Википедија

Skadarsko jezero

Skadarsko jezero je najveće jezero u Crnoj Gori i na Balkanskom poluostrvu, površine 369,7 km² (od toga Crnoj Gori pripada 221,8, a Albaniji 147,9 km²)[1]. Dužina mu je od Vranjine do Skadra 40 km, a širina na nekim mjestima 14 km. Dubina od 4 do 6 metara, a sve dalje što se ide ka zapadnome brijegu još je veća. Prema godišnjim dobima mijenja veličinu, a vode prima iz mnogo rijeka. Otiče rijekom Bojanom u Jadransko more.

Skadarsko jezero
Skadarsko jezero
Koordinate42° 09′ 59″ S; 19° 19′ 33″ I / 42.166389° S; 19.325833° I / 42.166389; 19.325833
42° 09′ 59″ S; 19° 19′ 33″ I / 42.166389° S; 19.325833° I / 42.166389; 19.325833
Tipprirodno, protočno
PritokeMorača, Rijeka Crnojevića
OtokeBojana
Zemlje basena Crna Gora,
 Albanija
Maks. dužina40 km
Maks. širina14 km
Površina369,7 km2
Maks. dubina44[1] m
Nad. visina6 m
Skadarsko jezero na karti Crne Gore
Skadarsko jezero
Skadarsko jezero
Vodena površina na Vikimedijinoj ostavi

Jezero je puno ostrva i poluostrva na kojima se nalaze tragovi istorije i vrijedna kulturna baština: Žabljak (15. v.) - prijestonica nekadašnje Zete, Lesendro - tvrđava na stijeni usred jezera, tvrđava Grmožur. Bistra voda i očuvani ambijent omogućili su razvoj izuzetno bogatog ekosistema. Ovo je jedino stanište pelikana na jugu Evrope.

Na obali jezera nalazi se mali gradić - Rijeka Crnojevića. U blizini su ostaci grada Oboda gdje je bila smještena štamparija u kojoj je 1494. godine štampana prva knjiga u ovom dijelu Evrope Oktoih.

Slivno područje uredi

Skadarsko jezero je izolovano od većih riječnih tokova, pa je fauna dosta malobrojna (u nekoliko rodova, naročito šaranskih familija, zastupljena je samo po jedna vrsta). Rijeka Morača, sa pritokom Zetom (uliva se u Moraču 2 km sjeverno od Podgorice) i nekoliko manjih, povremenih pritoka - osnovni su vodotok slivnog područja Skadarskog jezera. Ove vode naseljene su salmonidnim i ciprindinim ribama, a u donjem toku rijeke Morače i Jezeru dominiraju šaranske ribe. Za faunu Skadarskog sliva karakterističan je veći broj endemskih vrsta i odsustvo znatnog broja ribljih vrsta rasprostranjenih u vodama sjevernog dijela Crne Gore.

Popis vrsta riba uredi

Saradnici Stanice za ribarstvo SRCG, čije je rezultate objavio dr. Đorđije Drecun, sačinili su prvi potpuniji popis vrsta riba u Skadarskom jezeru:

Kultura uredi

Okruženo krečnjačkim planinama, močvarama, kamenitim obalama, netaknutim šumama i pješčanim plažama, jezero je prepuno živog svijeta, ali i veoma živih istorija. Dok legenda kaže da je nastala za jednu noć kada je mlada nevjesta, obradovana povratkom muža iz rata zaboravila da zatvori česmu, prava priča o postanju jezera je još čudnovatija. Sve do 1858. godine bilo je samo bara koji je narod nazivao Veliko blato. Tada je, nakon jakog potresa, rijeka Drim iz albanskih planina sručila na ušće Bojane toliko pijeska i mulja da se korito pomjerilo, a iz one bare je nastalo najveće jezero na Balkanu.

Prije Drugog svjetskog rata bilo je ideja da se jezero reguliše kako bi se dobila obradiva površina koja bi mogla "ishraniti Crnu Goru".[2]

Crnojevići i Balšići uredi

Osim izuzetne i raskošne prirode, Skadarsko jezero obiluje i spomenicima kulture, zavjetnim crkvama i manastirima još iz srednjeg vijeka, koje su gradile zetske dinastije Crnojevići i Balšići. Nekada ih je bilo više od dvadeset, pa se ovaj kraj naziva i Zetska Sveta Gora. Sva ta mjesta su igrala veoma značajnu ulogu u kulturnom životu i istoriji crnogorskog naroda, a udomila su se u procjepu između gustih planina koje hrle u vječni zagrljaj Jadranskom moru, na jezeru koji u svom koritu čuva najveću rezervu slatke vode u Evropi. Zahvaljujući Mitropoliji Crnogorsko-primorskoj, desetak manastira i danas je u funkciji. Na južnoj, razuđenoj strani, Balšići su na ostrvima podigli tri manastira.

Starčevo uredi

Najstariji među njima počeo je da živi 1376. godine, a posvećen je Uspenju Bogorodice. Nalazi se na ostrvu Starčeva gorica, a zove se jednostavno manastir Starčevo. Osnivanje se vezuje za starca Makarija koji je kao isposnik živio na ostrvcu i ono je njemu dobilo ime. Kompleks se sastoji od crkve, konaka pomoćnih objekata, zida sa kapijom i terasa. Bio je središte pismenosti kroz dugo decenija. Ispred crkve Bogorodici nalazi se grob štampara Božidara Vukovića Podgoričanina. Interesantno je da je prazan.

Beška i Ostros uredi

Na najvećem ostrvu Beški nalazi se istoimeni manastir koji ima dvije crkve posvećene Svetom Đorđu i Svetoj Bogorodici. Temelji su udareni u 14. vijeku, najvjerovatnije pod pokroviteljstvom Đurđa Stratimirović Balšića. Ktitorka manje crkve bila je Jelena Balšić, koja počiva u kripti. Na Beškoj je i treći manastir, Moračnik, koji je izgradio Balša početkom 15. vijeka. Opasan je kamenom ogradom sa monumentalnom kapijom. Nasuprot ovim ostrvima, na obali u blizini sela Ostros nalaze se ostaci Manastira Prečiste Bogorodice Krajinske. Čuven je po crkvi podignutoj još u 10. vijeku kada je opisana u ljetopisu popa Dukljanina. Nekada se u okolini nalazila prijestonica kneza Vladimira. I zapadni dio jezera obiluje kulturno-istorijskom baštinom koncentrisanom uglavnom okolo većih naselja Rijeke Crnojevića, Žabljaka Crnojevića, Vranjine, Virpazara.

Kom uredi

Na Odrinskoj gori koja u određeno doba godine postaje ostrvo, nalazi se manastir Kom. U sušnim periodima do njega je moguće stići pješačkim stazama kroz mahovinu, a pri normalnom ili visokom vodostaju može se doći samo čunom, kako ovdje zovu brodice. To je dobra prilika i za posmatranje ptica direktno sa jezera. Kom je sazidan početkom 15. vijeka kao zadužbina Đurđa i Lješa Crnojevića i arhitektonski se razlikuje od ostalih objekata, a iz neposrednog okruženja pruža se predivan pogled na jezero.

Vranjina uredi

Na najvećem ostrvu smješten je manastir Vranjina, namjenjen Svetom Nikoli. Od nekadašnje tri crkve ostala je samo jedna. Vranjinu je stvorio Ilarion prvi episkop Zetski, početkom 13. vijeka.

U crmničkim selima Gornji i Donji Brčeli nalaze se istoimeni manastiri. Gornje je u 13. vijeku osnovao vladika Danilo kao svoju zimsku rezidenciju. Tu je i crkva posvećena Pokrovu Bogorodice. Donji Brčeli nastali su u 15. vijeku pod pokroviteljstvom Jelene Balšić. U manastiru je ubijen i sahranjen Šćepan Mali.

Na 2 km od Virpazara, u selu Orahovo, nalazi se manastir Svetog Nikole. Iako nema preciznih podataka o ktitoru, pretpostavlja se da je za njega zaslužna Jelena Balšić. Postoji još jedan manastir posvećen Svetom Nikoli. Smješten je u blizini Rijeke Crnojevića u Obodu, nekadašnjem sjedištu Zetskih mitropolita i mjestu u kojem je krajem 15. vijeka osnovana prva ćirilična štamparija u Južnih Slovena. Za književnu atmosferu i kulturne prilike u Zeti 15. vijeka, za duhovnost i ono što se odvijalo iza zidova manastira i dvorova zemlje po kojoj su Turci već krstarili, rukopis "Gorički zbornik" je vrlo karakterističan. Od posebnog je interesa što sadržaj djela obuhvata književni izraz dva lica iz različitih društvenih sredina, ali sa identičnim preokupacijama i estetskim doživljajem, jednim vladarom i jednim monahom. To je prepiska Jelene Balšić i starca Nikole Jerusalimca, monaha i njenog duhovnika koji je napisao veliku knjigu punu svjetovnih znanja. Kako svjedoči zbornik, na svim ostrvima Skadarskog jezera živilo se na strog način. Jelena je u Zeti boravila od udaje za Đurđa do 1386. godine do dana smrti. Suočena sa porazom vojske svoga oca na Kosovu, a zatim i smrti muža 1403, Jelena je pomislila da se zamonaši kao što je učinila Milica Milica, ali je njen sin još bio maloljetan i morala je da mu pomogne u upravljanju državom. Po ugledu na svoje svete pretke iz loze Nemanjića, imajući pred sobom uspomenu na monahinju i književnicu kakva je bila Jefimija, poželjela je da obnovi crkve koje su uništene tokom raznih oružanih sukoba. Jelena je u velikoj mjeri zaslužna za nastanak Zetskog Atosa.

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ a b „Crna Gora u Brojkama - Zavod za statistiku Crne Gore”. Arhivirano iz originala 26. 5. 2007. g. Pristupljeno 19. 5. 2007. 
  2. ^ "Politika", 22. jul 1937

Literatura uredi

  • Đuro M. Laković: „Vode i ribe sliva Skadarskog jezera“, Podgorica 1987. godine.

Galerija uredi

  •  
    Skadarsko jezero 1920. godine
  •  
    Ostrvo i tvrđava Grmožur
  •  
    Lesendro
  •  
    Jezerske župe XI vijeka.
  •  
    Dioklitijsko jezero u XI vijeku.

Spoljašnje veze uredi

 
Skadarsko jezero na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Скадарско_језеро&oldid=27748833”