Srđevdan
Ovaj članak možda zahteva čišćenje i/ili prerađivanje kako bi se zadovoljili standardi kvaliteta Vikipedije. Problem: članak je napisan hagiografskim stilom, a takođe je najverovatnije i istorijski neutemeljen. |
Srđevdan (7/20. oktobar) - krsna slava posvećena Sv. Srđu (Sergiju; na lat. Sergius) i Vakhu (na lat. Bachus), koji su prema legendi bili rimski dostojanstvenici na dvoru cara Maksimijana (Marko Aurelije Valerije), savladara cara Dioklecijana (286—305).[1] Zbog pripadnosti hrišćanskoj veri i odbijanja da se poklone rimskim bogovima posečeni su u Siriji, gde je njihov kult uspostavljen i odakle se raširio po istoku. Sv. Sergije naročito je bio poštovan u gradu Resafi, gde je pogubljen, koji je jedno vreme nosio ime „Sergiopolis“ i u 6. veku bio veliko hodočasničko mesto čitavog Istoka.
Pod carem Justinijanom I (527—565), koji je ovim svecima podigao crkvu u Carigradu, kult Sv. Sergija i Vakha raširio se na zapad, naročito na prostoru između Drača i današnjeg Dubrovnika, gde je prema sačuvanim podacima postojalo više od 15 crkava posvećenih ovim svecima. Odatle se slavljenje Srđevdana širilo u unutrašnjost, tako da je ova slava u srednjovekovnoj Zeti bila jedna od značajnijih. O tome svedoči i crkva Sv. Sergija i Vakha na Bojani, koja je bila mesto gde su sahranjivani vladari dinastije Vojislavljević u 11. i 12. veku. Nakon obnove krajem 13. veka, od strane srpske kraljice Jelene Anžujske i njenih sinova Dragutina i Milutina, ta crkva je mogla da primi 3.000 vernika.
Prema jednoj legendi, prilikom prenosa moštiju Svetog Save iz Trnova, u Mileševu su prenete i mošti Sv. Sergija i Vakha, gde je od ranije postojao kult ovih svetitelja, o čemu svedoče i njihove freske iz najranijeg perioda freskopisa u Mileševi.
Zemljoradnici (ratari) naročito paze da na Srđevdan ne izlaze sa volovima u polja, jer na taj dan ne valja orati. Srđevdan pripada slavama za koje se priprema mrsna hrana, izuzev ako taj dan pada u sredu ili petak. Na ikonama se Sv. Sergije i Vakho predstavljaju u običnim tadašnjim odorama sa krstom i mitrom, kao znakom mučeništva.
Biografija uredi
Rođeni u Rimu, Sveti mučenici Sergije i Vakho bili su visoki vojni dostojanstvenici na dvoru cara Maksimijana i prvi među velikašima. Car ih je veoma cenio i uvažavao zbog njihove vernosti, mudrosti i hrabrosti sve dok nije saznao da su hrišćani. Pošto su odbili da zajedno s njim prinesu žrtve idolima rimskih bogova, car ih je svrgnuo sa položaja i naredio da im umesto vojničkih odela obuku ženske haljine, da im oko vrata stave gvozdene obruče i da ih tako vodaju ulicama Rima. Zatim ih je poslao u Aziju kod namesnika Antioha, koji je svoj položaj zadobio zahvaljujući njihovoj preporuci caru. U gradu Varvalisu su ih bacili u tamnicu, gde su Vakha tukli sirovim volovskim žilama dok mu nisu razdrobili telo udarcima pod kojima je uzdahnuo. Sutradan je Sergeju obuli gvozdene opanke iznutra načičkane ekserima i poterali ga u Rosaf, grad u Siriji, gde su mu, posle mučenja, odsekli mačem glavu u blizini reke Eufrata. Sveti mučenici Sergije i Vakho postradali su 303. godine.[2] Na mestu pogubljenja Svetog mučenika Sergeja narod je sagradio crkvu u koju su smeštene njegove mošti. Zbog velikog poštovanja Svetog Sergija, grad njegovog pogubljenja Rosaf je jedino vreme nazivan Sergiopolis. Kult Svetog Sergija i Vakha prvo je uspostavljen u Siriji, odatle se proširio u ostale krajeve. U srednjem veku bio je naručito razvijen od Drača do Dubrovnika, da bi se odatle širio ka unutrašnjosti Balkana.
Slavlje uredi
Dan Svetih Sergija i Vakha Srbi priznaju pod nazivom Srđevdan i Sveti Srđ. U srednjovekovnoj Zeti Srđevdan je bila jedna od najvećih slava. Danas je kao slava Srđevdan rasprostranjen na područiju Primorija i cele Bosne, gde je značajnije koncentrisan u okolini Vlasenice, Tešnja, Dervente, Dubice, Prijedora i Krupnja. U Šumadijskoj eparhiji Srđevdan slavi oko 250 svečarskih domova. U okolini Valjeva i Svetog Srđa, kao svog zaštitnika, praznovali obućari, a u Gruži su Srđevdan svetkovali radi srdobolje (dizenterije). Sveti Srđ se smatra volujskim svecem, pa se toga dana ne uprežu za rad. Prema narodnom kalendaru, Srđevdan se smatra jednim od graničnih dana na prelazu iz jeseni u zimu. I u meteorološkom smislu Srđevdan je bio važna odrednica. U vreme kad su zime duže trajale i kad je snežni pokrivač već u oktobru pokrivao zemlju, nastala je i narodna izreka.
Izreka uredi
Sveti Toma- sneg već doma,
Sveti Srđe- sneg sve grđe.[3]
Reference uredi
- ^ „Danas je Srđevdan”. Telegraf. Pristupljeno 5. 2. 2020.
- ^ „Sveti mučenici Sergije i Vakho - Srđevdan”. SPC. Arhivirano iz originala 05. 02. 2020. g. Pristupljeno 5. 2. 2020.
- ^ „Obeležavamo Srđevdan”. Opanak. Pristupljeno 5. 2. 2020.
Literatura uredi
- Srpske slave-čuvari ognjišta;Nevenka Nedeljković; Beograd, 2012.
