Википедија

Sovjetsko ratno vazduhoplovstvo

Sovjetsko ratno vazduhoplovstvo (rus. Военно-воздушные силы) je bilo vid oružanih snaga Sovjetskog Saveza. Stvoreno je od delova Carske vojno-vazdušne službe 1917, najveći test je imalo u Drugom svetskom ratu. Borilo se u Korejskom ratu i Sovjetskom ratu u Avganistanu i raspušteno je zajedno sa raspadom Sovjetskog Saveza. Imovina bivšeg sovjetskog vazduhoplovstva je podeljena među bivšim republikama Sovjetskog Saveza. Sovjetsko ratno vazduhoplovstvo se sastojalo od dva dela, prvi je bio vojno-vazdušna sila odnosno avijacija sama po sebi dok su drugi deo činile jedinice protiv-vazdušne odbrane (PVO).

Vazduhoplovstvo Sovjetskog Saveza
Voenno-vozdušnыe silы

Osnovano 24. maja 1918.
Oznake Oznaka

Istorija uredi

Osnivanje uredi

U Ruskom carstvu avioni su postali popularni još 1909. godine dolaskom stranih, pretežno francuskih stručnjaka. Carska Rusija je razvila sopstvenu avijaciju stacioniranu uglavnom u Sevastopolju i Sankt Peterburgu, dok se prva škola letenja nalazila u Gatčini. Iako je u početku (1914) Rusija imala najviše aviona (263) do 1917. ostala je na veličini avijacije od oko 590 letelica što je najmanje od svih velikih sila[1]. Rusija je bila veoma zavisna od stranog uvoza aviona dok su se na njenom tlu samo vršila istraživanja i pravljeni su pojedin delovi[2].

Kolegijum za upravljanje vazduhoplovnim snagama Stare vojske formiran je 20. decembra 1917. Ovaj štab, pod komandom Konstantina Akaševa, trebao je da formira nove vazdušne snage pod boljševičkom kontrolom ali na temeljima stare Carske vojno-vazdušne službe. Nakon potpisivanja Brest-Litovskog mira, kolegijum je reorganizovan i preimenovan u "Radničko-seljačku vazdušnu flotu" 24. maja 1918. godine za potrebe Ruskog građanskog rata[3].

Nakon formiranja Sovjetskog Saveza, flota je preimenovana 28. marta 1924. u "Direkcija vazduhoplovnih snaga SSSR-a" ni ovo ime nije dugo trajalo pa je ubrzo, 1. januara 1925. godine, nastala "Direkcija radničko-seljačkih vazduhoplovnih snaga Crvene armije". Vazdušne snage su oponašale organizaciju kopnene vojske te su bile raspoređene u Avijacijske divizije i vazdušne pukove[3].

Razvoj avijacije 1930-1940 uredi

Nakon formiranja SSSR-a uloženo je mnogo napora u cilju modernizacije aviona i proširenja vazdušnih snaga. Novi zapovednik snaga i ovog projekta bio je Jakov Alksnis, jednom od žrtvi Staljinovih čistki. Tokom početka 30-ih godina proizvodnja aviona je višestruko skočila tako da su se u SSSR-u sada proizvodili lovci I-15 i I-16 kao i bombarderi Tupolev SB/SB-bis i DB-3. Sovjetsko vazduhoplovstvo je izbacivalo polako zastarele dvokrilce, a njihovio avioni su dugo bili među najboljim svetskim avionima.

Godine 1936. počeo je Španski građanski rat odnosno "poligon za isprobavanje oružja" u očima Velikih sila. Sovjetski Savez je podržavao levičarsku Špansku Republiku stalnim vojnim isporukama tenkova, pušaka, topova, vojnih stručnjaka i aviona. Sovjetski avioni Polikarpov I-16 su bili gospodari neba sve do pojave Meseršmita Bf109. Sa druge strane na SSSR je vršen međunarodni pritisak te je njihova isporuka i angažovanje u Španiji drastično ograničeno. Frankovi nacionalisti, koje su podržavale Nemačka i Italija, odnose pobedu nad Španskom Republikom, a SSSR ne uspeva da modernizuje avijaciju zbog početka Staljinovih čistki.

Nakon sprovođenja čistki došli su novi oficiri kojima je nedostajalo letačko i komandno iskustvo. Stariji komandanti, često veterani Prvog svetskog, Ruskog građanskog, Poljsko-sovjetskog i Španskog građanskog rata nisu smeli da preuzmu inicijativu modernizacije i organizacije zbog sudbine koja je zadesila Alksnina i druge pilote. Ovo je trajno hendikepiralo sovjetsko vazduhoplovstvo. Sovjetsko vazduhoplovstvo 19. novembra 1939. ponovo je dobilo naziv Glavna uprava vazduhoplovnih snaga Crvene armije[3].

Sva slabost Sovjeta će se pokazati u ratu sa Finskom, kada je mali broj finskih vazdušnih snaga oborio veliki broj sovjetskih pilota i uništio značajan deo PVO.

Operacija Barbarosa i Drugi svetski rat uredi

Pred početak rata sa Nemačkom, sovjetska avijacija je počela modernizaciju naoružanja. Umesto, sada već zastarelih lovaca I-15/I-16 sada su uvedeni Jakovljev Jak-1, Mikojan MiG-3, LaGG-3 a umesto Tuboleva SB/SB.-bis i DB-3 uvedeni su novi bombardera Petljakov Pe-2, Petljakov Pe-8 i jurišnih bombarder Iljušin Il-2[1] Ovaj program modernizacije nije završen na vreme.

Tog 22. juna 1941. godine počela je Operacija Barbarosa. Sovjetska avijacija i dalje nije bila modernizovana, a takođe je uhvaćena na prepad i veliki njen deo je uništen još na zemlji. Štaviše, političke čistke kasnih 1930-ih dovele su do nivoa komandovanja mnoge nesposobne, i neiskusne oficire. Sovjetsko vazduhoplovstvo bilo je raspoređeno u 106 pukova (od kojih samo 8 skroz modernizovano) raspoređenih u 5 glavnih okruga:

  1. Lenjingradska vojna oblast - 1.270 aviona
  2. Baltički vojni okrug - 1.140 aviona
  3. Zapadni vojni okrug - od 1560 do 1825 aviona (zavisi od izvora)
  4. Kijevski vojni okrug - 1.672 aviona
  5. Odeska vojna oblast - 950 aviona

Kao što je rečeno letelice koje su posedovali tada bile su mahom zastarele i svakako neupotrebljive protiv aviona Luftvafe. Kada se u zastarelost naoružanja doda neiskusnost pilota, loše radijske veze, zastarele vojne taktike i neočekivani nemački napad, dobije se propast Sovjetskog ratnog vazduhoplovstva. Relativno veliki broj lovačkih jedinica bio je previše blizu granice, što je rezultiralo velikim gubicima u preventivnim bombarovanjima nemačke artiljerije. Gubici sovjetske avijacije su nepoznati ali procene su da je u tom jednom danu izgubljeno između 1200 i 2000 aviona[4]. Zvanični gubici Luftvafea su 78 aviona[4]. Ipak Nemci nisu bili spremni na dugi rat, a Sovjeti su tvrdoglavo odbijali da se predaju. Sva industrija, pa i avionska, prebačena je iza Urala što je SSSR-u omogućilo neometanu proizvodnju novih, jačih, bržih i poboljšanih aviona.

Proizvodnja je počela da dovodi najnovije avione, Jakovljev Jak 1/3/7/9/9P, Lavočkin 5/7/9, Iljušin Il-2/10, MIG 1/3/9 koji su ubrzo okrenuli situaciju u korist SSSR-a. Visoke borbene osobine sovjetskog vazduhoplovstva naročito su se jasno prikazane u bitkama za Moskvu, Staljingrad, Kursk, u operacijama na Desnoj obali Ukrajine, u Belorusiji, Jasko-Kišinjev, Visla-Oder i Berlin. Sovjetsko ratno vazduhoplovstvo je komandno reorganizovano u periodu od marta do maja 1942. godine[1].

Tokom godina Drugog svetskog rata sovjetski piloti preleteli su oko 4 miliona naleta borbenih aviona i bacili 30,5 miliona bombi na neprijatelja. Velika razlika u odnosu na ostale avijacije bila je ta što su sovjeti davali veliki broj aviona i partizanskim jedinicama u SSSR-u, Poljskoj i Jugoslaviji. Tako su Jugoslovenski partizani bili snabdeveni velikim brojem aviona Jakovljev Jak 1/2/9P kao i Petljakov Pe-2 i Iljušin avionima.

Hladnoratovski period uredi

Nakon Drugog svetskog rata SSSR je nastavio sa naoružavanjem i modernizacijom avijacije. Pošto je počeo sukob između SSSR-a i SAD, bilo je potrebno izraditi što bolje avione i helikoptere koji mogu da prestignu kvalitet druge strane. Počela je takozvana "Trka u naoružanju" i SSSR je bio primoran da proizvodi avione koji mogu parirati zapadnim i obrnuto. Sada su u okviru vazduhoplovstva zvanično razdvojeni avijacija i PVO u dve posebne grupe. Najveći uspeh avijacije zabeležen je 80-ih godina kada je SSSR na raspolaganju imao oko 10,000 aviona raspoređenih po celoj zemlji. Avijacija je razvijala i naoružavala se mlaznim avionima i helikopterima. Posebno je obraćena pažnja na razvoj "taktičke avijacije" kojom je moglo da se prevozi i koristi nuklearno oružje ali i velika količina raketa i bombi različitih tipova i konfiguracija. Avioni koji nose rakete mogli su da gađaju ciljeve sa velike daljine, bez ulaska u zonu dejstva PVO neprijateljskih ciljeva. Sposobnosti vojno-transportne avijacije znatno su se povećale. Avijacija je sada imala mogućnost prevoza velikog broja trupa pod punom ratnom opremom i raznim materijalom[1]. Posebna upotreba Sovjetskog ratnog vazduhoplovstva zabeležena je u Korejskom ratu (najviše obaranje neprijateljskih letelica) i Ratu u Avganistanu (najviše za prevoz robe i vojnika kao i bombardovanje neprijateljskih položaja). Zajedno sa tehničkim razvojem vazduhoplovstva poboljšani su oblici i metode njihove upotrebe.

 U posleratnom periodu vrhovni komandanti sovjetskog vazduhoplovstva bili su[1]:

  • Glavni maršal vazduhoplovstva K. A. Veršinin (mart 1946 - oktobar 1949 i januar 1957 - mart 1969),
  • Glavni maršal vazduhoplovstva P. F. Žigarev (oktobar 1949 - Januara 1957)
  • Maršal vazduhoplovstva P. S. Kutakov (mart 1969 - raspuštanje vazduhoplovstva)

Zvanični dan Sovjetskog ratnog vazduhoplovstva bio je Dan sovjetske vazdušne flote (24. maj), na kojem su se često održavale zapažene vazduhoplovne emisije namenjene prikazivanju napretka sovjetske vazdušne snage tokom godina, održavane na moskovskom aerodromu Tušino[3].

Sa nestankom Sovjetskog Saveza 26. decembra 1991. godine, prestalo je da postoji i Sovjetsko ratno vazduhoplovstvo. Naslednicom Sovjetskog ratnog vazduhoplovstva može se smatrati Ratno vazduhoplovstvo (vojno vazduhoplovstvo Ruske Federacije).

Ženski pukovi uredi

Za komandante različitih bombardera postavljane su žene koje su bile raspoređene u cele vojne pukove. To su bile uglavnom devojke u proseku oko 19 godina stare. Smatra se da je prvi avio puk organizovala Marina Raskova, inače čuveni pilot i nosilac imena Heroja Sovjetskog Saveza još 1941. godine. U Velikoj Britaniji, SAD, Nemačkoj i drugim zemljama nije postojala praksa ženskih pilota. Žene su uglavnom vozile sportske avione i bile angažovane u pozadinskim zadacima. Ipak nakon Marininog pregovaranja, Staljin donosi Naredbu broj 0099 kojim traži stvaranje i formiranje posebnih ženskih pukova u okviru Sovjetskog ratnog vazduhoplovstva 8. oktobra 1941. godine. Prvo su žene bile raspoređene u "Grupu 122" odnosno 122. puk da bi se kasnije formiralo još 3 puka. Jevdokija Beršanska je bila prvi komandant kasnije formiranog 588. noćnog ženskog bombarderskog puka.

Marina Raskova je postala pilot i navigator u okviru Sovjetskog ratnog vazduhoplovstva još 1933. godine. Prva je žena koja je predavala na vojno-tehničkoj akademiji "Žukovski" u Moskvi od 1934. godine[5]. Ona je sada postala ženski instruktor u Engelsu. Osmislila je ubrzanu obuku za 6 meseci, po 13 sati svaki dan (inače obuka traje 3 godine) i potom je formirala 3 puka:

  1. 586. lovački avijacijski puk
  2. 588. noćni ženski bombarderski puk
  3. 587. puk bombardera obrušivača

Žene su tada dobile muške vojne čizme i uniformu. Tri oformljena ženska avio-puka bila su namenjena:

  1. 586. lovački avijacijski puk - Odbrana Saratova
  2. 588. noćni ženski bombarderski puk - Laki taktički bombarderi
  3. 587. puk bombardera obrušivača - Direktno na front

Poznati sovjetski avioni uredi

I mnogi drugi[6][7][8]

Reference uredi

  1. ^ a b v g d „Voenno-Vozdušnыe Silы”. www.booksite.ru. Pristupljeno 2021-04-25. 
  2. ^ O’Neill, Mark (2002), Higham, Robin; Kagan, Frederick W., ur., The Soviet Air Force, 1917–1991 (na jeziku: engleski), Palgrave Macmillan US, str. 153—168, ISBN 978-1-137-12029-8, doi:10.1007/978-1-137-12029-8_10, Pristupljeno 2021-04-25 
  3. ^ a b v g „Soviet Air Force”. Union of Soviet Socialist Republics (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-04-25. 
  4. ^ a b „Soviet Aircraft of Operation Barbarossa”. Weapons and Warfare (na jeziku: engleski). 2019-06-06. Pristupljeno 2021-04-25. 
  5. ^ Aleksandar Joksić (2018-05-17). „Sovjetske heroine nebeskih visina”. Vojna knjižara (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2021-04-25. 
  6. ^ Beyond, Russia (ruj 24, 2020). „Deset najboljih ruskih ratnih aviona”. hr.rbth.com (na jeziku: hrvatski). Pristupljeno 2021-04-25.  Proverite vrednost paramet(a)ra za datum: |date= (pomoć)
  7. ^ Spisok samolёtov Suhogo (na jeziku: ruski), 2021-02-12, Pristupljeno 2021-04-25 
  8. ^ List of Mikoyan and MiG aircraft (na jeziku: engleski), 2021-03-08, Pristupljeno 2021-04-25 

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Совјетско_ратно_ваздухопловство&oldid=27009542”