Temelj

Temelj je deo građevinske konstrukcije koji prenosi opterećenje od objekta na tlo. Dubina fundiranja predstavlja vertikalno rastojanje od površine tla do kontaktne površine temelja i tla.^[1] Prema dubini temeljenja (fundiranja) razlikuju se: plitki temelji i duboki temelji. Oblast građevinarstava koja se bavi temeljenjem objekata naziva se fundiranje.

Plitki temelji uredi

Plitki temelji prenose opterećenje od konstrukcije samo preko kontaktne površine temelja. Primenjuju se ukoliko je tlo na relativno maloj dubini ispod površine terena dovoljne nosivosti i male deformabilnosti. Obično se izvode na oko metar dubine (na dubini do koje tlo mrzne, u krajevima u kojima ima mrazeva, odnosno na dubini na kojoj se nalazi prvi postojan sloj tla). Postoje različiti oblici plitkih temelja: masivni, trakasti, temelji samci, temeljni nosači (kontragrede), temeljni roštilji, temeljne ploče.

Masivni temelji uredi

Primenjuju se kao temelji masivnih građevinskih konstrukcija kao što su brane, mostovski stubovi, fabrički dimnjaci itd. Izvode se uglavnom od nearmiranog betona ili, veoma retko, od armiranog betona.

Postavljanje temelja za kuću

Trakasti temelji uredi

Traksti temelji služe za temeljenje zidova. Kao materijal za njihovi izradu najčešće se koristi armirani beton, a ređe nearmirani beton, kamen i opeka. Ukoliko nema promene intenziteta opterećenja po dužini zida, njihove dimenzije se jednake celom dužinom temelja.

Temelji samci uredi

Temelji samci se primenjuju za pojedinačno temeljenje stubova skeletnih i okvirnih konstrukcija. Najčešće se primenjuju kod industrijskih objekata. Izvode se od armiranog ili nearmiranog betona, ređe od kamena i opeke.

Temeljni nosači (kontragrede) uredi

Kada su opterećenja velika, temelji samci su velikih dimenzija i na malom međusobnom rastojanju ili se čak dodiruju. U ovakvim slučajevima se primenjuju zajednički temeljni nosači za više stubova u nizu. Za ovakve temelje se koristi i naziv kontragreda s obzirom da je raspored koncentrisanog i raspodeljenog opterećenja obrnut u odnosu na gredne nosače. Kod kontragreda koncentrisano opterećenje deluje vertikalno naniže, a raspodeljeno opterećenje (od reaktivnog opterećenja tla) vertikalno naviše. Izvode se isključivo od armiranog betona.

Iskopavanje temelja za novi hotel Vašington, Sijetl, 26. novembra 1906

Galerija tipova plitkih temelja uredi

Crtež Poteaux-en-Terre stubova na zemlji tipa zidne konstrukcije (ovaj primer koji se tehnički naziva palisadna konstrukcija) u kući Beve u Sent Ženevevu, Misuri
PSM V24 D321 Primitivna sojenica u Švajcarskoj na drvenim pontonima.
Žitnica na potpornom kamenju, vrsta podložnog kamena
Brana Crni orao – presek građevinskih planova za objekat iz 1892. godine
Ruševina temelja od suvo položenog kamena Dejvis kuće, Gardiner, Njujork
Osnovni tip temelja ruševinskog rova
Tipični stambeni temelj od livenog betona, osim odsustva ankerskih vijaka. Betonski zidovi su oslonjeni na kontinualne temelje. Tu je i pod od betonske ploče. Obratite pažnju na stajaću vodu u francuskim odvodnim rovovima po obodu.

Duboki temelji uredi

Duboki temelji se primenjuju za oslanjanje objekta na dublji sloj tla (ili stenu) koji je boljih fizičko-mehaničkih karakteristika od gornjeg (pripovršinskog) sloja. Postoje različite vrste dubokih temelja u koje spadaju: šipovi, kesoni, bunari, dijafragme.

Moderni tipovi uredi

Plitki temelji uredi

Primer izgradnje plitkih temelja

Često se nazivaju podnožja, obično su ugrađeni oko metar ili slično u tlo. Jedan uobičajeni tip je rašireni temelj koji se sastoji od traka ili jastuka od betona (ili drugih materijala) koji se protežu ispod linije mraza i prenose težinu sa zidova i stubova na tlo ili stenu.

Još jedan uobičajeni tip plitkog temelja je temelj od ploča na nivou gde se težina konstrukcije prenosi na tlo kroz betonsku ploču postavljenu na površinu. Temelji od ploča mogu biti ojačane mat ploče, debljine od 25 cm do nekoliko metara, u zavisnosti od veličine zgrade, ili naknadno zategnute ploče, koje su obično najmanje 20 cm za kuće, a deblje za teže strukture.

Drugi način za postavljanje temelja spremnih za izgradnju koji je ekološki prihvatljiviji je upotreba vijčanih šipova. Instalacije vijčanih šipova takođe su se proširile na stambene aplikacije, pri čemu su mnogi vlasnici kuća izabrali temelj od vijčanih šipova umesto drugih opcija. Neke uobičajene primene za temelje sa spiralnim šipovima uključuju drvene palube, ograde, baštenske kućice, pergole i nadstrešnice.

Duboki temelji uredi

Koristi se za prenos opterećenja konstrukcije nadole kroz gornji slab sloj zemlje na jači sloj ispod. Postoje različite vrste dubokih temelja uključujući udarne šipove, bušene šahtove, kesone, vijčane šipove, geo-stubove i stubove stabilizovane zemljom. Konvencije imenovanja za različite tipove temelja razlikuju se među različitim inženjerima. Istorijski gledano, šipovi su bili drvo, kasnije čelik, armirani beton i prednapregnuti beton.

Monopajl temelj uredi

Tip dubokog temelja koji koristi jedan strukturalni element, generalno velikog prečnika, ugrađen u zemlju da izdrži sva opterećenja (težina, vetar, itd) velike strukture iznad površine.

Mnogi monopilni temelji^[2] korišćeni su poslednjih godina za ekonomičnu izgradnju priobalnih vetroelektrana sa fiksnim dnom u plitkim podmorskim lokacijama.^[3] Na primer, jedna vetroelektrana na obali Engleske puštena je pogon 2008. godine sa preko 100 turbina, od kojih je svaka postavljena na monopajlu prečnika 4,74 metra u dubinama okeana do 16 metara vode.^[4]

Reference uredi

^ Terzaghi, Karl; Peck, Ralph Brazelton; Mesri, Gholamreza (1996), Soil mechanics in engineering practice (3rd izd.), New York: John Wiley & Sons, str. 386, ISBN 0-471-08658-4
^ Offshore Wind Turbine Foundations Arhivirano 2010-02-28 na sajtu Wayback Machine, 2009-09-09, accessed 2010-04-12.
^ Constructing a turbine foundation Arhivirano 2011-05-21 na sajtu Wayback Machine Horns Rev project, Elsam monopile foundation construction process, accessed 2010-04-12
^ „Lynn & Inner Dowsing Offshore Wind Farms”. MT Højgaard. Arhivirano iz originala 20. 12. 2016. g. Pristupljeno 15. 9. 2016. CS1 održavanje: Format datuma (veza)

Literatura uredi

Stevan Stevanović (2009): Fundiranje građevinskih objekata
Constructing a turbine foundation Arhivirano 21 maj 2011 na sajtu Wayback Machine Horns Rev project, Elsam monopile foundation construction process, accessed 2010-04-12]
Horns Revolution Arhivirano 14 jul 2011 na sajtu Wayback Machine, Modern Power Systems, 2002-10-05, accessed 2010-04-14.
„Lynn and Inner Dowsing description”. Arhivirano iz originala 26. 7. 2011. g. Pristupljeno 23. 7. 2010. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
Handbook on Under-reamed and bored compaction pile foundation, Central building research institute Roorkee, Prepared by Devendra Sharma, M. P. Jain, Chandra Prakash
Marshall, Brain (april 2000). „How House Construction Works”. How Stuff Works. HowStuffWorks, Inc. Pristupljeno 4. 4. 2013. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
„jet-pile”. Merriam-webster.com. Merriam-Webster, Inc. Pristupljeno 2. 8. 2020. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
Guan, Chengli; Yang, Yuyou (21. 2. 2019). „Field Study on the Waterstop of the Rodin Jet Pile”. Applied Sciences. doi:10.3390/app9081709  . Pristupljeno 2. 8. 2020. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
„Press-in with Water Jetting”. Giken.com. Giken Ltd. Pristupljeno 2. 8. 2020. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
„City Lade, Trondheim”. Jetgrunn.no. Jetgrunn AS. Pristupljeno 2. 8. 2020. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
Siel, Barry D.; Anderson, Scott A. „Implementation Of Micropiles By The Federal Highway Administration” (PDF). Federal Highway Administration (US).
Omer, Joshua R. (2010). „A Numerical Model for Load Transfer and Settlement of Bored Cast In-Situ Piles”. Proceedings of the 35th Annual Conference on Deep Foundations. Arhivirano iz originala 14. 04. 2021. g. Pristupljeno 25. 12. 2022.
„International Society for Micropiles”. Pristupljeno 2007-02-02.
„GeoTechTools”. Geo-Institute. Pristupljeno 2022-04-15.
McNeil, Ian (1990). An Encyclopaedia of the history of technolology. archive.org. ISBN 9780415147927. Pristupljeno 2022-07-20.
„General description of the press-in pile driving unit”. concretepumpingmelbourne.com. Pristupljeno 2022-07-20.
Italiantrivelle Foundation Industry Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. jun 2014) The Deep Foundation web portal Italiantrivelle is the number one source of information regarding the Foundation Industry. (Link needs to be removed or updated, links to inappropriate content)
Fleming, W. G. K. et al., 1985, Piling Engineering, Surrey University Press; Hunt, R. E., Geotechnical Engineering Analysis and Evaluation, 1986, McGraw-Hill.
Coduto, Donald P. Foundation Design: Principles and Practices 2nd ed., Prentice-Hall Inc., 2001.
NAVFAC DM 7.02 Foundations and Earth Structures U.S. Naval Facilities Engineering Command, 1986.
Rajapakse, Ruwan., Pile Design and Construction Guide, 2003
Tomlinson, P.J., Pile Design and Construction Practice, 1984
Stabilization of Organic Soils Arhivirano na sajtu Wayback Machine (22. februar 2012)
Sheet piling handbook, 2010
„Lynn and Inner Dowsing description”. Arhivirano iz originala 26. 7. 2011. g. Pristupljeno 23. 7. 2010. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
Handbook on Under-reamed and bored compaction pile foundation, Central building research institute Roorkee, Prepared by Devendra Sharma, M. P. Jain, Chandra Prakash
Marshall, Brain (april 2000). „How House Construction Works”. How Stuff Works. HowStuffWorks, Inc. Pristupljeno 4. 4. 2013. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
„jet-pile”. Merriam-webster.com. Merriam-Webster, Inc. Pristupljeno 2. 8. 2020. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
Guan, Chengli; Yang, Yuyou (21. 2. 2019). „Field Study on the Waterstop of the Rodin Jet Pile”. Applied Sciences. doi:10.3390/app9081709  . Pristupljeno 2. 8. 2020. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
„Press-in with Water Jetting”. Giken.com. Giken Ltd. Pristupljeno 2. 8. 2020. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
„City Lade, Trondheim”. Jetgrunn.no. Jetgrunn AS. Pristupljeno 2. 8. 2020. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
Siel, Barry D.; Anderson, Scott A. „Implementation Of Micropiles By The Federal Highway Administration” (PDF). Federal Highway Administration (US).
Omer, Joshua R. (2010). „A Numerical Model for Load Transfer and Settlement of Bored Cast In-Situ Piles”. Proceedings of the 35th Annual Conference on Deep Foundations. Arhivirano iz originala 14. 04. 2021. g. Pristupljeno 25. 12. 2022.
„International Society for Micropiles”. Pristupljeno 2007-02-02.
„GeoTechTools”. Geo-Institute. Pristupljeno 2022-04-15.
McNeil, Ian (1990). An Encyclopaedia of the history of technolology. archive.org. ISBN 9780415147927. Pristupljeno 2022-07-20.

Spoljašnje veze uredi

Common examples of possible deformations of foundations arising from improper construction. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. decembar 2022)
Deep Foundations Institute

[1] Terzaghi, Karl; Peck, Ralph Brazelton; Mesri, Gholamreza (1996), Soil mechanics in engineering practice (3rd izd.), New York: John Wiley & Sons, str. 386, ISBN 0-471-08658-4

[own20090909-2] Offshore Wind Turbine Foundations Arhivirano 2010-02-28 na sajtu Wayback Machine, 2009-09-09, accessed 2010-04-12.

[hre-3] Constructing a turbine foundation Arhivirano 2011-05-21 na sajtu Wayback Machine Horns Rev project, Elsam monopile foundation construction process, accessed 2010-04-12

[4] „Lynn & Inner Dowsing Offshore Wind Farms”. MT Højgaard. Arhivirano iz originala 20. 12. 2016. g. Pristupljeno 15. 9. 2016. CS1 održavanje: Format datuma (veza)

[1]

[2]

[3]

[4]