Terapija pijavicama
Terapija pijavicama je postupak lečenja uz upotrebu lekovitih pijavica. Od davnina ovu vrstu terapije prvi su predložili i uspešno praktikovali grčko-arapski lekari u lečenju muskuloskeletnih bolesti, ginekoloških poremećaja, hroničnih kožnih bolesti, tromboembolijskih bolesti, proširenih vena, ORL bolesti itd.
| Terapija pijavicama | |
|---|---|
 | |
| Klasifikacija i spoljašnji resursi |
Prema pristalicama Junani medicine, efikasnost terapije pijavicama se pripisuje analgetičkim i rezolutivnim aktivnostima pijavica. Međutim, iz savremene perspektive, pljuvačka pijavice sadrži oko 100 farmakološki aktivnih bioloških supstanci kao što su hirudin, hijaluronidaza, vazodilatatori, anestetici, baktericidi, fibrinaze, kolagenaza itd. Ove supstance ubrizgavaju pijavice u ljudsko telo tokom sisanja krvi i odgovorne su za analgetički, antiinflamatorni i anestetički efekti terapije pijavicama.[1]
Istorija uredi
Terapija pijavicama jedna je od najstarijih medicinskih praksi (čija primena datira još pre 3.500 godina), kada su korišćene za puštanje krvi u starom Egiptu. Od tada ova vrsta terapije praktikovana je među različitim drevnim narodima, uključujući Mesopotamce, Egipćane, Grke, Maje i Asteke.[1]
U staroj Grčkoj je terapiju pijavicama prvi uveo poznati lekar i jedna od začetnika Junani medicine, Hipokrat, takođe poznat kao otac medicine. Popularnost ove terapije pojačana je idejama rimskog filozofa Galena, koji je terapiju pijavicama svrstao u metode lečenja i prevencije zdravlja. On je verovao da je krv dominantan humor i onaj kome je najpotrebnija kontrola. Da bi se održao balans humora, lekar bi ili uklonio višak krvi iz tela ili bi savetovao bilo koji drugi tretman za evakuaciju morbidnih humora.
Kada su islamske teorije postale poznate u latino govorećim zemljama Evrope, terapija pijavicama je postala sve raširenija.
Zajedno sa venesekcijom, terapija pijavicama bila je centralna za arapsku hirurgiju, koja se pominje u klasičnoj junanskoj literaturi.
Takođe je lečenje pijavicama bio poznat u ajurvedskoj medicini, kako je to opisan u delu Sušruta Samhita, u kome indijski bog ajurvede drži pijavicu u jednoj od svoje 4 ruke.
Praksa ove terapije nastavljena je tokom srednjeg veka, da bi počela da se dovodi u pitanje u 16. veku, posebno u severnoj Evropi.[1]
Godine 1980. godine hirurzi su dobili veliki podsticaj za primenu pijavica od strane plastičnih hirurga, koji su počeli da koristili pijavice za olakšanje venske kongestija posebno nakon presađivanja kože u operaciji transplantacije. Ova upotreba terapije pijavicama predstavlja dobar primer njenog trenutnog statusa. Kada se transplantacijom ponovo posle traumatske amputacije ugradi ud ili neki njegov deo, često je moguće ponovo povezati veće arterijske krvne sudove, ali ne i tanje delikatnije venske krvne sudove. Telo će na kraju razviti neophodne venske veze za odvodnjavanje područja krvlju osiromašenog kiseonikom, ali ako se to ne dogodi dovoljno brzo, skupljanje venske krvi može proizvesti dovoljno velikim otok koji vrši pritisak u tkivu i onemugućava da sveža arterijska krv uđe u ponovo spojeni ud. U ovoj situaciji , pijavice se koriste za dreniranje lokalno nakupljene krvi i dekompresiju pritiska unutar nasađenog uda, i time sprečava komplikacija i rizik od nekroze.[2]
Savremenu terapiju pijavicama su započeli hirurzi M Derganc i F Zdravić, koji su razjasnili upotrebu pijavica u operaciji režnja tkiva u kojoj se režanj kože oslobađa ili rotira iz susedne oblasti tela da bi se pokrio defekt ili povreda. Njihovo obrazloženje za upotrebu pijavica zasnivalo se na jedinstvenom svojstvu ujeda pijavice - stvaranju ubodne rane koja krvari satima. Danas se lekovite pijavice koriste u lečenju raznih bolesti kao što su tromboflebitis, hipertenzija, varikozni čir, kožna i mišićno-skeletna oboljenja.[2][3][4]
Opis pijavica uredi
_Figure_6.jpg)
Pijavice su mesožderi ili crvi koji sišu krv, sa izraženom sposobnošću da produže ili stegnu svoja tela. Po prirodi su hermafroditi i rasprostranjeni su po celom svetu, osim u polarnim zonama, pustinjama i na nadmorskim visinama koje prelaze 3.700 metara.
U Indiji, Burmi, Pakistanu, Bangladešu i Šri Lanki živi oko 45 vrsta pijavica koje su svrstane u 22 roda.[5] Uobičajene vrste su Hirudinaria granulosa, H. viridis, H. javanica i H. manillensis.[6]
Lekovita pijavica (Hirudo medicinalis) je evropska vrsta koja je uneta u određene bare i potoke istočnog dela Sjedinjenih Američkih Država. To je relativno velika pijavica koja često naraste do 10 ili više centimetara u dužinu. Hrani se krvlju kičmenjaka za koju se povremeno vezuje.[7]
Među indijskim pijavicama,Hirudinaria granulosa ima lekovita svojstva. To je uobičajena pijavica koja se nalazi u rezervoarima sa slatkom vodom, jezerima u jezerima, močvarama i sporim potocima. Preferira plitku vodu i ostaje skrivena ispod korova, balvana i kamenja. Krvojed je (krvopije), siše krv riba i žaba, a takođe i stoke ili ljudi kada uđu u ribnjak.[6][7] U izobilju se nalazi u državama Tamilnadu, Kerala, Madja Pradeš, Utar. Pradeš i Pendžab.[5][8]
Pijavice su crvi koji sišu krv sa segmentiranim telima i pripadaju istoj velikoj klasifikaciji crva kao i gliste. One se prvenstveno mogu naći u slatkovodnim jezerima, barama ili rekama u rasponu od 5 mm do skoro 25 cm i imaju dve karakteristične sisaljke koje se nalaze na oba kraja tela. Da bi se hranila, pijavica se prvo pričvrsti za domaćina pomoću sisaljki. Jedna od ovih sisaljki okružuje usta pijavice, koja sadrže tri seta čeljusti, od kojih se svaka sastoji od oko 80 krečnjačkih zuba koji se zarivaju u meso domaćina, čineći rez u obliku slova Y. Između zuba leže mali otvori kroz koje se luči pljuvačka. Kako pijavica počinje da se hrani, njena pljuvačka oslobađa hemikalije koje proširuju krvne sudove, smanjuju viskozitet krvi i umanjuju bol od ujeda.[4][9]
Klasifikacija medicinskih pijavica uredi
Junani naučnici su u svrhu terapijske primene klasifikovali pijavice na otrovne i neotrovne (korisne i nekorisne) na osnovu specifičnih karakteristika.[10]
Odlike terapeutski korisnih pijavica je ta da su one sa tankom majušnom glavom, smaragdno zelene boje, sićušnig i zaobljenog repa kao kod pacova. One se nalaze na vlažnim mestima gde ima žaba u izobilju.
Odlika otrovnih ili nekorisnih pijavica je ta da su one duge glave, crne, sive ili zelene boje.[11]
Indikacije uredi
Stav drevnih lekara koji je bio da se pijavicama može izleče sve, od glavobolje do hemoroida. koristili su ih za lečenje:[12][13][14][15][16]
- hroničnih kožnih bolesti (psorijaza, ekcem čir koji ne zarasta, hronična rana)
- povićenog krvnog pritiska,
- očnih bolesti,
- mišićno-skeletnih bolesti (osteoartritis,
- ginekoloških poremećaja,
- ORL poremećaja,
- tromboembolijskih bolesti,
- lokalnih kongestivnih stanja,
- zagušenja krvi,
- mentalnih bolesti.
- elefanijaze
- na mestu ujeda otrovnih životinja
Danas je upotreba pijavica uglevnom prisutna u terapiji:
- tromboembolijskih bolesti (tromboza koronarne arterije i ishemijske bolesti srca),
- plastičnoj hirurgiji,
- kod replantacije i u drugim rekonstruktivnim operacijama veoma poznatim širom sveta.[3]
Kontraindikacije uredi
Terapija pijavicama je kontraindikovana u lečenju određenih zdravstvenih stanja i bolesti. To uključuje:[1]
- hemoragijske bolesti,
- apsolutnu hemofiliju,
- trudnoću,
- tešku anemiju,
- hipotenziju,
- opšti umor,
- alergiju na pijavice,
- aktivnu tuberkulozu,
- mentalne poremećaje tokom akutne epizode,
- visoku temperaturu,
- imunokompromitovane pacijente,
- teške bolesnike
- slučajevi ekstremno uplašenih pacijenata .
Prema nekim lekarima Junani medicine određena mesta na telu su takođe kontraindikovana za primenu pijavica, kao što su: stomak, posebno oko jetre, slezine, creva i zadnjice.
U tropskim oblastima, terapija pijavicama je zabranjena jer se mesto gde se nalazi pijavica može inficirati.[13][10]
Neželjena dejstva uredi
Uprkos svim preduzetim merama predostrožnosti prilikom terapije pijavicama, postoji rizik od određenih neželjenih efekata i naknadnih komplikacija kao što su:[4][5][9]
- bol tokom lečenja,
- lokalni svrab,
- hipotenzija,
- vazovagalni napadi,
- anemija,
- super infekcije,
- alergije,
- sepsa,
- prenos zaraznih bolesti,
- ožiljci
- blaga groznica.
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ a b v g Lone, Azad Hussain; Ahmad, Tanzeel; Anwar, Mohd; Habib, Shahida; Sofi, Gh; Imam, Hashmat (2011). „Leech Therapy- A Holistic Approach of Treatment in Unani (Greeko-Arab) Medicine”. Ancient Science of Life. 31 (1): 31—35. ISSN 0257-7941. PMC 3377041
. PMID 22736888.
- ^ a b Bernard A. Theories and Philosophies of Medicine. 2nd ed. New Delhi: Institute of History of Medicine and Medical research; 1973. pp. 242–253.
- ^ a b Kreamer B A, Korber K E, Aquino TI, Engleman A. Use of leeches in plastic and reconstructive surgery-a review. J Reconst Microsurg. 1988:381–386.
- ^ a b v Godfrey K. Uses of Leeches and Leech Saliva in Clinical Practice. Nursing Time. 1997 Feb;:62–63.
- ^ a b v The wealth of India. VI: L-M. New Delhi: Council of Scientific & Industrial Research (CSIR); 2003. Anonymous; pp. 57–59.
- ^ a b Jordon EL, Verma PS. Invertebrate zoology. New Delhi: S Chand & Company Ltd; 2002. pp. 564–86.
- ^ a b Verma PS. A manual of practical zoology invertebrates. New Delhi: S Chand & Company Ltd; 2006. pp. 288–91.
- ^ Sawyer RT. Leech biology and behavior. New York: Oxford University press; 1986.
- ^ a b Orevi M, Rigbi M, Matzner Y, Eldor A. A potent inhibitor of platelet activity factor from the saliva of the leech Hirudo medicinalis. Prostaglandins. 1992;43:483–489.
- ^ a b Hubal I. Kitabul Mukhtarat Fil Tibb, (Urdu translation by CCRUM) 1, 2, 3, 4. New Delhi: Ministry of H & FW, Govt. of India; 2005. p. 81. 96, 79-91, 205.
- ^ Jurjani I. In: Zakheera Khawarzam Shahi. Part 8. Khan HH, editor. 2, 3. Lucknow: Munshi Naval Kishore; 1903. pp. 225–26. (637-51).
- ^ Sina I. In: Al Quanoon Fil Tib. 2nd ed. Pasha Mazhar H., translator. Karachi, Pakistan: Inter Services Press; 1998. pp. 408–409.
- ^ a b Tabri R. In: Firdaus al Hikmat. Shah Mohd Adil., translator. Deoband: Faisal publication; 2002. p. 306.
- ^ Vohra SB, Khan SY. Animal Origin Drugs used in Unani Medicine. New Delhi: Vikas Publishing house; 1979. p. 6. (52, 58, 64, 96, 121).
- ^ Razi AMBZ. Kitab Al Mansoori (Urdu translation by CCRUM) New Delhi: Ministry of Health and Family Welfare, Govt of India; 2002. p. 284. (391-94).
- ^ Abas SM, Jamil SS, Sultana A, et al. Safety and efficacy of leeching therapy for osteoarhtritis using Indian, medicinal leech. Indian Journl of Traditional knowledge. Indian Journl of Traditional knowledge. 2009;8:437–442.
Spoljašnje veze uredi
 | Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja). |
