Stevan Knićanin
Stevan Petrović Knićanin (Knić, 15. februar 1807 — Beograd, 14. maj 1855) bio je srpski vojvoda, komandant srpskih dobrovoljaca u Vojvodstvu Srbiji za vreme Mađarske revolucije 1848/49 i političar.
| Stevan Knićanin | |
|---|---|
 Stevan Knićanin | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 15. februar 1807. |
| Mesto rođenja | Knić, Osmansko carstvo |
| Datum smrti | 14. maj 1855. (48 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, Kneževina Srbija |
Život uredi
Stevan je uzeo prezime Petrović, po imenu svog oca Petra Komadinovića, bogatog gružanskog trgovca marvom.[1] Nadimak "Knićanin" mu je dao knez Miloš Obrenović, kod kojeg je bio buljukbaša u gardi tzv. "kneževi momci".[2] Stekao ga je po rodnom mestu Kniću, kraj Kragujevca. Iz kraja Gruže su bili i Knićanin i njegov politički rival Toma Vučić Perišić (iz sela Vučkovice).[3] Za vreme vladavine Miloša Obrenovića, od 1835. godine Knićanin je iako vrlo mlad bio načelnik Jaseničkog sreza, a od 1839. godine načelnik Smederevskog okruga. Pošto je podržao ustavobranitelje, kao jedan od organizatora bune Tome Vučića Perišića, bio je prognan iz Srbije u periodu 1840—1841. Proveo je godinu dana i izgnanstvu u Carigradu i Vidinu.
Posle pada sa vlasti dinastije Obrenović, 1842. godine uveden je pod Karađorđevićima u Državni savet kao član. Poverena mu je vojna uprava zemlje i briga za kneževu sigurnost. Knez Aleksandar Karađorđević ga je septembra 1843. godine iz čina majora, unapredio u čin potpukovnika.[4] Knićanin je 1846. godine kao član "Sovjeta" i potpukovnik (po činu) bio pretplatnik jedne Vukove knjige.[5] Posle svađe sa Vučićem, na Petrovdanskoj skupštini jula 1848. godine, dao je ostavku. Zalagao se da Srbija aktivno pomogne vojvođanskim Srbima, a kad nije uspeo, spremio se da lično pređe u Srpsko Vojvodstvo, u pomoć tamošnjim Srbima.
Od avgusta 1848. godine Stevan Knićanin je komandant srpskih dobrovoljaca u Vojvodstvu Srbiji.[6] Držao je nekoliko meseci vojni logor ("stan") u banatskom selu Tomaševcu, gde je dobio dve važne bitke. Posle pobeda kod Tomaševca, Srbi Pančevci su mu poklonili šest-funtaški top, sa ugraviranim zapisom: "Srb junaku Stefanu P. Knićaninu, blagodarni pančevački okružni odbor, za spomen-pobjede tomaševačke 23 nojevrija 1848." Istakao se on kao vojskovođa u bitkama kod Pančeva, Tomaševca, Mošorina i Vršca.[7] Petar Petrović Njegoš mu je zbog junaštva i rodoljublja tokom rata poslao Obilićevu medalju, sa pismom.[8] Krajem januara 1849. godine postao je "narodni general major" srpskog pokreta u Ugarskoj. Vratio se na poziv kneza Aleksandra krajem februara 1849. godine u Srbiju. Na poziv Patrijarha srpskog Rajačića povratio se on u Vojvodstvo maja 1849, i učestvovao u više teških bitaka, do kraja tog građanskog rata 1849. godine. Povratak njegov u Srbiju avgusta 1849. godine na čelu dobrovoljačke trupe, bio je trijumfalan, za njega se zbog svojstvene harizme, nadaleko čulo i širom srpstva postao je omiljen i slavan.
Srpski knez Aleksandar šalje avgusta 1849. godine Knićaninu na dar sablju vrednu 300 dukata. Na poziv mladog austrijskog cara Franc Jozefa išao je Knićanin, preko Zagreba zajedno sa banom Jelačićem u Beč na poklonjenje. Zbog zasluga za Austriju dobio je čin austrijskog generala. Tokom audijencije na bečkom dvoru, Knićaninu je dat najviši orden carevine - Marije Terezije III stepena. Hrvatski ban Jelačić mu je prethodno u Zagrebu poklonio za uspomenu, pozlaćenu srebrnu čašu. Na jednoj strani čaše je bilo ugravirano: "Josif Baron Jelačić Buzunski, svom bojnom drugu Stevanu Petroviću Knićaninu", a na drugoj strani samo: "Pančevo i Mošorin".[9] Vojvođanski Srbi su mu poklonili dugu pušku sa zlatnom posvetom, a "braća Sloveni" Česi oduševljeni njegovom ličnošću - srebrnu počasnu sablju i kasetu sa dva isto takva pištolja. Bio je dični Srbin i "kavaljer austrijskog Leopoldovog reda i ruskog reda Sv. Ane". Od Turaka dobio je znamenje "Nišan Iftihara".[10] U Srbiji je 1852. godine dobio je titulu vojvode, od kneza Aleksandra Karađorđevića.[11] Do tada je titulu vojvode u Srbiji imao samo Toma Vučić Perišić.[12] Bio je vitez krsta Marije Terezije, najvećeg austrijskog vojničkog ordena.[12]
Više umetnika naših i stranih ga je portretisalo, a sačuvan je i autentični foto-snimak rad Anastasa Jovanovića. Narod ga je u mnogo pesama opevao, kao velikog Srbina, mudrog i odvažnog vođu i stasitog zaštitnika, zbog pokazanih vrlina - čojstva i junaštva.
"Фала Теби Книћанине Стево,
Што отера Киша са Мориша".
(народна песма)
Knićanin je od 2. januara 1849. godine bio "dopisni član" beogradskog Društva srpske slovesnosti.
Doživeo je moždani udar 1854. godine, i od posledica istog preminuo 1855. godine u 48. godini života.[13] Bio je uvažen na austrijskom dvoru; od cara Franca Jozefa I je dobio na poklon 2000 dukata, kada je pred smrt polazio u banju Mehadiju na lečenje. Njegov pogreb je bio događaj kakav do tada nije viđen u Beogradu, i o tome se dugo pričalo. Sahranjen je na Topčiderskom groblju, bio je prisutan knez Aleksandar sa kneginjom Persidom, mitropolit beogradski Petar sa mnogim sveštenicima, činovništvo, vojska, škole i dosta drugog sveta iz Beograda ali i Vojvodine. Po naređenju cara Franca Jozefa I prisustvovala je deputacija od osamdeset oficira iz svih pukova u Vojvodini.[12] Najviše mu je zahvalnosti i počasti od svih dalo graničarsko Pančevo.[14]
Stevan se dva puta ženio; iz prvog braka imao je sina Antonija, oficira, i kći Staniju, udatu za oficira Prokića,[15] a iz drugog braka malog sina Andriju (koji je izgubio oca sa dve godine života).
Selo Knićanin u Vojvodini je dobilo ime po njemu, a postoji u više mesta u Srbiji, među kojima u Kragujevcu ulica koja se zove „Steve Knićanina”.
Galerija uredi
-
Pištolji i sablje vojvode Stevana Knićanina -
Gornja puška, poklon Bečkog dvora Stevan Knićaninu za zasluge u Mađarskoj revoluciji 1848. godine -
Grob Stefana Knićanina na Topčiderskom groblju u Beogradu. Ranije je grob bio na starom groblju kod crkve Svetog Marka, Tašmajdanski park -
Grob Stevana Knićanina, parcela 2, jugo-istočno od oltara crkve -
Izvori uredi
- ^ Milan Milićević: "Pomenik znamenitijeh ljudi u srpskog naroda"", Beograd 1888. godine
- ^ "Nekrolog Stefanu Petroviću Knićaninu", Beograd 1855. godine
- ^ "Danica", Novi Sad 1865. godine
- ^ "Serbske narodne novine", Pešta 1843. godine.
- ^ Vuk St. Karadžić: "Srpske narodne pjesme", treći deo, Beč 1846. godine
- ^ Jovan Stefanović Vilovski: "Iz života jednog c.k. oficira austrijsko-srbskog vojenog hora u godini 1848. i 1849. narodnog ustanka srbskog", Zemun 1863. godine
- ^ "Mlada Srbadija", Beč 1876. godine
- ^ Acović, Dragomir (2017). „Šest vekova odlikovanja među Srbima”. Politikin zabavnik. 3438: 14.
- ^ "Srpska nezavisnost", Beograd 1882. godine
- ^ "Neven", Zagreb 1855. godine
- ^ "Šumadinka", Beograd 1852. godine
- ^ a b v Hristić, Kosta N. (1989). Zapisi starog Beograđanina. Beograd: Nolit. ISBN 978-86-19-01637-7. str. 516-517.
- ^ Pisma Mine Karadžić Vukomanović (1997). Beograd: Rad. pismo bratu Dimitriju iz 9. jula 1854. godine: »Ovo ti više stavljam na srce, jer je nedavno jednog od najznačajnijih ljudi naše otadžbine pogodila teška nesreća, čiji je uzrok, prema izjavi lekara, u velikoj neumerenosti u jelu: Knićanina je udarila kap. Doduše nije umro, ali, što je još žalosnije, oduzeta mu je leva strana od temena do pete. Preneli su ga u unutrašnjost zemlje, u banju, ali se više ne može misliti na ozdravljenje.«
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1855. godine
- ^ "Politika", 6. februar 1939.
Literatura uredi
- Mirosavljević, Jovan (2002). Brevijar ulica Novog Sada 1745—2001. Novi Sad.
