Srpski Hidoš
Srpski Hidoš, Rachidoš[1] (mađ. Hidas) je selo u Mađarskoj, u južnom delu države. Selo upravo pripada Pečvaradskom srezu Baranjske županije, sa sedištem u Pečuju.
| Srpski Hidoš mađ. Hidas | |
|---|---|
 | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Mađarska |
| Region | Južna prekodunavska regija |
| Županija | Baranja |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — | 2.092 |
| — gustina | 109,76 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 46° 15′ 21″ S; 18° 29′ 41″ I / 46.25579° S; 18.49463° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Površina | 19,06 km2 |
  Srpski Hidoš Srpski Hidoš na karti Mađarske | |
| Poštanski broj | 7696 |
| Pozivni broj | 72 |
| Veb-sajt | |
| www.hidas.hu | |
Srpski Hidoš je do početka 20. veka imao značajnu srpsku zajednicu. U selu je i postojala srpska crkva, posvećena Svetom Nikoli[2].
Prirodne odlike uredi
Naselje Srpski Hidoš se nalazi u južnoj Mađarskoj, u istorijskoj oblasti Baranja. Najbliži veći grad je Bohnjad.
Selo je smešteno u severnoj, brdskoj Baranji, na severoistočnim padinama planine Meček. Nadmorska visina naselja je približno 140 metara.
Stanovništvo uredi
Prema podacima iz 2013. godine Srpski Hidoš je imao 2.092 stanovnika. Poslednjih godina broj stanovnika opada[3].
Pretežno stanovništvo u naselju čine Mađari rimokatoličke veroispovesti, a manjine su Nemci (7%) i Cigani (3%).
Popis 1910. uredi
| Srpski Hidoš[4] | |
|---|---|
| Jezik | Vera |
ukupno: 2.577 Luterani 1.946 (75,51%) Kalvinisti 313 (12,14%) Rimokatolici 258 (10,01%) Pravoslavci 42 (1,62%) Jevreji 18 (0,69%)
| |
Istorija Srba u mestu uredi
Srbi žive u mestu od Velike seobe 1690. godine.
Tako je 1731. godine zapisano da tu ima 20 srpskih pravoslavnih domova. Krajem tog veka 1796. godine u Hidošu živi 194 pravoslavne duše. Srbi su uvek bili u malom broju i udaljeni od ostatka srpskog naroda u Ugarskoj, pa već krajem 19. veka oni postaju retki u ovim krajevima[5]. Vek docnije, 1890. godine tu ima još 69 Srba, čiji je broj umanjio za čak 125 osoba.[6]
Po državnom šematizmu pravoslavnog klira u Ugarskoj iz 1846. godine u Rac Hidošu je bio je paroh Georgije Okanović. Pravoslavne matice krštenih i venčanih vode se od 1780. godine, a ona umrlih od 1790. godine.[7]
Bio je 1826-1830. administrator parohije u Hidošu, Jovan Mihajlović, kada i pretplatnike jedne srpske knjige.[8] Godine 1867. popisano je u "Hidošu" 107 pravoslavnih Srba.[9] Popisani su 1865. godine u istoj parohiji šeste klase: manastir Grabovac, Salka i Srpski Hidoš sa 462 pravoslavca.[10] Episkop budimski Julijan posetio je jula 1901. godine Srpski Hidoš "i poučio verne u starodrevnoj tamošnjoj bogomolji (od pletera, podignutoj još 1764. godine), koju dosad još ni jedan arhijerej pohodio nije". Vladika je bio na svečanom ručku koji je priredio u svom dvoru, tamošnji vlastelin i krstionik ordena Sv. Stefana, Koloman Kardoš, inače bivši župan Baranjske županije. Za ručkom se našao i predsednik Ugarskog sabora Deziderije Percel, zatim baron Imre Fehervar aktuelni veliki župan Baranjske županije, te podžupan Tolnjanske županije Pavle Deri. Tu nije bio kraj, jer su posle ručka naš "duhovnik" i ugarski velikaši prešli u dvorac Percelov - na svečanu večeru. A tu je srpski episkop i konačio i proveo vreme do sutradan, priređenog ručka.[11] Hram je posvećen Sv. Nikolaju a 1905. se nalazi u "vrlo hrđavom stanju". Postoji srpsko pravoslavno groblje, a crkveno-opštinski posed je 8 kj. zemlje. Pravoslavna parohija je samo filijala one u manastiru Grabovcu. Sveštensto čine jeromonasi manastira Grabovca. Parohijski dom ima, a parohijsku sesiju nema Hidoš.[12]
Opština "Idoš" je 1745. godine izdvajala godišnje po 10 f. za izdržavanje srpske škole.[13] Učitelj u srpskom Hidošu 1822/1823. godine bio je mladi Vukašin Pavlović rodom iz Bezedeka. Bio je "djetonastavnik" u Rac Hidošu 1834. godine Prokopije Petković, prenumerant knjige.[14] Godine 1866. nedostajao je srpski učitelj u mesnoj školi. Učitelj u mestu, Pešić je 1882. godine pretplatnik "Školskog lista". Imenuje se 1884. godine za učitelja u mestu Jovan Radović. Učiteljska plata 1898. godini u Rac Hidošu je mala, neatraktivna, uglavnom u zemlji za obradu i u naturi. Gradonačelniku Sentandreje Eugenu Dumči, javno su se zahvalili prvi crkveni ljudi tog mesta 1900. godine. Ovaj plemeniti Srbin je priložio 100 k tamošnjoj crkvenoj opštini za opravku školskog zdanja i nabavku učila. Javnu zahvalnost su potpisali: predsednik Georgije Živanović, tutor Vladimir Cikovac i učiteljica Vukosava Tucaković.[15] Gordana Kostić je 1903. godine učiteljica u mesnoj školi. Škola je srpska veroispovedna, sa jednim zdanjem 1905. ali nema učitelja.[12]
Godine 1905. Hidoš je mala opština u srezu Pečvaradskom. Tu ima 2486 stanovnika u 399 domova. Dominiraju Nemci, a Srba je vrlo malo; ima ih samo 54 pravoslavne duše sa 16 kuća. Od srpskih javnih zdanja pominju se pravoslavna crkva i narodna škola. Od komunikacijskih sredstava tu je pošta. u mestu je srpska crkvena opština. Crvena skupština je redovna pod predsedništvom Jovana Cikovca.[16]
Prilikom iseljavanja Srba iz novoosnovane Mađarske u maticu posle Prvog svetskog rata iz sela se iselilo svega 40 preostalih duša.
Srpska pravoslavna crkva u mestu Srpski Hidoš je srušena 1949. godine.[17] Početkom 21. veka postoji samo srpsko pravoslavno groblje u Hidošu. Nalazi se groblje oko pola kilometra van mesta na jednom brežuljku. Tu sad niče hrastova šuma, a vlasnici susednih vinograda kose travu. Nađeno je 32 spomenika stara iz 19. veka, ali su svi oštećeni ili pokradeni (ostao samo postament). Dva od njih su preneta na katoličko groblje.[18]
Reference uredi
- ^ http://www.poreklo.rs/2014/04/14/optiranje-iseljavanje-srba-u-madjarskoj-1920-1931
- ^ Magyarországi ortodox templomok | Szakrális építészet
- ^ Baranya (Hungary): County, Towns and Villages - Population Statistics in Maps and Charts
- ^ „Jezički i verski sastav stanovništva Kraljevine Ugarske po naseljima, Popis 1910. godine”. Arhivirano iz originala 13. 01. 2018. g. Pristupljeno 10. 04. 2019.
- ^ Optiranje i iseljavanje Srba u Mađarskoj 1920-1931. - Poreklo
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1895. godine
- ^ Reesch de Lewald, Aloysius: "Universalis schematismus ecclesiasticus venerabilis cleri orientalis ecclesiae graeci non uniti ritus regni Hungariae partiumque eidem adnexarum, necnon magni principatus Transilvaniae, item literarius, seu nomina eorum, qui rem literariam et fundationalem scholarem ejusdem ritus procurant ... pro anno ...", Buda 1846.
- ^ Dositej Obradović: "Duh spisanija", Pešta 1830. godine
- ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1872. godine
- ^ "Srpski letopis", Budim 1866. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1901. godine
- ^ a b Mata Kosovac, navedeno delo
- ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1886. godine
- ^ Konstantin Pejčić: "Rukovoditelj k izgubljenom zdravlju", Budim 1834. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1900. godine
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ "Nin", specijalni dodatak, Beograd 1990. godine
- ^ Srpski institut, internet baza podataka, Budimpešta
