Stefan Verković
Stefan (Stjepan) Verković (Ugljara kod Orašja, 4. mart 1821 / 1827 — Sofija, 30. decembar 1893) bio je srpski istoričar i kolekcionar. Postao je poznat po zbirci narodnih pjesama Veda Slovena, naučnom falsifikatu, kojim je nastojao da dokaže da su Sloveni prastanovnici Balkana i da potiču od Indijaca.
Stefan Verković | |
|---|---|
 | |
| Datum rođenja | 1821/1827. |
| Mesto rođenja | Ugljara kod Orašja, Osmansko carstvo |
| Datum smrti | 1893. |
| Mesto smrti | Sofija, Kneževina Bugarska |
Ilirske ideje
urediRođen je 4. marta 1821. ili neodređenog datuma 1827. u Ugljari u Bosanskoj Posavini.[1][2] Sa devet godine je ostao siroče, pa je kratko vrijeme živio kod rodbine, a onda su ga 1830. predali na odgoj franjevačkom svešteniku u Tolisi, zapadno od Gradačca.[3] Tu je živio sa franjevcima i 1833. završio osnovno obrazovanje. Nakon toga uputili su ga u Franjevački samostan u Kraljevoj Sutjesci, gdje je pohađao četiri razredna nekog vida skraćene gimnazije.[4] Sa završetkom školovanja 1837. posao je fratar i pripravnik za sveštenika. Franjevci su Verkovića 1837. poslali u Zagreb, gdje je pohađao dvije godine filozofije, što je bila uobičajeni stepenik između gimnazije i teološkog ili pravnog fakulteta.[5] Teološki fakultet je upisao 1839. godine.[6] Završio je tri godine teologije, a onda je 1843. odustao od školovanja.[7]
Školovao se u vrijeme Ilirskog pokreta i stupio u kontakt sa Ljudevitom Gajem, Vjekoslavom Babukićem i Albretom Nugentom i za njih je počeo da obavlja povjerljive poslove.[8][9] Prihvatio je Gajeve ideje o ilirskom porijeklu Južnih Slovena.[1] Tokom 1843. Gaj ili Nugent ga je uputio da izvidi političko raspoloženje i uspostavi kontakte duž jadranske obale, sve do Skadra.[10] Tada je boravio u sjevernoj Albaniji, Kosovu, Crnoj Gori, Dubrovniku i preko Hercegovine otišao u rodnu Bosnu.[11] Krajem 1843. po Nugentovom nalogu je otputovao u Beograd i Solun. U Beogradu je upoznao Františeka Zaha i Iliju Garašanina.[12] Jedno vrijeme, vjerovatno do 1848, bio je u službi nekog vlastelina. Po Garašaninovom nalogu tajno je pratio Mihaila Obrenovića u Zagrebu, pa je nakon uspješno obavljenog zadatak u Kragujevcu dobio 200 dukata od Garašanina.[13] Garašanin je mu dodjeljivao druge povjerljive zadatke, a 1849. zajedno sa Matijom Banom je uključen u rad tajne pripreme ustanka u južnoslovenskim zemljama. Dok je Ban bio glavni za južne krajeve sa središtem u Dubrovniku, Verković je devet mjeseci kao njegov kurir u Kotoru prenosio poštu od Skadra od Cetinja. Pored osnovnog zaduženja u to vrijeme je počeo da skuplja stari novac.[14]
U Makedoniji
urediBogosloviju je napustio i otišao u Beograd 1848. godine.[8] Po upoznanju sa Garašaninom prešao je u pravoslavlje.[1] U Makedoniju je upućen s ciljem obavljanja povjerljivih poslova za Srbiju.[8][1] U Makedoniji je boravio od 1850. do 1860. godine. Bavio se arheologijom, istorijom i sakupljao narodne pjesme. Jedan dio pjesama je izdao 1860. u Beogradu pod nazivom Narodne pjesme makedonskih Bugara.[8] U Makedoniji je sakupio mnogo starih rukopisa i knjiga, a bavio se i trgovinom antikvitetima. Bugarska vlada mu je dodijelila penziju u zamjenu za njegovu zbirku antikviteta, pa je otada živio u Sofiji.[1]
Veda Slovena
urediBio je zanesen idejama da su Sloveni potomci Ilira, Tračana i antičkih Makedonaca i da su prenosioci kulture, kao i Indijci.[8][1] Nadao se da će pomoću narodnih predanja Pomaka uspjeti to da dokaže. Ideje je crpio od bugarskog pseudoistoričara Rakovskog, koji je tvrdio da je grčka mitologija nastala prepravljanjem starobugarske mitologije, da je bugarski pretopljeni sanskrt i da su Pelazgi kao učitelji Grka bili kroz istoriju različito oslovljavani kao Etrurci, Iliri, Makedonci i kao Bugari. Verković je počeo da traži dokaze za ono u šta je vjerovao. Golovanov, učitelja iz Kruševa, počeo je da po Verkovićevom nalogu traži pjesme o starom makedonskom caru, o Orfeju i o preseljenju Slovena iz Indije.[1] Međutim, pošto Gologanov nije ništa pronašao, počeo je da izmišlja i prodaje Verkoviću pjesme, kakve je on i tražio.[8][15]
Verković je na osnovu izmišljenih pjesma objavio knjige Veda Slovena u Beogradu 1874. godine.[8][15] Iako je bilo nekih negativnih kritika, Verković je u Sankt Peterburgu 1881. objavio drugi tom pjesama. S knjigom Veda Slovena uspješno je izašao pred moskovsku etnografsku izložbu. Iako je bio očigledan falsifikat, ipak je trebalo mnogo vremena da se to i potvrdi. U Rusiji je živio četrnaest godina, a u Bugarsku se vratio 1891. godine.[8]
Akademska djelatnost
urediPostao je korespodentni član Društva srpske slovesnosti 1863. godine. Za dopisnog člana Srpskog učenog društva imenovan je 1864. godine. Počasni član Srpske kraljevske akademije postao je 1892. godine.
Reference
uredi- ^ a b v g d đ e Radenković 2005, str. 32.
- ^ „Stefan Verković”. sanu.ac.rs. Srpska akademija nauka i umetnosti.
- ^ Dokletić 1981, str. 232.
- ^ Dokletić 1981, str. 233.
- ^ Dokletić 1981, str. 234.
- ^ Dokletić 1981, str. 235.
- ^ Dokletić 1981, str. 237.
- ^ a b v g d đ e ž Radojčić 1929, str. 338.
- ^ Dokletić 1981, str. 239.
- ^ Dokletić 1981, str. 239—240.
- ^ Dokletić 1981, str. 240.
- ^ Dokletić 1981, str. 241.
- ^ Dokletić 1981, str. 245.
- ^ Dokletić 1981, str. 247.
- ^ a b Radenković 2005, str. 33.
Literatura
uredi- Radenković, Ljubinko (2005). Delić, Jovan, ur. „Krivotvorenje folklora i mitologije. Neki slovenski primeri” (PDF). Zbornik Matice srpske za književnost i jezik. Matica srpska. 53 (1—3): 23—4. Pristupljeno 15. 1. 2024.
- Dokletić, Ljubiša (4. 9. 1981). „Životni put Stjepana Verkovića (1821-1894)”. Radovi Zavoda za hrvatsku povijest Filozofskoga fakulteta Sveučilišta u Zagrebu : Radovi Zavoda za hrvatsku povijest Filozofskoga fakulteta Sveučilišta u Zagrebu (na jeziku: hrvatski). 14 (1): 229—358. ISSN 0353-295X. Pristupljeno 15. 1. 2024.
- Radojčić, Nikola (1929). „Verković, Stefan”. Ur.: Stanojević, Stanoje. Narodno enciklopedija srpsko-hrvatsko-slovenačka (A—3). Zagreb: Bibliografski zavod D. D. Zagreb. str. 338—339.
Dodatna literatura
uredi- Krleža, Miroslav, ur. (1971). Enciklopedija Jugoslavije (na jeziku: srpskohrvatski). Zagreb: Leksikografski zavod FNRJ.
- Ćirković, Sima M.; Mihaljčić, Rade, ur. (1997). Enciklopedija srpske istoriografije (na jeziku: srpski). Beograd: Knowledge. ISBN 978-86-80269-35-1.
- Popov, Čedomir, ur. (2006). Srpski biografski rečnik (V—G) (na jeziku: srpski). 2. Matica srpska. ISBN 978-86-83651-62-2 Proverite vrednost parametra
|isbn=: checksum (pomoć).