Споменак (časopis za decu)
Spomenak : list za zabavu i pouku srpskoj deci je časopis koji je izlazio do 1893. do 1914. godine u Pančevu. Uređivao ga je Ivan Martinović.
 Spomenak : list za zabavu i pouku srpskoj deci | |
| Tip | časopis |
|---|---|
| Format | 26 cm |
| Vlasnik | Ivan Martinović |
| Izdavač | Ivan Martinović |
| Glavni urednik | Ivan Martinović |
| Osnivanje | 1893. godine |
| Jezik | srpski |
| Ukidanje | 1914. godine |
| Sedište | Pančevo |
O časopisu uredi
Prvi broj je bio bez slika i memoranduma, dok je već drugi broj imao sliku i zaglavlje lista. Pored pisanja za decu i o deci, imao je i enciklopedijski karakter; vodilo se računa o domaćoj i stranoj književnosti, o kretanjima u društvenom životu, o nauci, praćeni su najvažniji događaji u svetu, a pisao je o drugim časopisima i publikacijama. To je prvi dečji ilustrovani list u Banatu.[1] Ovim časopisom unosilo se kod dece vedro i veselo raspoloženje. Bio je izuzetno uređen časopis, plenio je svojim ilustracijama. Odigrao je vrlo važnu ulogu i deca su ga čitala u celosti. Časopis je imao pedagošku ulogu (insistiranje na moralnosti dece i detinjstva) i davanje značaja igri kao jedinom prirodnom svojstvu detinjstva.[2] Često je pripovedanje i pouka koja sledi obezbeđivala prevlast moralno-poučnih značenja teksta nad njegovim literarnim kvalitetima. Časopis se bavio i najznačajnijim predstavnicima književnosti kod nas kao što su Vuk, Dositej, Sterija, Njegoš, Zmaj i drugi. Brojnost ličnosti i događaja o kojima je časopis tokom svog dugogodišnjeg izlaženja pisao, upadljiv prostor koji im je posvećivao i ukupni značaj koji im je davao, čine solidan okvir za sliku kulturno-književnih zbivanja u srpskoj književnosti i kulturi krajem devetnaestog i početkom dvadesetog veka, naravno u okviru čitalaca kojima se obraća.[3]
Urednik uredi
Vlasnik, izdavač i urednik je bio Ivan Martinović.[1]
Tiraž uredi
Prve godine izlaženja imao je nešto više od 150 pretplatnika. Časopis je dugo izlazio i kasnijih godina je imao tiraž od hiljadu primeraka.[2]
Periodičnost uredi
Izlazio je jednom mesečno. Prvi broj je izašao 20. januara 1893. godine i tokom iste godine je izlazio 20-tog u mesecu. Sledeće godine je izlazio 10-tog u mesecu, a od 1895. godine izlazi svakog prvog u mesecu.[2]
Promena podnaslova uredi
Tokom izlaženja je jednom promenio podnaslov.[1]
- List za zabavu i pouku srpskoj deci - od 1893. godine do 1895.
- Ilustrovani list za decu - od prvog broja 1896. godine
Sadržaj uredi
- Pesme
- Pripovetke
- Priče
- Stalne rubrike
Rubrike uredi
- Spomenkove vesti
- Nove knjige i listovi
- U dokolici
- Odgovori i preporuke
- Razno
Časopis je skromnim i kratkim beleškama istrajno pratio mnogobrojna važnija ili manje važna zbivanja u kulturi, a posebno u književnosti srpskih krajeva, ali i u kulturi ostalih slovenskih naroda. Upućuje se na razne godišnjice, proslave jubileja, godišnjice rođenja i smrti, ukazuje na otkrivanje spomenika, dodele odlikovanja, rad kulturnih i prosvetnih fondacija, izdavanje sabranih dela itd.[3] Daje se veliki značaj prenošenju zemnih ostataka Vukovih iz Beča u Beograd 1897. godine. Uočljivo se obeležava i stogodišnjica smrti Dositeja Obradovića (1811-1911), sa slikom na naslovnoj i tekstom na unutrašnjim stranicama. Na naslovnoj strani broja 8 i 9 iz 1899. godine objavljuje se Zmajeva fotografija, a u samom časopisu je veliki članak o Pedesetogodišnjici čika Zmajjove, sa iscrpnim podacima o rođenju, porodici, školovanju , uređivanju listova i časopisa itd.[3]
Prevodi uredi
Još od prvog broja se vidi da se časopis u značajnoj meri oslanja na književne izvore inostranog porekla. Glavni razlog je bio i nedostatak domaćih literarnih i drugih priloga poučno-zabavnog karaktera, koji odgovaraju dečjem uzrastu, pogotovo u Pančevu gde časopis izlazi. Oseća se snažno prisistvo nemačke i mađarske kulture jer su uredniku bili na raspolaganju. Odabir građe za prevođenje bio je podređen poučnom karakteru časopisa. Ne prevode se najbolji književnici i njihova najbolja dela već ono što je odgovaralo orijentisanosti samog časopisa. Prevode se i umotvorine drugih naroda, posebno one u proznom žanru (pripovetka, basna, poslovica). Često su zastupljene i prerade.[3] Prevođeno je sa:
Prevodioci uredi
- Ivan Martinović (sa nemačkog i mađarskog)
- Krsta Maletaški (sa mađarskog)
- Mila Maletaški (sa mađarskog)
- Savatije Grbić (sa ruskog)
- Laza K. Mišković (s ruskog)
- Milena Grbić (sa engleskog)
- Isaije Mitrović (sa slovenačkog)
Saradnici uredi
- Jovan Dučić
- Svetozar Ćorović
- Ljuba Nenadović
- Vasa Krstić Ljubisav
- Milivoje Čudimirović
- Jelica Belović Bernadzikovski
- Dušan Đurić
- Risto M. Tasić
- Savo N. Semiz
- Sreten Dinić
- Danica Bandić
- Jovan Udicki
- Savatije Grbić
- Krsta Maletaški
- Veljko Milićević
Broj saradnika je varirao od broja do broja, od deset do dvadeset. Bilo je mnogo, dobrih i kvalitetnih saradnika. Spomenak je imao na stotine saradnika tokom dugog niza godina izlaženja i može se ponositi najznačajnijim imenima naše književnosti. Bilo je mnogo autora koji su pod pseudonima, inicijalima i sl. objavili po jednu ili više priča.[3]
Galerija slika uredi
-
Spomenak, naslovna korica iz 1895. godine -
Spomenak, broj 3 iz 1895. godine -
Spomenak, broj 1 iz 1896. godine -
Spomenak, naslovna stranica iz 1909. godine -
Spomenak, broj 6, 1909. godina
Reference uredi
- ^ a b v Srpska štampa : 1768-1995. : istorijsko-bibliografski pregled / Milica Kisić, Branka Bulatović. Štampa i srpsko društvo 19. i 20. veka / Miloš Mišović. - Beograd : Medija centar, 1996 (Beograd : Standard 2). - Str: 119. - (Biblioteka Press dokumenti ; 1)
- ^ a b v Đorđević, Časlav (2000). „Spomenak”. Sveske : časopis za književnost, umetnost i kulturu. 53. 10: 260—262.
- ^ a b v g d Tutnjević, Staniša (1994). „Djetinjstvo književnosti ili književnost za djecu - prilog poetici dječije književnosti : na primjeru časopisa Spomenak”. Književna istorija. 93. 26: 213—250.
