Srbi u Ugarskoj za vreme Prvog svetskog rata
Srbi u Ugarskoj našli su se na udaru mađarskih vlasti nakon atentata na austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda i njegovu suprugu Sofiju, u Sarajevu, 28. juna 1914. godine. Sluteći na veliko zlo, Jaša Tomić objavio je u Zastavi nekrolog o tragičnoj pogibiji nadvojvode i njegove supruge. Osudio je atentat kao čin "bolesnih i uzavrelih mozgova". Zajedno sa Mihailom Polit-Desančićem i nekim crkvenim velikodostojnicima, izrazio je lojalnost Austrougarskoj, ali je osudio napade na Srbe u Sarajevu i u drugim gradovima Bosne, Hrvatske i Dalmacije.[1]
Prvi svetski rat uredi
Prvi svetski rat ili Veliki rat u dotadašnjoj istoriji ljudskog društva bio je najveći ratni sukob, on je poneo i naziv „Totalni rat“ jer se vodio na kopnu, moru i vazduhu svih kontinenata, osim Severne Amerike i Australije. Prostor Vojvodine koji se tokom Prvog svetskog rata nalazio u okvirima Austrougarske monarhije bio je pošteđen ratnih razaranja. Istoriografija do danas nije dala sveobuhvatnu analizu dešavanja u Vojvodini za vreme Prvog svetskog rata.[2]
Nakon atentata uredi
Vest o Sarajevskom atentatu i smrti prestolonaslednika nadvojvode Franca Ferdinada i njegove supruge Sofije Hotek, izazvala je veliki strah kod vojvođanskih Srba. Sluteći veliko zlo i nesreću, oni su na sve načine pokušavali da ublaže posledice atentata. U cilju toga Srbi su gotovo u svim mestima Vojvodine davali izjave lojalnosti i privrženosti Austrougarskoj monarhiji i dinastiji Habzburgovaca. U prvim danima rata ove manifesticije podaničke lojalnosti su se nastavile, a u njima su se naročito isticali Srbi u Banatu. Svoje novčane priloge Srbi iz Bačke su prvih meseci rata predavali Crvenom krstu, a na to ih je pozivao svojim apelom i episkop bački Mitrofan Šević. Srbi iz Velikog Bečkereka su za potrebe Crvenog Krsta prikupili sumu od 1.228 kruna, dok je značajan prilog u iznosu od 2.000 kruna dala pivara Lazara Dunđerskog.[2]
Postupci srpskog naroda širom Bačke i Banata naišli su na pohvale vlasti, međutim Srbima se nije verovalo. To nepoverenje je naročito bilo izraženo u pograničnim oblastima Srema i južnog Banata. Kako bi izbegli eventualne neprijatnosti i iznenađenja, vojne vlasti su u prvim mesecima rata zavele strog režim prema Srbima. Najistaknutije političke i javne ličnosti su bile pohapšene i internirane u logore. Po mestima širom Vojvodine dešavali su se izlivi šovinizma prema Srbima od strane Mađara i Nemaca. Ti ispadi su bili praćeni obaveznom pljačkom i uništavanjem imovine srpskog stanovništva. Sprovođenje ovih mera, praćenih neviđenim nasiljem u velikoj meri je paralisalo svakodnevni život, a posledice su se najviše osetile u vidu opadanja ekonomske moći Srba.[2]
Reference uredi
Literatura uredi
- Živojinović, Dragoljub (2015). Srbi i Prvi svetski rat 1914-1918. Beograd: SANU.