Sodžerner Trut
Sodžerner Trut (engl. Sojourner Truth; IPA: /ˈsoʊ dʒɜr nər, soʊˈdʒɜr nər ˈtruθ/;1797 — 1883) bila je američki abolicionista i borac za ljudska i ženska prava. Pravo ime joj je Izabela Baumfri ili, po drugim izvorima, Izabela van Vagener. Rođena je u ropstvu oko 1797, ali je uspela da izbegne u Kanadu 1827. Godine 1828. sudskim putem je uspela da dobije starateljstvo nad sinom čime je postala prva Afro-Amerikanka koja je dobila parnicu protiv belca.[1]
Sodžerner Trut | |
|---|---|
.jpg) Sodžerner Trut | |
| Puno ime | Izabela Baumfri |
| Datum rođenja | 1798. |
| Mesto rođenja | Herli, Njujork, SAD |
| Datum smrti | 26. novembar 1883. (85/86 god.) |
| Mesto smrti | Betl Krik, SAD |
| Veb-sajt | sojournertruthmemorial |
U SAD se vraća 1829. godine nakon što je u državi Njujork ukinuto ropstvo. Desetak godina je radila kao služavka, da bi se potom pridružila Elajdži Pirsonu u uličnim propovedima. Kasnije je postala zapaženi zagovornik abolicionizma i pokreta za ženska prava. Verovatno najpoznatiji govor je bio Zar ja nisam žena? - "Ain't I a Woman?", kratak, ali dobro pogođen komentar izgovoren 1851. na Ženskoj skupštini u Akronu, Ohajo. Godine 1841. preselila se u Northampton u Masačusetsu gde se pridružila utopijskoj zajednici Northemptonsko udruženje za obrazovanje i industriju. Kada se 1846. zajednica raspala ostala je u Florensu kod Northamptona gde je radila sa susedom, Olivom Džilbertom, na biografiji Priča Sodžerner Trut: Rob sa severa, koja je objavljena 1850.[2] Godine 1857. preselila se u Mičigen gde je nastavila sa aktivizmom. Tokom Američkog građanskog rata organizovala je sakupljanje namirnica za Uniju i preselila se u Vašington, nakon što je proglašeno ukidanje ropstva. Tada je upoznala i predsednika Abrahama Linkolna.
Kada su Afro-Amerikanci dobili pravo glasa Četrnaestim amandmanom 1866, Sodžerner je bila jedna od crnkinja koje su zauzele čvrst stav protiv ovakve uredbe koja i dalje nije u obzir uzimala žene. Godinu dana kasnije je na tu temu održala još jedan čuveni govor, "Keeping the thing going while the things are stirring" u kome napominje "(muškarci) ... zadržavali ste naša prava toliko dugo da, kao i robovlasnici, imate osećaj da nas posedujete", čime Afro-Amerikance i žene postavlja u istu ravan robova koji nemaju svoja prava.[3]
U Mičigen se vratila 1867. Umrla je u svom domu u Betl Kriku, 26. novembra 1883. Sahranjena je na groblju Ouk Hil u Betl Kriku. Godine 1983. uvrštena je u Galeriju slavnih žena Mičigena (Michigan Women's Hall of Fame).
Godine 1997. NASA je svoje robotizovano vozilo za misiju na Marsu nazvala Sodžerner. A memorial bust of Truth was unveiled in 2009 in Emancipation Hall in the U.S. Capitol Visitor's Center. She is the first African American woman to have a statue in the Capitol building.[4] In 2014, Truth was included in Smithsonian magazine's list of the "100 Most Significant Americans of All Time".[5]
Rane godine uredi
Trut je bila jedno od 10 ili 12[6] dece rođene od roditelja Džejmsa i Elizabet Bomfri. Pukovnik Hardenberg kupio je Džejmsa i Elizabet Bomfri od trgovaca robljem i držao njihovu porodicu na njegovom imanju u velikom brdovitom području zvanom holandskim imenom Svartekil (severno od današnjeg Riftona), u varoši Esopas, Njujork, 95 mi (153 km) severno od Njujorka.[7] Čarls Hardenberg je nasledio očevo imanje i nastavio da porobljava ljude kao deo imovine tog imanja.[8]
Kada je Čarls Hardenberg umro 1806. godine, devetogodišnja Trut (poznata kao Bel) prodata je na aukciji sa stadom ovaca za 100 dolara Džonu Niliju, u blizini Kingstona, Njujork. Do tada je Trut govorila samo holandski,[9] a nakon što je naučila engleski, govorila je holandskim akcentom, a ne stereotipnim engleskim „crnog roba“.[10] Kasnije je opisala Nilija kao okrutnog i grubog, navodeći kako ju je svakodnevno tukao, jednom čak i snopom štapova. Godine 1808, Nili ju je prodao za 105 dolara kafandžiji Martinusu Šriveru iz Port Evena u Njujorku, koji ju je držao 18 meseci. Šriver je zatim 1810. prodao Trut Džonu Dumontu iz Vest Parka, Njujork.[11] Džon Dumont ju je u više navrata silovao, a postojala je značajna napetost između Trut i Dumontove žene, Elizabet Varing Dumont, koja ju je maltretirala i otežavala joj život.[12]
Oko 1815. godine, Trut je srela i zaljubila se u porobljenog čoveka po imenu Robert sa susedne farme. Robertov vlasnik (Čarls Katon mlađi, slikar pejzaža) zabranio je njihovu vezu; on nije želeo da njegovo roblje ima decu sa robljem koje nije posedovao, jer on ne bio vlasnik te decu. Jednog dana Robert se iskrao da vidi Trut. Kada su ga Katon i njegov sin pronašli, divljački su tukli Roberta sve dok se Dumont konačno nije umešao. Trut više nije videla Roberta nakon tog dana i on je umro nekoliko godina kasnije.[13] To iskustvo je proganjalo Trut tokom celog njenog života. Trut se na kraju udala za starijeg porobljenog čoveka po imenu Tomas. On a je rodila petoro dece: Džejmsa, njenog prvorođenog, koji je umro u detinjstvu, Dijanu (1815), rezultat silovanja Džona Dumonta, i Pitera (1821), Elizabet (1825) i Sofiju (oko 1826), koji su rođeni nakon što su ona i Tomas združeni.[14]
Reference uredi
- ^ Sojourner Truth
- ^ Sojourner Truth, d. 1883. Narrative of Sojourner Truth; a Bondswoman of Olden Time, Emancipated by the New York Legislature in the Early Part of the Present Century; with a Hi...
- ^ Feminism, The Essential Historical Writings, Miriam Schneir, Vintage Books, 1972.
- ^ „Sojourner Truth Bust Unveiled in Capitol”. Roll Call (na jeziku: engleski). 28. 4. 2009. Pristupljeno 14. 2. 2020.
- ^ "Meet the 100 Most Significant Americans of All Time". The Smithsonian. November 17, 2014. Retrieved September 14, 2015.
- ^ The "ten or twelve" figure is from the section "Her brothers and sisters" in the Narrative (p. 10 in the 1998 Penguin Classics edition edited by Nell Irvin Painter); it is also used in Painter's biography, Sojourner Truth: A Life, A Symbol (Norton, 1996), p. 11; and in Carleton Mabee with Susan Mabee Newhouse's biography, Sojourner Truth: Slave, Prophet, Legend (New York University Press, 1993), p. 3.
- ^ Whalin, W. Terry (1997). Sojourner Truth. Barbour Publishing, Inc. ISBN 978-1-59310-629-4.
- ^ „Amazing Life page”. Sojourner Truth Institute site. Arhivirano iz originala 26. 6. 2013. g. Pristupljeno 28. 12. 2006.
- ^ „WOMEN IN HISTORY – SOJOURNER TRUTH”. Women in History Ohio. 27. 2. 2013. Pristupljeno 10. 3. 2017.
- ^ Gordon-Reed, Annette (jun 2021). „Black America's Neglected Origin Stories”. The Atlantic.
- ^ „State University of New York at New Paltz”. On the trail of Sojourner Truth in Ulster County, New York by Corinne Nyquist Librarian, Sojourner Truth Library. Pristupljeno 6. 3. 2008.
- ^ Washington, Margaret (2009). Sojourner Truth's America. Urbana, Illinois: University of Illinois Press. str. 39—53. ISBN 9780252034190.
- ^ „The Narrative of Sojourner Truth”. Digital.library.upenn.edu. Pristupljeno 18. 9. 2017.
- ^ Nell Irvin Painter, Sojourner Truth: A Life, A Symbol (Norton, 1996), p. 19, and Margaret Washington, "Sojourner Truth's America" (Illinois, 2009), 51–52.
Literatura uredi
- Whalin, W. Terry (1997). Sojourner Truth. Barbour Publishing, Inc. ISBN 978-1-59310-629-4.
- Andrews, William L., ed. Sisters of the Spirit: Three Black Women's Autobiographies of the Nineteenth Century (Indiana University Press, 1986).
- Bernard, Jacqueline. Journey toward freedom: The story of Sojourner Truth (Feminist Press at CUNY, 1990).
- Field, Corinne T. "Old-Age Justice and Black Feminist History: Sojourner Truth’s and Harriet Tubman’s Intersectional Legacies." Radical History Review 2021.139 (2021): 37-51.
- Grigsby, Darcy Grimaldo (2015). Enduring Truths: Sojourner's Shadows and Substance. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 9780226192130.
- Johnson, Paul E.; Wilentz, Sean (1994). The Kingdom of Matthias: A Story of Sex and Salvation in 19th-Century America
. New York and Oxford: Oxford University Press. ISBN 0195098358. - Mabee, Carleton; Mabee Newhouse, Susan (1993). Sojourner Truth: Slave, Prophet, Legend . New York and London: New York University Press. ISBN 0814755259.
- Mabee, Carleton. "Sojourner Truth, Bold Prophet: Why Did She Never Learn to Read?." New York History 69.1 (1988): 55-77. JSTOR 23178487
- Mandziuk, Roseann M., and Suzanne Pullon Fitch. "The rhetorical construction of Sojourner Truth." Southern Journal of Communication 66.2 (2001): 120-138.
- Murphy, Larry G. Sojourner Truth: A Biography (ABC-CLIO, 2011).
- Painter, Nell Irvin (1996). Sojourner Truth: A Life, A Symbol . New York and London: W. W. Norton & Co. ISBN 0-393-31708-0.
- Painter, Nell Irvin. "Truth, Sojourner" in American National Biography (2000) . doi:10.1093/anb/9780198606697.article.1500706. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - Painter, Nell Irvin. "Sojourner Truth in life and memory: Writing the biography of an American exotic." Gender & History 2.1 (1990): 3-16. online
- Peterson, Carla. "Doers of the Word": African American Women Speakers and Writers in the North (1830–1880) (Rutgers University Press, 1998).
- Piepmeier, Alison (2004). Out in Public: Configurations of Women's Bodies in Nineteenth-Century America'. The University of North Carolina Press. ISBN 0807855693.
- Redding, Saunders. “Sojourner Truth,” Edward T. James ed. Notable American Women vol 3 (1971) 481
- Sheehan, Jacqueline (2003). Truth: A Novel. New York: Free Press. ISBN 0-7432-4444-3.
- Smiet, Katrine. Sojourner Truth and Intersectionality: Traveling Truths in Feminist Scholarship (Routledge, 2020).
- Stetson, Erlene; David, Linda (1994). Glorying in Tribulation: The Lifework of Sojourner Truth. East Lansing: Michigan State University Press. ISBN 0-87013-337-3.
- Stone, William Leete (1835). Matthias and his Impostures- or, The Progress of Fanaticism. New York.
- Vale, Gilbert (1835). Fanaticism – Its Source and Influence Illustrated by the Simple Narrative of Isabella, in the Case of Matthias, Mr. and Mrs. B. Folger, Mr. Pierson, Mr. Mills, Catherine, Isabella, &c. &c. New York: G. Vale. str. 1. „Fanaticism -.” – online edition (pdf format, 9.9 MB, entire book on one pdf or one page per page)
- Vetter, Lisa Pace. The Political Thought of America’s Founding Feminists (New York UP, 2017) (pp. 198-212.
- Williams, Michael Warren (1993). The African American encyclopedia. 6. Marshall Cavendish Corp. ISBN 1-85435-551-1.
- Yellin, Jean Fagan. Women and Sisters: The Antislavery Feminists in American Culture (Yale University Press, 1989).
Spoljašnje veze uredi
- Institut Sodžerner Trut Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. mart 2005) (Betl Krik, Mičigen)
- Memorijal Sodžerner Trut Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. mart 2005) (Florens, Masačusets)
- Biografija na "FemBio" – Značajne žene sveta
- Sojourner Truth na sajtu Projekat Gutenberg (jezik: engleski)
- Sodžerner Trut na sajtu Internet Archive (jezik: engleski)
- Sodžerner Trut na sajtu LibriVox (jezik: engleski)
- McMillian, Angela. „Sojourner Truth: Online Resources”. Library of Congress.
- Nyquist, Corinne. „On the Trail of Sojourner Truth in Ulster County, New York”. Sojourner Truth Library. SUNY New Paltz.
- „Sojourner Truth Biography”. biography.com.
- „Writings of Sojourner Truth”. American Writers: A Journey Through History. C-SPAN. 30. 4. 2001.
- Michals, Debra (2015). „Sojourner Truth”. National Women's History Museum. Arhivirano iz originala 31. 3. 2018. g.
