Srpsko vojničko groblje u Jindrihovicama

Spomen-kosturnica Jindrihovice (Mauzolej) (češ. Jindřichovice) i Srpsko vojničko groblje, su mesta stradanja srpskih zarobljenika za vreme Prvog svetskog rata, za vreme Austrougarske. Nalazi se u današnjoj Češkoj Republici blizu granice sa Nemačkom, u malom mestu Jindrihovice udaljenom oko 25 km od čuvene banje Karlove Vari i u blizini nekadašnjeg logora Jindrihovice.

Srpko vojničko groblje u Jindrihovicama je po nekim tumačenjima najveće srpsko vojničko groblje.

Koncentracioni logor Jindrihovice

Srpsko vojno groblje u Jindrihovicama

U Jindrihovicama se za vreme Prvog svetskog rata, u periodu od 1915. do 1918. godine, nalazio najveći koncentracioni logor na teritoriji Austrougarske, Logor Jindrihovice kroz koji je prošlo oko 40.000 zarobljenika. Robijali su Italijani, Rusi, Litvanci, Rumuni, a najviše je bilo zarobljenih Srba, kako vojnika, tako i civilnog naroda, koji je austrougarska vojska deportovala iz Srbije i železnicom dovodila u logor. Zarobljenika je bilo iz svih krajeva Srbije, a najviše iz Šumadije i valjevskog kraja. Logoraši su bili prinuđeni da rade u teškim uslovima. Gradili su rezervoar za vodu u logoru, radili u kamenolomu, pravili puteve i mostove, gradili hemijsku fabriku u Sokolovcu, gradu udaljenom oko trideset kilometara, u koji su odlazili i vraćali se pešice svakog dana. Logor je bio poseban, jer niko od logoraša nije bio ubijen, ali su uslovi u logoru bili teški. Na hladnoći harala je zaraza. Dnevno je umiralo oko četrdeset ljudi. Svakog dana u 15 časova tužna povorka sa umrlima išla je do obližnje zajedničke grobnice, u koju su polagana tela svih uzrasta, od dece do staraca.

Mauzolej (spomen-kosturnica)

Mermerna ploča u spomen kosturnici u Jindrihovicama

Po završetku rata, Tomaš Gerik Masarik, tadašnji predsednik Čehoslovačke, koji je bio veliki prijatelj kralja Aleksandra, jugoslovenskoj državi je poklonio zemlju na kojoj su stradali logoraši radi gradnje spomen-kosturnice. U Mauzoleju (spomen-kosturnici, 50° 16′ 43.9″ N 12° 36′ 7″ E / 50.278861° S; 12.60194° I / 50.278861; 12.60194) koji je podignut 1931. godine smešteni su posmrtni ostaci 7100 srpskih zarobljenika i 189 ruskih vojnika.

Zemni ostaci srpskih i ruskih ratnika koji su umrli u ovom logoru nalaze se u kapeli u isto toliko drvenih numerisanih kovčežića. Njih je sakupio i smestio u kriptu kosturnice sveštenik i potom čuvar ovog svetog mesta Milivoj Crvčanin, koji je, zajedno sa tadašnjim češkim konzulom u Kraljevini Jugoslaviji Vladimirom Hrebikom učestvovao „trudom i sredstvima“ u podizanju ovog memorijalnog zdanja, kako piše na mermernoj ploči koja je postavljena o desetogodišnjici vladavine kralja Aleksandra Karađorđevića.

Spomen kosturnica je podignuta po projektu arhitekte profesora inženjera Vladimira Brandta, dok je spomen kapela u unutrašnjosti kosturnice delo arhitekte Josefa Kostalka. Ovaj spomenik srpskom stradanju u austrougarskom logoru nalazi se u parku, na bregu iznad mesta Jindrihovice, koji je danas zapušten, a i kosturnica nije u dobrom stanju, pošto prokišnjava.

Na oko pet kilometara od Mauzoleja u jednoj šumi se nalazi i vojničko groblje (50° 17′ 44.7″ N 12° 35′ 46.9″ E / 50.295750° S; 12.596361° I / 50.295750; 12.596361) sa oko 1600 srpskih grobova, koje je pre više od jedne decenije sasvim slučajno otkrio Dejan Ranđelović, Srbin iz Timočke krajine, koji sa porodicom živi u Karlovim Varima. Ranđelović objašnjava : “– Berući pečurke u toj šumi, naišao sam na kamen, sav zarastao u travu, na kome je, na srpskom jeziku, jasno pisalo: Ovde počiva Glišović iz Čačka!”
Posmrtni ostaci 88 srpskih vojnika koji su 1918-1919. umrli u Holandiji su smešteni u metalne sanduke i 1938. transportovani su preko Nemačke u mauzoleja, što je i postalo njihovo poslednje mesto počinka^[1].

Briga o spomen-kosturnici i srpskom groblju

Do Drugog svetskog rata o spomen obeležju je brinula vlada kraljevine Jugoslavije. Poslednju liturgiju pred dugo bogoslužbeno zatišje služio je vladika Niški Dositej, koga su kasnije ustaše ubile u Jasenovcu. Godine 1994. Ambasada Jugoslavije u Pragu, uz angažovanje Dejana Ranđelovića, pokrenula je inicijativu o rekonstrukciji. Na žalost do današnjih dana nije se odmaklo u obnovi Mauzoleja i srpskog groblja. U poslednje vreme, delegacija Ambasade Republike Srbije polaže svake godine venac, i služi se liturgija.

Godine 2009. na Vidovdanskom komemorativnom skupu u Jindrihovicama brojnim srpskim i ruskim građanima obratio se arhiepiskop Čeških zemalja i Slovačke, vladika Hristifor, nakon liturgije kojom je načalstvovao uz sasluživanje srpskog pravoslavnog sveštenika u Češkoj Srđana Jablanovića. Skupu se obratio i Ambasador Republike Srbije u Pragu Vladimir Vereš. Arhiepiskop Hristifor posetio je inače niz srpskih manastira na Kosovu i Metohiji u vreme njihovog najvećeg stradanja, i kasnije u Češkoj svedočio o razaranju tamošnjih pravoslavnih svetinja. Dana 28. juna 2010. godine, na Vidovdan , u prisustvu Ambasadora Republike Srbije i čelnika ruskog konzulata u Karlovim Varima, bogosluženje su vodili srpski i ruski crkveni velikodostojnici, arhimandrit Sergej iguman Onufrije i praški paroh protojerej Srđan Jablanović. Uz veliki broj srpskih i ruskih građana, u liturgiji je učestvovao muški hor „Akademac“ iz Novog Sada.

Briga srpske dijaspore

Velika je nesebičnost i upornost gospodina Ranđelovića koji je godinama finansirao i održavao spomenički kompleks u skladu sa svojim mogućnostima. Ranđelović je i predsednik Pravoslavne omladine u Češkoj, organizacije koja je više puta čistila i održavala spomen-kosturnicu Jandrihovice. Na inicijativu nekolicine Srba osnovano je udruženje „Vidovdan“ koje ima za cilj obnavljanje i održavanje srpskih grobalja na teritoriji Češke. Potrebno je rešavanje problema u vezi Srpskog groblja udaljenog pet kilometara od Mauzoleja, odnosno rešenje imovinskih problema, kao i gradnja crkve (koja je postojala) ili manastira, i obnova i oživljavanje celine spomeničkog kompleksa od izuzetnog značaja.

Neophodno je angažovanje i pomoć Republike Srbije i Ambasade Republike Srbije u Pragu, radi rešenja nagomilanih problema i obnove ovog velikog srpskog stratišta.

Vidi još

Reference

^ Srpsko vojno groblje u Jindrihovicama [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. jun 2014)

Spoljašnje veze

[1] Srpsko vojno groblje u Jindrihovicama [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. jun 2014)

[1]