Tomislavci
Tomislavci (u jednom periodu Orešković) su naselje u središnjem delu opštine Bačka Topola u Severnobačkom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 541 stanovnika.
Tomislavci | |
|---|---|
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Severnobački |
| Opština | Bačka Topola |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  541 |
| — gustina | 37*/km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 49′ 22″ S; 19° 33′ 20″ I / 45.822666° S; 19.5555° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 107 m |
| Površina | 75,7* km2 |
.svg)  Tomislavci Tomislavci na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Pozivni broj | 024 |
| Registarska oznaka | BT |
Geografija uredi
Geografski položaj uredi
Tomislavci topografski leže na lesnoj zaravni pored Široke doline, desne pritoke Krivaje. Od opštinskog centra Tomislavci su udaljeni 8 km, a od Novog Sada 77 km.
Sa opštinskim centrom ima dobre autobuske veze tokom celog dana. Zemljanim putem od Gornje Rogatice je udaljen 7 km, a od Bajše 6 km. Poljskim putevima takođe ima vezu sa Bačkim Sokolcem, Karađorđevom i Zobnaticom. Prirodno — geografski položaj Tomislavaca je povoljan.
Nadmorske visine lesne zaravni od severozapada prema jugoistoku postepeno opadaju. U severozapadnom delu atara visine se kreću između 109 i 112 m, dok se teren prema jugoistoku snižava na 106-107 m. Na višem delu zaravni preovlađuju lesne predalioce kružnog oblika sa prečnikom 100-200 m. U nižem delu uočljive su dugačke, plitke depresije jako izduženog oblika orijentisane prema jugozapadu. Znači da u ovom delu atara preovlađuje arealno oticanje, dok na višem terenu dominira upijanje i poniranje atmosferske vode. Usled povoljnih uslova na zaravni se formirao plodni karbonatni černozem i livadska crnica. Neosporno je da u formiranju ovih oblika od značaja i karakter vododržljivog sloja ispod lesa, kao i pravci oticanja voda freatske izdani.
U središnjem delu atara u zaravan je usečena Široka (Letnja) dolina, kojom protiče vodotok zvani Bara ili Kanal, usmeren u pravcu nagiba terena. Karakteristično je da atar nije podeljen na duži. Do obradivih površina se dolazi poljskim putevima koji vode za Bajšu, Rogaticu, Četvoromeđu, za Ekonomiju i Vojnić majur i do grupe salaša Meglakhac. Atar Orešković ima trapezast oblik, a njegova površina iznosi 9,2 km2.
Ekologija naselja uredi
U selu se nalazi jedan park, a skoro ispred svake kuće postoji zasađeno drveće. Ovo doprinosi lepšem izgledu naselja. Paralelno sa ulicom Dan Oslobođenja prostire se vodotok zvani Bara ili Kanal kroz Široku (Letnju) dolinu.
Prirodna vegetacija se zadržala na ograničenim površinama, pored puteva, doline Širokog dola i na manjim neobrađenim površinama. Najzastupljenije su livadsko – pašnjačke zajednice, čije važnije vrste predstavljaju: hajdučka trava, livadska detelina, livadska žalfija, mlečika i druge (Đere i sar., 1985).
Prostranijih šumskih površina danas nema na području atara Tomislavaca. Samo ponegde se sreću manje šumske površine, a dominantna vrsta je bagrem. Kvalitet vazduha u naselju je dobar.
Klimatske karakteristike uredi
Atar Tomislavaca je područje umereno – kontinentalne klime sa izraženim godišnjim dobima. U toku perioda od 1964. do 1991. utvrđeno je da je srednja godišnja temperatura 10,8 °C. Prosečne temperature vazduha po godišnjim dobima iznose: proleće 11,3 °C, leto 20,5 °C, jesen 11,1 °C i zima 0,6 °C. Temperatura vazduha od januara do jula je u porastu, a od jula do januara u opadanju. Uticaj vetrova se oseća iz različitih pravaca, ali su najdominantniji iz pravca severozapada. Ovi vetrovi najčešće duvaju u toku leta i proleća.
Srednja godišnja vrednost relativne vlažnosti vazduha u posmatranom periodu iznosi 77%. Količina i raspored padavina tokom godine bitno utiče na zemljište, a preko njega na biljni svet. U širem smislu padavine su bitne za život ljudi, životinjski svet, zatim za bogatstvo podzemnih i površinskih voda. Najveća mesečna količina padavina do 73 mm izluči se u junu, a najmanja u oktobru (36 mm), dok prosečna godišnja količina padavina iznosi 579 mm.
Na osnovu analiziranih podataka može se zaključiti da Tomislavci imaju povoljne klimatske karakteristike koje pozitivno utiču na razvoj poljoprivrede.
Istorija uredi
Bačka je početkom dvadesetog veka bila u rukama krupnijih ili sitnijih veleposednika, a tek deo zemlje otpadao na sitne vlasnike među kojima je bilo i Srba. Sa sve većim naseljavanjem Nemaca, a kasnije i Mađara, uslovi života su se pogoršavali. Na teritoriji Topolskog sreza bilo je nekoliko veleposednika, koji su u svom posedu imali najbolju zemlju. Posebno se isticala porodica Vojnić.
Na mestu kapitalističkog majura Luke Vojnića razvili su se Tomislavci. Posle Prvog svetskog rata dolazi do agrarne reforme, a prvi kolonisti u Orešković dolaze iz Like 1921. godine. Prvi naziv ovog naselja delimično je nastao među meštanima. Vlasnici zemlje na ovom prostoru, Vojnići, su voleli da titulišu, a rodonačelnik ove porodice, Šimun, je platio titulu pa je naselje nazvano Baron salaš ili Baronov salaš.
Po dolasku kolonista, svoje prvo zvanično ime naselje je dobilo na narodnom zboru u leto 1929. godine. U narodnom zanosu i vezujući svoje uspehe za dinastiju Karađorđevića, jednoglasno je odlučeno sa selo nosi naziv Tomislavci, po sinu kralja Aleksandra Karađorđevića.
Ime je zvanično zavedeno i registrovano od septembra 1929. godine i živelo je sve do 1945. godine, selo je nosilo naziv, shodno tadašnjim stanovnicima sela, Andrasvara (Andrašvara), mada se pominje i kao Andrašmezo.
Povratkom logoraša i ratnih zarobljenika, a u skladu sa novim revolucionarnim vetrovima, odlučeno je da se menja i ime sela. Na velikom skupu u Narodnom domu izneto je više predloga, a doneta je odluka da se selu da ime Oreškovićevo po Marku Oreškoviću Krntiji, narodnom heroju i legendarnom liku iz postojbine. Od 1955. godine naselje nosi ime Orešković.
Dana 30. maja 2003. godine odlučeno je da se selu vrati ime Tomislavci, što je i potvrđeno u Službenom listu Srbije i Crne Gore.
Demografija uredi
U naselju Orešković živi 567 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 42,0 godina (39,9 kod muškaraca i 44,3 kod žena). U naselju ima 214 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,25.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 305 | 109 | 172 | 14 | 10 | 0 |
| Ženski | 290 | 56 | 170 | 59 | 5 | 0 |
| UKUPNO | 595 | 165 | 342 | 73 | 15 | 0 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 145 | 58 | 0 | 0 | 55 |
| Ženski | 90 | 26 | 0 | 0 | 31 |
| UKUPNO | 235 | 84 | 0 | 0 | 86 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 1 | 6 | 10 | 0 | 5 |
| Ženski | 0 | 1 | 14 | 1 | 1 |
| UKUPNO | 1 | 7 | 24 | 1 | 6 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 1 | 2 | 4 | 2 | 0 |
| Ženski | 2 | 3 | 2 | 5 | 4 |
| UKUPNO | 3 | 5 | 6 | 7 | 4 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 1 | 0 | 0 | 0 | |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| UKUPNO | 1 | 0 | 0 | 0 | |
Starosna i polna struktura stanovništva uredi
U vidom u starosno – polnu strukturu stanovništva Oreškovića, zapaža se jasno izražena tendencija permanentnog smanjenja broja lica kod svih starosnih grupa. Ova činjenica, međutim, u neskladu je sa povećanjem relativnog učešća pojedinih grupa u ukupnom stanovništvu prema poslednjim popisu (1991) Takav nesklad rezultat je velikog smanjenja ukupnog broja žitelja do kojeg je došlo u poslednje dve decenije.
Starosna struktura stanovništva Oreškovića po velikim starosnim grupama prema popisima iz 1971. i 1991. godine.
| m | ž |
|||
| ? | 1 | 0 | ||
| 80+ | 5 | 6 | ||
| 75—79 | 10 | 17 | ||
| 70—74 | 23 | 34 | ||
| 65—69 | 18 | 36 | ||
| 60—64 | 19 | 19 | ||
| 55—59 | 18 | 13 | ||
| 50—54 | 34 | 24 | ||
| 45—49 | 26 | 27 | ||
| 40—44 | 28 | 23 | ||
| 35—39 | 22 | 17 | ||
| 30—34 | 21 | 16 | ||
| 25—29 | 21 | 14 | ||
| 20—24 | 32 | 26 | ||
| 15—19 | 27 | 18 | ||
| 10—14 | 28 | 14 | ||
| 5—9 | 14 | 19 | ||
| 0—4 | 11 | 15 | ||
| Prosek : | 39,9 | 44,3 | ||
Kontingent mladog stanovništva između 0 i 19 godine prema popisu iz 1971. godine brojao je 369 lica (35,34%), a 1991. godine svega 157 lica (24,96%). Značaj mladog stanovništva je velik za dalji razvoj populacije, jer tek treba da stupe u fertilne godine i preuzmu najveći teret reprodukcije. Broj lica starih od 0 – 19 godina se za dve decenije smanjio više nego duplo, odnosno manji je za 212 osoba. U narednih dvadeset godina ova grupa iz 1971. godine smanjena je za 192 lica, tj. 1991. godine brojala je 177 lica. Negativno kretanje populacije karakteristično je i za druge starosne grupe. Udeo starog stanovništva se za dve decenije povećao za nešto manje od 10%. Što pokazuje da je proces starenja zahvatio populaciju Oreškovića.
Migracione karakteristike stanovništva uredi
Migracije predstavljaju mehaničko kretanje stanovništva i veoma su važna demografska pojava.
Posle Prvog svetskog rata bačkotopolski prostor dobija nove stanovnike – organizovanom kolonizacijom naseljavaju se dobrovoljci.
Kolonizacije u Bačkoj do 26. avgusta 1923. godine sprovodili su županski uredi u Subotici i Novom Sadu. Orešković (tada Tomislavci) i Lipar (Emušić) naseljeni su gotovo istovremeno. Ukupno je u jednom potezu naseljeno 311 dobrovoljaca. Naseljavanje dobrovoljaca u današnje Tomislavce (Orešković) bilo je završeno do kraja maja 1921. godine. Još nekoliko meseci trajao je prelazak dobrovoljaca iz Oreškovića u Lipar i obrnuto, već u zavisnosti od rodbinskih i prijateljskih veza.
Drugi period od značaja za istoriju Oreškovića je period između 1941. i 1945. godine. Mađarska okupaciona vojska blokirala je selo 19. maja 1941. godine. Svi stanovnici su stočnim vagonima odvedeni u novosadski logor Jugovićevo, a kasnije prebačeni u Šarvar, koji je tada bio među najsiromašnijim krajevima Mađarske. Orešković (tadašnji Tomislavci) tokom rata dobili su nove stanovnike. Najčešće su ih zvali Čangovima (bukovinski Sekulji). Živeli su u Bukovima (Prikarpatska Rusija), a poreklom su iz sekuljarskih predela Erdelja. Čangovi su tako od 1941. godine, pa sve do kraja rata živeli u Oreškoviću. Najveći deo ovog stanovništva je pri povratku u Mađarsku stradao, a ostali deo se trajno naselio u zapadnoj Mađarskoj. Nakon završetka Drugog svetskog rata, Oreškovićani koji su preživeli ratne strahote, vraćaju se na svoja ognjišta. Ekonomskom kolonizacijom sedamdesetih godina doseljeno je stanovništvo iz Bosanske krajine.
Najnovija kolonizacija u Oreškoviću usledila je pre deset godina iseljavanjem srpskog življa iz Hrvatske i Bosne i Hercegovine. Prema podacima Mesne zajednice Orešković, u selo je došlo ukupno 350 izbeglica iz Bosne. Od tog broja u Oreškoviću se trajno naselilo 110 lica.
Za današnje Tomislavce su karakteristične dnevne migracije koje sačinjavaju radnici i đaci. Industrijskih objekata u selu nema, pa je većina radnika zaposleno van mesta stalnog boravka. Prema podacima iz 1971. godine, od 227 zaposlenih osoba, 185 ili 81,5% radilo je van Oreškovića. Dnevne migracije radnika najviše su vezane za Bačku Topolu. Podaci mesne zajednice Orešković govore da je 140 radnika zaposleno u Bačkoj Topoli, a svega 8 u Krivaji. Najveći broj učenika školuje se u Bačkoj Topoli jer škola u Oreškoviću više ne radi. I za Orešković, kao i za većinu vojvođanskih sela, u poslednjih tridesetak godina karakteristično je iseljavanjestanovništva. Većinu iseljenika čine mladi koji odlaze radi školovanja, zaposlenja i svakako, veće perspektive u gradu.
Javni objekti i površine uredi
Javni objekti i površine u naselju raspoređeni su u zavisnosti od delatnosti:
Zdravstvo uredi
U Tomislavcima postoji zgrada ambulante koja se nalazi u centralnoj zoni, međutim selo nema svog lekara tako da ambulanta radi svega tri puta nedeljno, kada dolazi lekar iz Bačke Topole.
Obrazovanje uredi
Nekada je u selu postojala četvorogodišnja osnovna škola, a danas se u toj zgradi nalazi zabavište. Trenutno zabavište broji 11 dece od 3-7 godina, a vaspitač dolazi iz Bačke Topole. Učenici su usmereni na školovanje u Bačkoj Topoli.
Trgovina i ugostiteljstvo uredi
Selo poseduje dve trgovinske radnje mešovite robe i dve radnje poljoprivrednih proizvoda i prostorno su dobro razmeštene tako da pokrivaju celo stanovništvo. Pored fudbalskog terena nalazi se jedna kafana.
Zanatstvo uredi
Broj zanatskih radnji u selu je mali svega jedna - stolarska radnja (napravljena od nekadašnje pekare)
Kultura uredi
U centralnoj zoni sela nalazi se dom kulture koji je danas u rekonstrukciji. Sastoji se iz više prostorija.
Saobraćaj uredi
PTT – saobraćaj: Zgrada pošte nalazi se pored doma kulture i u njoj je zaposleno jedno lice. Drumski saobraćaj: Mreža puteva u selu ima pravougaoni oblik i putevi se seku pod pravim uglom, pa selo ima pravilan oblik. Kroz ovo naselje prolaze putevi lokalnog značaja, tako da Tomislavci nemaju tranzitnu ulogu.
Sport uredi
Selo ima po jedan fudbalski,košarkaški i teniski teren. Fudbalski klub se uspešno takmiči u regionalnoj ligi, dok za osnivanje košarkaše ekipe još nije bilo interesovanja.
Ekologija uredi
Pored sportskih terena nalazi se park sa pretežno četinarskim drvećem. On ne predstavlja neki značaj u naselju jer pored njega prolazi put koji nije frekventan, pa ga meštani ne posećuju.
Napomene uredi
→ * — Podaci za površinu i gustinu naseljenosti dati su zbirno za katastarsku opštinu Gornja Rogatica, na kojoj se nalaze četiri naselja, Bački Sokolovac, Gornja Rogatica, Krivaja i Tomislavci.
Reference uredi
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
