Straža (Gnjilane)
Straža (alb. Strazhë) je naselje u opštini Gnjilane, Kosovo i Metohija, Republika Srbija. Naselje je brdsko-planinskog tipa.
Straža | |
|---|---|
 | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Kosovo i Metohija |
| Upravni okrug | Kosovskopomoravski |
| Opština | Gnjilane |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 42° 31′ 39″ S; 21° 26′ 04″ I / 42.5275° S; 21.43444° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 716 m |
.svg)  Straža Straža na karti Srbije | |
Infrastruktura uredi
U selu se nalazi Osnovna škola „Bora Stanković“, osnovana šezdesetih godina 20. veka. Škola je obnovljena krajem 2012. godine, uz pomoć francuske nevladina organizacija „Solidarnost za Kosovo“.[1]
Selo je udaljeno 9 kilometara od centra Gnjilana. Do centra sela ide asfaltni put, koji je urađen 90-ih, a 2011. godine asfaltirana je ulica, koja vodi prema crkvi Sv. Petke i najmnogoljudnije mahale Petrovci, u kojoj ima i najviše dece. U decembru 2015. godine asfaltirana je i ulica od centra sela do mahale ridarci. Ulica do mahale mali kamen je nasuta tucanikom i privremeno je rešena. Ostale ulice su loše, jer su još pre rata nasute tucanikom, koga je do danas potisnulo blato i odnela kišnica.
Seoska slava je Sv. Petka, koja se slavi 8. avgusta. Tog dana u selu se oraganizuje sabor i okupljaju se ljudi, koji su se iselili iz Straže, kako bi slavu proveli sa familijom i prijateljima.
Selo ima seosku ambulantu, gde dva puta nedeljno dolazi lekar opšte prakse. U selu rade četiri prodavnice mešovite robe, gde ljudi mogu da se snabdevaju osnovnim životnim namirnicama. Selo je bogato čistom planinskom vodom, ima jako puno izvora, ali su oni loše iskorišćeni, pa seoska domaćinstva oskudevaju vodom, naročito leti kad je suša. U selu su 2011 postavljeni i kontejneri za smeće, pa se smeće više ne baca na divlje deponije. Mladi u selu imaju svoj omladinski kafić, gde mogu da se druže.
Nekada je to bio poljoprivredni kraj, poznat po proizvodnji sira. Stanovništvo se i danas pretežno bavi poljoprivredom, ali zbog loše bezbednosne situacije i skoro potpuno uništenog stočnog fonda, proizvodnja sira više ne postoji. Provale kuća, krađa stoke i poljoprivrednih mašina, uništavanje letine, najčešći su i skoro svakodnevni vidovi pritiska na Srbe. Počinioci skoro uvek ostaju neotkriveni, Srbi nemaju od koga da očekuju zaštitu, a krađe ih dovode do ruba egzistencije.[2] Mnogi u selu danas preživljavaju samo od pomoći države.
Istorija uredi
Na mestu Manastir nalazi se porušena Crkva Sv. Nikole, koja je obnovljena i u nju neretko odlaze i ljudi iz okolnih sela da upale sveće i pomole se.
Crkva Svete Petke i seosko groblje su u mahali Petrovci, i iz dvorišta crkve se vidi skoro celo selo. Crkva je jako stara, a pored crkve 2011. godine je izgrađen i pomoćni objekat za potrebe crkve.
Stanovništvo uredi
| Demografija[3] | ||
|---|---|---|
| Godina | Stanovnika | |
Straža je po površini jedno od većih sela u Gnjilanskoj opštini i zauzima oko 1584 hektara i većinski je srpsko. Od 1999. u selu živi svega trećina stanovništva, dok se veliki broj Stražana odselio u Jagodinu i druge gradove centralne Srbije.[2] Od Drugog svetskog rata, prema popisima koji su rađeni svakih deset godina, najviše stanovnika selo je imalo 1971 godine (841). Nakon toga, na svakom sledećem popisu, broj stanovnika je bio sve manji. Danas selo ima 72 domaćinstva, u kojima živi oko 400 stanovnika.
Predanje uredi
Prema pričama starih u selu, ime sela je nastalo u doba Cara Lazara. Priča kaže da je Car Lazar prolazio šumom iznad sela, kada mu se fijaker kojim se vozio polomio i on nije mogao dalje par dana dok se to nije popravilo. Da lopovi ne bi naišli i odneli fijaker preko noći, njega su čuvali stražari, po kojima je kasnije i samo selo dobilo ime Straža. Po toj priči šuma iznad sela u kojoj se desila nezgoda Caru Lazaru, danas ima naziv Carev zabija.
Poreklo stanovništva po rodovima uredi
Podaci iz 1931. godine[4]:
- Ridarci (15 k.), Padinci (24 k.), Petrovci (12 k.) i Devanovci (7 k.). Svi slave Sv. Nikolu i svi su starosedeoci.
- Sirinićani (1 k.), ranije slavili Sv. Jovana, pa docnije primili Sv. Nikolu kao i ostali rodovi u selu. Doseljeni su iz Sirinićke Župe oko 1780. godine.
Reference uredi
- ^ RTS: „Obnovljena škola na Kosovu“, 4. 12. 2012, Pristupljeno 22. 1. 2013.
- ^ a b Međunarodni radio Srbije: „Krađa srpske imovine u Kosovskom Pomoravlju“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. oktobar 2012), Snežana Miliošević, 2. 10. 2012, Pristupljeno 23. 3. 2013.
- ^ Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ: Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.
- ^ Atanasije Urošević — Novobrdska Kriva reka (Naselja i poreklo stanovništva (knjiga 32) — Srpski etnografksi zbornik (knjiga LX), Beograd 1951.)[1]
.svg){kind=small}
