Sultanija Handan
Sultanija Handan (tur. Handan Sultan) je bila sultanija Osmanskog carstva i žena sultana Mehmeda III. Handan je rođena u Bosni; Bila je supruga sultana Mehmeda III, a zajedno su imali sina, Mehmedovog naslednika Ahmeda. Za vreme Ahmedove vladavine, 1603, postala je valide sultanija.
| Sultanija Handan | |
|---|---|
 Grob Handan sultanije je lociran u džamiji Ahmedija | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1567. |
| Mesto rođenja | Bosna, Osmansko carstvo |
| Datum smrti | 12. novembar 1605. (37/38 god.) |
| Mesto smrti | Istanbul, Osmansko carstvo |
| Porodica | |
| Supružnik | Mehmed III |
| Potomstvo | kći princ Selim Šah-sultanija Ahmed I princ Sulejman princ Osman |
| sultanija Osmanskog carstva | |
| valide sultanija | |
| Period | 21. decembar 1603 — 12. novembar 1605. |
Život u Manisi uredi
Handan je bila poreklom iz Bosne, gde je oteta i prodata u Osmanskom carstvu. Handan je nakon dolaska u Osmansko carstvo služila u domaćinstvu Gevherhan-sultanije, ćerke Sultana Selima i sultanije Nurbanu[1]. Tokom ceremonije Mehmedovog sunećenja, u junu 1582. godine, Handan je darovana princu Mehmetu, koja je otišla sa njim u Manisu. Poznato je da je za vreme boravka u Manisi od dvanaest godina, Handan bila glavna miljenica princa Mehmeta, koja mu je rodila tri sina i dve kćeri[2]. Pored nje, Mehmed je imao i miljenicu Halime, koja je za vreme boravka u Manisi rodila sina i dve kćeri.
Haseki sultanija uredi
Kada je Mehmed ustoličen kao novi sultan 1595. godine, njegov harem je prešao u Topkapi-palatu, gde je Handan dobila titulu Haseki-sultanije, jer je imala tri sina, dok je Halime imala samo jednog. Tokom Mehmedovog odsustva, Handan je 1596. godine rodila još jednog sina, Osmana[3].
U aprilu 1597. godine, Handanin najstariji sin Selim (1585—1597) umire od šarlaha[4]. Nakon godinu dana, Handanin sin Sulejman (1592—1598) umire od kuge. Sultanija Handan gubi titulu Haseki-sultanije, koja prelazi sultaniji Halime.
Handan nakon 1596. godine više nije rodila nijedno dete. Kako je Halime-sultanija postala Haseki-sultanija 1597. godine, i pritom rodila još jednog sina Mustafu 1600. godine, Handan se osećala ugroženo, iako su do 1602. godine obe imale po dva sina. Kako je Handanin najmlađi sin Osman preminuo 1602. godine, Handan je imala samo jednog sina, Ahmeta, dok je Halime imala najstarijeg sina, prestolonaslednika, Mahmuta i sina Mustafu od dve godine.
Handan je shvatila da će, čim Mahmud postane sultan, njen sin biti pogubljen po tzv. Fatihovom zakonu, i stoga je Handan ušla u savez sa Safije-sultanijom, koja nije volela Halime. Istoričar Gunhan Borekči sugeriše da je Handan bila umešana u smrt naslednika: sredinom 1603. špijun Safije-sultanije, Abdulrezak-aga, presreo je u maju 1603. godine pismo koje je Halimi poslala proročica koja je predvidela da će Mehmed umreti u roku od šest meseci i da će ga naslediti njegov najstariji sin; pored toga, prema beleškama engleskog ambasadora, Mahmud je otvoreno nije odobravao uticaj svoje bake Safije na njegovog oca i pričao protiv nje zbog njene nesklonosti njegovoj majci[5]. Kako Borekči ističe, pismo koje je izazvalo Mahmutovo pogubljenje moglo bi da bude falsifikat od strane Safije i/ili Handana[6]. Od 8. juna 1603. godine, Halime je proterana u Stari dvor, a Handanin sin Ahmet je proglašen prestolonaslednikom, gde Handan opet dobija titulu Haseki-sultanije.
Valide sultanija uredi
Sultan Mehmed III je umro 21. decembra 1603. godine, šest meseci nakon pogubljenja svog najstarijeg sina; Handanin trinaestogodišnji sin Ahmed stupio je na otomanski presto, a ona je sama dobila titulu Valide-sultanije. Od tog trenutka do njene smrti, Handan je bila drugo lice carstva posle sultana. Kako primećuje Lesli Pirs, Ahmed uprkos mladosti nije mnogo slušao svoju majku, često je zanemarivao njene savete i želeo da ograniči njenu moć, pošto je imao primer pogubnog uticaja sultanije Safije, koja je nepune tri nedelje nakon Ahmedovog stupanja na presto po njegovom naređenju poslata u Stari dvor; zajedno sa Safije, po naređenju Handan-sultanije, u Stari dvor su poslate mnoge sluge i konkubine, za koje je Handan sumnjala da imaju veze sa njenom svekrvom. Po nalogu svog sina, Handan je primala platu od 1000 akči dnevno, dok je Safije sultanija dobijala tri puta više[7]. Ipak, kako primećuje Gunhan Borekchi, Handan nije volela da bude po strani: zajedno sa šeikom-ul-islamom Mustafa-efendijom postala je glavni mentor, staratelj i savetnik svom sinu; Handan i Mustafa-efendija su postavljali, kontrolisali i smenjivali vezire sa njihovih mesta; veziri koji su bili pristalice važećeg šeik-ul-islama češće od drugih zauzimali su najviše položaje u državi[8]. Pored toga, gledala je da smanji uticaj sultanije Safije, tako što je udala njene četiri kćeri Humašah, Ajše, Fatmu i Mihrimah za pristalice sultana Ahmeta.
Jedna od glavnih konfrontacija između Handan-sultanije i njenog sina dogodila se skoro odmah nakon Ahmedovog stupanja na presto, i ticala se položaja princa Mustafe, mlađeg i jedinog sina Halime-sultanije. Smrt princa Mahmuda ostavila je snažan utisak na mladog sultana, pa je delom i zbog toga Ahmed odbio da pogubi svog mlađeg brata[9][10]. Drugi razlog za odbijanje da se pogubi Mustafa bilo je odsustvo sinova od sultana, što je pretilo da prekine dinastiju ako Ahmed umre. Ubrzo, nakon stupanja njenog sina na presto, Handan je počela da bira prelepe konkubine za Ahmeda zajedno sa Ahmedovim tetkama u nadi da će, ako sultan bude imao sina, promeniti mišljenje i pogubiti svog brata. Međutim, Handanine nade se nisu obistinile: novembra 1604. Ahmed je dobio sina Osmana , marta 1605. sina Mehmeda. Istoričari sugerišu da je Ahmed smatrao da njegov brat ne može da ugrozi njegovu vladavinu[11]. Opštim dogovorom, Mustafa je premešten u Kafez - mali paviljon na teritoriji sultanove palate, u kojoj je princ bio izolovan od spoljašnjeg sveta pod stalnim nadzorom straže.
Bolest i smrt uredi
Handan je bila bolesna već 1605. godine. Kada je sredinom godine sultanija Fatma, kći sultanije Gevherhan (koja je podigla i poklonila Handan Mehmetu), slala pismo svojoj majci Gevherhan-sultaniji da Valide-sultanija urgira da se njenom suprugu Mehmed-paši poštedi život, Handan je po nagovoru Gevherhan-sultanije pokušala da ubedi sultana, ali bezuspešno. Kada je čula da je njen sin odrubio glavu Mehmed-paši, Handanino stanje se naglo pogoršalo.
Handan-sultanija je neočekivano umrla 12. novembra 1605. godine u Topkapi palati u Istanbulu[12], kada je bila u kasnim tridesetim. Sultanija Handan je sahranjena u pokraj Mehmeda III u džamiji Aja Sofija. Ahmedova tuga je bila toliko velika[13] da je sedam dana posle sahrane svoje majke, uprkos lošem vremenu, napustio prestonicu i otišao u na neko vreme u Bursu.
Reference uredi
- ^ Börekçi, Günhan (2009). „İnkırâzın Eşiğinde Bir Hanedan: III. Mehmed, I. Ahmed, I. Mustafa ve 17. Yüzyıl Osmanlı Siyasî Krizi” (doktorskaя dissertaciя) (na jeziku: turski). Ohio State Üniversitesi: 80. Arhivirano iz originala
|archive-url=zahteva|archive-date=(pomoć). g. - ^ Börekçi 2010, str. 93.
- ^ P. Naratovich, Relazioni degli stati europei lette al Senato dagli ambasciatori Veneti nel secolo decimosettimo, Venezia, 1866, Vol. X, pag. 38
- ^ Öztuna 2005, str. 176.
- ^ Peirce 1993, str. 231.
- ^ Börekçi, Günhan (2009). „İnkırâzın Eşiğinde Bir Hanedan: III. Mehmed, I. Ahmed, I. Mustafa ve 17. Yüzyıl Osmanlı Siyasî Krizi” (doktorskaя dissertaciя) (na jeziku: turski). Ohio State Üniversitesi: 85. Arhivirano iz originala
|archive-url=zahteva|archive-date=(pomoć). g. - ^ Peirce 1993, str. 126–127.
- ^ Agoston, Masters 2010, str. 23.
- ^ Piterberg 2013.
- ^ Agoston, Masters 2010, str. 22.
- ^ Agoston, Masters 2010, str. 409.
- ^ Sakaoğlu 2008, str. 219.
- ^ Şapolyo 1961, str. 222.