Stipe Đerek
Stjepan Stipe Đerek (Ljubnić, kod Bugojna, 7. septembar 1912 — Ćusine, kod Jajca, jul 1942), rudar, učesnik Španskog građanskog rata i Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije.
| stipe đerek | |
|---|---|
 Stipe Đerek | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 7. septembar 1912. |
| Mesto rođenja | Ljubnić, kod Bugojna, Austrougarska |
| Datum smrti | jul 1942. (29 god.) |
| Mesto smrti | Ćusine, kod Jajca, ND Hrvatska |
| Profesija | rudar |
| Delovanje | |
| Član KPJ od | 1939. |
| Učešće u ratovima | Španski građanski rat Narodnooslobodilačka borba |
| Heroj | |
| Narodni heroj od | 27. jula 1953. |
Biografija uredi
Rođen je 7. septembra 1912. godine u selu Ljubnić, kod Bugojna. Potiče iz siromašne seljačke porodice. Zbog nedostatka materijalnih sredstava, posle završene osnovne škole, nije mogao nastaviti dalje školovnja, pa je ostao na selu i pomagao ocu u seoskim poslovima. Pošto nije želeo da se pomiri sa teškim životom, siromašnog seljaka, pošao je u svet. Najpre je došao u Sarajevo, gde je radio fizičke poslove, a potom je radio i u nekim drugim gradovima Bosne i Hercegovine. Godine 1928, kao šesnaestogodišnjak, otišao je u Belgiju, gde je osam godina radio u rudnicima. Kao rudar, pristupio je radničkom pokretu i učestvovao u političkim i tarifnim akcijama.
Španski građanski rat uredi
Godine 1936, počeo je građanski rat u Španiji i Stipe je dobrovoljno, među prvim jugoslovenima, otišao da se bori za Špansku republiku. Za razliku od ostalih Jugoslovena, koji su većinom bili u pešadijskim i artiljerijskim, on je bio jedini Jugosloven u inženjerijskim jedinicama Španske republikanske armije. Zbog svojih zasluga na frontu, početkom 1939. godine, primljen je u članstvo Komunističke partije Jugoslavije. Posle poraza španske republike, 1939. godine, zajedno sa ostalim borcima internacionalnih brigada, bio je zatvoren u logoru u Francuskoj.
Narodnooslobodilačka borba uredi
Polovinom 1940. godine, uspeo je da se sa jednom grupom španskih boraca, prebaci u Jugoslaviju. Po dolasku u zemlju, vratio se u rodni kraj. Pošto je kao španski borac, bio na meti policije, više puta je bio hapšen i maltretiran, a krajem 1940. godine je pozvan u rezervni sastav Vojke Kraljevine Jugoslavije. U rezervi ga je zatekao Aprilski rat i kapitulacija. Posle kapitulacije bio je zarobljen, ali je koristeći svoje iskustvo iz Španskog građanskog rata, uspeo da pobegne iz zarobljeništva i vrati se u rodno mesto.
Pošto u njegovom mestu nije bilo organizovanih snaga Narodnooslobodilačkog pokreta, a nije imao nikakve veze sa organizatorima ustanka u udaljenom Janju, Stipe je tek aprila 1942. godine stupio u partizane. Kada su italijanske trupe s mesnom ustaškom milicijom preduzele akciju „čišćenja“ na Zijametu i Skakavcu, gde se tada nalazio jedan bataljon Trećeg krajiškog partizanskog odreda, Stipe se pridružio miliciji koju je predvodio ustaški logornik u Bugojnu, Nikola Jurišić. U toku borbe je iskoristio priliku kada je ostao sam s logornikom i ubio ga. Potom je uzeo njegovo oružje i obavestio ustaše da je logornik poginuo, na što su se oni razbežali, a on se „predao“ partizanima. Tako se našao u Petom bataljonu Trećeg krajiškog partizanskog odreda.
Pošto ga partizani nisu dobro poznavali, u početku su se prema njemu držali rezervirano, ali je Stipe svojim ljudskim kvalitetama i izvanrednom hrabrošću u borbi stekao poverenje svojih saboraca. Tako je, krajem juna 1942. godine, golim rukama zarobio top od domobrana kod Grdova, nedaleko od Jajca, rasteravši posadu. Drugi put se kod Jajca prikrao ustaši koji je čuvao stražu, ubio ga i zaplenio mitraljez.
Poginuo je, u jurišu na neprijateljski bunker, na Bravnicama, ispod Ćusine, kod Jajca, početkom jula 1942. godine.
Ukazom predsednika Federativne Narodne Republike Jugoslavije Josipa Broza Tita, 27. jula 1953. godine, proglašen je za narodnog heroja.
Literatura uredi
- Narodni heroji Jugoslavije. Beograd: Mladost. 1975.
