“ ostrva Antemosa, ili Antemusa,[2] je fiksirana: ponekad na rtu Pelorum, a ponekad na ostrvima poznatim kao Sirenus, blizu Pestuma, ili u Kaprima.[3] Sve takve lokacije bile su okružene liticama i stenama.

Sirena, 4. vek p. n. e.

Karakteristike uredi

U ranoj grčkoj umetnosti Sirene su prikazivane kao ptice s velikim glavama i nogama, a katkad i s lavljom grivom. Posle su prikazivane kao žene s ptičjim nogama ali i s krilima ili bez njih. Takođe su i prikazivane kako sviraju neki instrument, najčešće harfu.

Posle su Sirene počele biti prikazivane kao prekrasne žene čija su i tela i glas bili zavodljivi ili kao polužene i poluribe, što je današnje značenje Sirena, često prikazivano u popularnoj kulturi. U dosta jezika je reč za Sirenu (sam srpski, a i španski, francuski, italijanski, poljski, portugalski...) jednaka reči za poluženu i poluribu (engl. mermaid) što doprinosi smutnji.

Mitologija uredi

 
Sirena, posuda iz 6. veka p. n. e.

Sirene su živele na ostrvu zvanom Sirenum scopuli ili na drugim ostrvima, zavisno o verzijama mita, a ostrva su bila okružena kamenjem i stenama. Sirene su pevale svoju neodoljivu i očaravajuću pesmu što je uzrokovalo pomorce da plove prema liticama i dožive brodolom.

Sirene su bile Ahelojeve kćeri s Terpishorom/Melpomenom/Steropom ili pak Forkisove, prema Vergiliju i Ovidiju. Homer ne govori ništa o njihovu broju, ali su kasniji pisci spominjali od dve do pet Sirena.

Prema nekim verzijama mita, a takođe i u Ovidijevim Metamorfozama bile su Perzefonine družice koje je Demetra pretvorila u čudovišna stvorenja nakon što nisu reagovale kad je Had oteo njenu kćer Perzefonu.

Jedna verzija mita donosi da je Hera nagovorila Sirene da se natiču u pevanju s Muzama. Muze su pobedile, a potom su očerupale pera Sirena i od njih napravile krune.

Viđenja uredi

 
Jon Vilijem Voterhaus: Odisej odoleva Sirenama, 1891.

Odisej je, kako doznajemo u Homerovoj Odiseji, pobegao sirenama. Nakon putovanja u Had opet se vratio na Kirkino ostrvo, a Kirka ga je upozorila na Sirene koje bi ga mogle uništiti ali mu je savetovala da ili začepi uši ili, ako baš mora čuti njihov pev, bude privezan za jarbol, tako da ne može slediti zvuk i tako postati nepovratno izgubljen. Potom su krenuli s Kirkinog ostrva.

Njegovi ljudi su začepili uši voskom, a on im je zapovedio da ignorišu njegova zapomaganja. On sâm bio je privezan za jarbol - iz znatiželje je želeo da čuje pesmu, a suborcima je rekao kako mu je Kirka kazala da je mora čuti. Tako su uspeli da prođu pored Sirena.

Jasona je upozorio kentaur Hiron da će Orfej biti nužan u argonautskom putovanju. Naime, kad su začuli pev Sirena, Orfej je uzeo svoju liru i svirao još lepše od Sirena, zaglušujući njihove glasove. Jedan član posade je ipak čuo pesmu i skočio u more, ali ga je spasla Afrodita. Nakon što je brod uspešno prošao pored Sirena, one su se same pobacale u more.

Ikonografija uredi

 
Odisej i sirene, istoimena vaza Sirenskog slikara, oko 475. p. n. e..
 
Statueta sirene koja jeca iz Mirine, prvi vek pne

Sirene grčke mitologije prvi put su se pojavile u Homerovoj Odiseji, gde Homer nije dao nikakve fizičke opise, a njihov vizuelni izgled prepušten je mašti čitalaca. Upravo je Apolonije sa Rodosa u Argonautici (3. vek pne) opisao sirene napismeno kao delimično ženu, a delom pticu.[a][4][5] Do 7. veka pre nove ere sirene su se redovno prikazivale u umetnosti kao ptice sa ljudskom glavom.[6] Moguće je da su umetnici bili pod uticajem ba-ptice egipatske religije. U ranoj grčkoj umetnosti sirene su uglavnom bile predstavljene kao velike ptice sa ženskim glavama, ptičjim perjem i ljuskavim stopalima. Kasniji prikazi su se promenili da prikazuju sirene sa ljudskim gornjim delom tela i ptičjim nogama, sa ili bez krila. Često su prikazivane kako sviraju na raznim muzičkim instrumentima, posebno na liri, kitari i aulosu.[7]

Vizantijski rečnik Suda iz desetog veka navodi da su sirene (grč. Σειρῆνας)[b] imale oblik vrabaca od prsa nagore, a ispod su bile žene ili, alternativno, da su bile male ptice sa ženskim licima.[8]

Prvobitno su sirene prikazivane kao muške ili ženske, ali je muška sirena nestala iz umetnosti oko petog veka pre nove ere.[9]

Sirene kao morske vile uredi

Sirene se često koriste kao sinonim za morske vile i prikazuju se sa gornjim delom ljudskog tela i ribljim repovima. Ova kombinacija je postala ikonska u srednjovekovnom periodu,[10][11] ali su neki preživeli primeri iz klasičnog perioda već prikazivali sirenu kao morsku vilu.[10] Sirene su prikazane kao morske vile ili „tritonke“ u primerima koji datiraju iz 3. veka p. n. e., uključujući zemljanu činiju pronađenu u Atini[14][16] i terakotu uljanu lampu verovatno iz rimskog perioda.[10]

 
Minijaturna ilustracija sirene koja mami mornare koji pokušavaju da joj se odupru, iz engleskog Bestijarija, oko 1235.

Prva poznata književna potvrda sirene kao „morske vile“ pojavila se u anglo-latinskom katalogu Liber Monstrorum (početak 8. veka), gde se kaže da su sirene „morske devojke... sa telom devojke, ali imaju ljuskave riblje repove“.[17][18]

Opis sirene nalik pticama zadržan je u latinskoj verziji dela Physiologus (6. vek)[v] i nizu kasnijih bestijarija u 13. veku,[20][19] ili tokom nekog perioda u međuvremenu.[21] Rani primer je Bernski Fiziolog iz sredine 9. veka koji je ilustrovao sirenu kao ženu-ribu, iako je to bilo u suprotnosti sa pratećim tekstom.[g][22] There also appeared medieval works that conflated sirens with mermaids while citing Physiologus as their source.[23][24]

Ilustrovanje sirene kao morske vile (često drži ribu jegulju, umesto muzičkog instrumenta) postalo je uobičajeno u bestijarijuma „druge familije“,[25] koji su uključivali najstariji kodeks u grupi, koji datira s kraja 12. veka.[d]

Alternativno, sirena je ponekad bila nacrtana kao hibrid sa donjim delom tela nalik ribi i krilima i stopalima nalik pticama.[26][27] U bestijarijumu Gijoma le klerka (1210. ili 11.) o Sirini se govori kao o „u obliku ribe ili ptice“.[28]

Vidi još uredi

Napomene uredi

  1. ^ Argonautica 3.891ff. Seaton tr. (1912): "and at that time they were fashioned in part like birds and in part like maidens to behold"
  2. ^ The headword is accusative plural (Commentary to the Sudas entry).
  3. ^ The siren does not figure in the earlier Greek version of the Physiologos and the Armenian translation.[19]
  4. ^ Berne, Bürgerbibliotek Cod. 318. fol. 13v. Rubric: "De natura serena et honocentauri".
  5. ^ Brit. Lib. Add. 11283, late 12c., Clark 2006, str. 21.

Reference uredi

  1. ^ Scholiast on Homer, Odyssey 12.168 with Hesiod as the authority, translated by Evelyn-White
  2. ^ "We must steer clear of the sirens, their enchanting song, their meadow starred with flowers" is Robert Fagles's rendering of Odyssey 12.158–9.
  3. ^ Strabo i. 22; Eustathius of Thessalonica's Homeric commentaries §1709; Servius I.e.
  4. ^ Apollonius Rhodius, Argonautica IV, 891–919. Seaton, R. C. ed., tr. (2012), p. 354ff.
  5. ^ Knight, Virginia (1995). The Renewal of Epic: Responses to Homer in the Argonautica of Apollonius. E. J. Brill. str. 201. ISBN 9789004329775. 
  6. ^ Holford-Strevens (2006), str. 17–18.
  7. ^ Tsiafakis, Despoina (2003). „Pelora: Fabulous Creatures and/or Demons of Death?”. The Centaur's Smile : The Human Animal in Early Greek Art: 73—104. 
  8. ^ „Suda on-line”. Arhivirano iz originala 2015-09-24. g. Pristupljeno 2010-01-30. 
  9. ^ „CU Classics – Greek Vase Exhibit – Essays – Sirens”. www.colorado.edu. Arhivirano iz originala 2016-06-25. g. Pristupljeno 2017-10-20. 
  10. ^ a b v Harrison, Jane Ellen (1882). Myths of the Odyssey in Art and Literature. London: Rivingtons. str. 169—170; Plate 47a. 
  11. ^ Mittman, Asa Simon; Dendle, Peter J (2016). The Ashgate research companion to monsters and the monstrous. London: Routledge. str. 352. ISBN 9781351894326. OCLC 1021205658. 
  12. ^ Rotroff, Susan I. (1982). Hellenistic Painted Potter: Athenian and Imported Moldmade Bowls, The Athenian Agora 22. American School of Classical Studies at Athens. str. 67, #190; Plates 35, 80. ISBN 978-0876612224. 
  13. ^ Thompson, Homer A. (1948). „The Excavation of the Athenian Agora Twelfth Season” (PDF). Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens. 17 (3, The Thirty-Fifth Report of the American Excavation in the Athenian Agora): 161—162 and Fig. 5. JSTOR 146874. doi:10.2307/146874. 
  14. ^ A moldmade Megarian bowl excavated in the Ancient Agora of Athens, catalogued P 18,640. Rotroff 1982, str. 67[12] apud Holford-Strevens 2006, str. 29; Thompson (1948), pp. 161–162 and Fig. 5[13]
  15. ^ Waugh, Arthur (1960). „The Folklore of the Merfolk”. Folklore. 71 (2): 78—79. JSTOR 1258382. doi:10.1080/0015587x.1960.9717221. 
  16. ^ A terracotta piece of a "mourning siren", 250 BC, according to Waugh.[15]
  17. ^ Holford-Strevens 2006, str. 29, quoting Orchard (1995)'s translation.
  18. ^ Orchard, Andy. „Etext: Liber monstrorum (fr the Beowulf Manuscript)”. members.shaw.ca. Arhivirano iz originala 2005-01-18. g. 
  19. ^ a b Mustard, Wilfred P. (1908). „Mermaid—Siren”. Modern Language Notes. 23: 22. JSTOR 2916861. doi:10.2307/2916861. 
  20. ^ Physiologus "B" text and its derivative. Holford-Strevens 2006, str. 29 et sqq.
  21. ^ Holford-Strevens 2006, str. 31: There were "those who introduced the mermaid into the Latin Physiologus and the bestiaries thence derived".
  22. ^ Leclercq, Jacqueline (februar 1989). „De l'art antique à l'art médièval. A propos des sources du bestiaire carolingien et de se survivances à l'époque romane” [From ancient to mediaeval Art. On the sources of Carolingian bestiaries and their survival in the romance period]. Gazette des Beaux-Arts. 113: 88. JSTOR 596378. doi:10.2307/596378. „The chapter devoted to the Siren and the Centaur is an excellent example of this because the Siren is represented as a woman-fish whereas she is described in the form of a woman-bird..”  Šablon:Inlang (summary in English); Leclercq-Marx, Jacqueline (1997). „La sirène dans la pensée et dans l'art de l'Antiquité et du Moyen Âge: du mythe païen au symbole chrétien”. Publication de la Classe des Beaux-Arts. Collection In-4O. Classe des beaux-arts, Académie royale de Belgique: 62ff. ISSN 0775-3276. 
  23. ^ Bartholomew Anglicus, De proprietatibus rerum XCVII, c.1240, "And Physiologus saith it is a beast of the sea, wonderly shapen as a maid from the navel upward and a fish from the navel downward"; quoted in translation by Mustard 1908, str. 22
  24. ^ Hugh of St. Victor (d.1240), De bestiis et aliis rebus XCVII, quoted in Latin by Mustard 1908, str. 23, and in translation by Holford-Strevens 2006, str. 32: "sirens.., as the Physiologus describes them have a woman's form above down to the navel, but their lower part down to the feet has the shape of a fish". The work continues "excerpts from Servius and Isidore" to say: "three Sirens, part maids, part fish, of whom one sang,..etc.". But despite attribution to Hugh, this work had so heavily interpolated that it has been actually a 16th century compilation, and dubbed a "problematic" bestiary. Cf. Clark 2006, str. 10–11: Chapter 1: The Problematic De bestiis et aliis rebus.
  25. ^ Clark (2006), str. 57.
  26. ^ Harley 3244, and others MSS.; Clark 2006, str. 21
  27. ^ Cambridge University Library, MS Ii. 4. 26, fol. 39r. Holford-Strevens 2006, str. 33–34
  28. ^ Waugh (1960), str. 77.

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Sirene na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Сирене&oldid=27552897”