Staro jezgro Zemuna
Staro jezgro Zemuna je naziv za istorijski deo Zemuna, smešten u njegovom središnjem delu. Predstavlja kulturno-istorijsku celinu od velikog značaja i okosnicu kulturnog i društvenog razvoja Zemuna.[1] Obuhvata prostor ograničen linijom od Dunava, Ul. Stevana Markovića, Ul. Nikole Ostrovskog, Ul. 22. oktobra, Ul. Vrtlarske, Ul. Ugrinovačke, Ul. Ćukovački put, Ul. Cara Dušana, zapadne ograde Zemunskog groblja, Ul. Sibinjanin Janka, Ul. Despota Đurđa, do Dunava.
| Staro gradsko jezgro | |
|---|---|
| Opšte informacije | |
| Mesto | Beograd |
| Opština | Zemun |
| Država |  Srbija |
| Vrsta spomenika | spomenik |
| Vreme nastanka | 18. i 19. vek |
| Tip kulturnog dobra | spomenik kulture od velikog značaja |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda |
| beogradskonasledje | |
Istorijat uredi
Od 1717. godine vojska Evgenija Savojskog ušla je u Zemun koji je tada postao sastavni deo austrijske carevine u čijem se sastavu razvijao sve do 1918. godine. Njegov kontinuirani rast i prerastanje u značajnu urbanističku celinu može se pratiti kroz nekoliko faza limitiranih određenim političkim događajima. U prvoj polovini 18. veka, u fazi obnove nekadašnjeg sela orijentalnog karaktera sa pretežno hrišćanskim stanovištvom, Zemun se ponovo naseljava i razvija u veoma podređenom položaju u odnosu na Beograd. Ova faza ograničena je požarevačkim i beogradskim mirom. U drugoj fazi, u drugoj polovini 18. veka, postepeno raste i oformljava se jezgro. Ova faza završava se u doba austro-turskih i napoleonskih ratova krajem 18. i početkom 19. veka. U trećoj fazi, tokom 19. i početkom 20. veka, Zemun se razvija unutar postavljenih okvira kroz menjanje građevinskog fonda odnosno rekonstrukciju nasleđenog stanja, od Prvog srpskog ustanka do Prvog svetskog rata. Četvrtu fazu, od Prvog svetskog rata do danas, karakteristiše pojedinačna izgradnja u Starom jezgru Zemuna[2] koji prestaje biti granično mesto.
Urbanistički razvoj uredi
Postojeća urbanistička aglomeracija i arhitektonsko građevinski fond Starog jezgra Zemuna[3] su sami po sebi izvori za naročito proučavanje i istraživanje razvoja metoda organizovanja i formiranja naselja, građenja objekta, upotrebe građevinskog materijala, komunalnog uređenja, stilskih oblikovanja zgrada, funkcionalnih, namenskih i sadržajnih odlika arhitekture, i uopšte prostorne organizacije života. Arhitektonsko nasleđe[4] pod kojim podrazumevamo celokupni fizički fundus prostornih ostvarenja, izvor je i za proučavanje socijalnih diferencijacija i infrastruktura pojedinih perioda razvoja, društvenih mogućnosti, regionalnih, etničkih i konfesionalnih specifičnosti, ukusa epohe i mnogih drugih vidova života. Navedena proučavanja mogu se vršiti analiziranjem materijalnih ostataka ili celina nastalih i sačuvanih uglavnom od početka 18. veka pa do danas. U izvornom stanju, u potpunosti su sačuvani brojni objekti naročito od druge polovine 19. veka, dok je manji broj objekata iz najranijeg perioda, iz vremena prvih decenija 18. veka, od kada je Zemun ušao u sastav Austrijske carevine, sačuvan u izvornom stanju samo delimično. Hronologija nastanka takođe se može delimično utvrditi analizama samih objekata, na osnovu postojećih zapisa na njima, upotrebljenog materijala i načina građenja, tipološkim i stilskim analizama. Usmena predanja stanovnika čije porodice iz generacije u generaciju naseljavaju postojeće objekte, sačuvani predmeti i invetari u kućama, proširuju izvore ispitivanja. U celini, staro jezgro Zemuna predstavlja osnovni, pravi izvor naročito za arhitektonske i umetničko-istorijske metode istraživanja.
Značajni objekti uredi
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Dabižić, A. Dosije prostorne kulturno-istorijske celine Staro jezgro Zemuna. Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda.
- ^ Škalamera, Ž. (1966). „Staro jezgro Zemuna”. Saopštenja. Beograd: ZZSKGB. sveska 5.
- ^ Škalamera, Željko (1967). „Staro jezgro Zemuna”. Saopštenja. Beograd: ZZSKGB. sveska 7: 72.
- ^ „Prostrno kulturno-istorijska celina od velikog značaja Staro jezgro Zemuna”. Katalog nepokretnih kulturnih dobara na području Grada Beograda. Zavod za zaštitu spomenika kulture Grada Beograda. Pristupljeno 6. 2. 2017.
