Tomo P. Oraovac

Tomo P. Oraovac (Oraovo, 6/18. oktobar 1853 — Beograd, 3. mart 1939) bio je književnik, publicista, borac za ustavne slobode u Crnoj Gori, inspektor Ministarstva za finansije i narodni poslanik.

Grob Tome Oraovca, Novo groblje u Beogradu

Tabla sa nazivom ulice Tome Oraovca u Baru

Životopis

Rođen je u selu Oraovo u Kučima. Pripadao je prvoj generaciji koja se školovala u Cetinjskoj bogosloviji (1869—1872). Nakon završenog školovanja je radio kao učitelj, u Danilovgradu, a zatim u osnovnoj školi na Cetinju, a gde je brzo zatim postao i njen upravitelj. Inicirao je sazivanje prve skupštine crnogorskih učitelja, na kojoj se zalagao za jednobraznu nastavu i ukidanje telesne kazne u školama.

Tokom Veljeg rata je obavljao značajne dužnosti u snabdevanju hercegovačkih izbeglica hranom. Godine 1876. godine knjaz Nikola je ga je postavio za glavnog administratora za prijem hrane i pomoći iz Rusije. Za sasluge ukazane crnogorskom narodu je dobio visoka odlikovanja. Postavljen je za glavnog intendanta u Baru, gde je ostao do 1881. Bio je inicijator osnivanja Barske Srpske narodne čitaonice, koju su podržali najugledniji građani, čak i oni koji nisu bili pismeni.

Zajedno sa nekim istaknutim i slobodoumnim Crnogorcima, pokrenuo je akciju za uspostavljanje demokratskog i parlamentarnog režima.

U odnosu na apsolutistički režim tadašnjeg knjaza, kasnije Nikole je bio u opoziciji, proteran je iz Crne Gore 1883. godine i prešao je u Srbiju.

Služio je kao činovnik u policiji i u Ministarstvu finansija. Radio je kao sreskin načelnik, poreznik, kontrolor i inspektor u Ministarstvu finansija i na tom položaju je ostao sve do penzionisanja, nakon pedeset godina rada u državnoj službi.

Između dva svetska rata bio je član Radikalne stranke Stojana Protića. Bio je član Društva za proučavanje istorije Crne Gore kao njegov predsednik i predavač.

Bavio se književnošću i publicistikom. Još kao mlad je počeo da piše lirsku i epsku poeziju. Neke od njegovih pesama, koje su nastale još u periodu dok je živeo u Crnoj Gori, postale su veoma popularne.

Pisao je o Cetinjskom manastiru i o vekovnoj nezavisnosti Crne Gore u Zetskom glasniku. Pred smrt je pripremio za štampu „Znamenite Crnogorke”, koje su objavljene naredne godine.

Sahranjen je u Beogradu na Novom groblju, u blizini crkve sveog Nikole. Iznad groba je bista sa prikazom njegove glave.

Dela

Knjige

• „Tri znamenita Hercegovca”, Beograd (1908)
• „Arbanaško pitanje i srpsko pravo”, Beograd (1913)
• „Pismo Njegovom Veličanstvu Kralju Nikoli I”, Njujork (1917) i Podgorica (2017)
• „Lovćenska anatema”, Ženeva (1918)
• „Vojvoda Tripko Džaković”, Cetinje (1935)
• „Ratovanje na Skadarskom jezeru. Osvajanje grada Žabljaka”, Beograd (1935)
• „Znamenite Crnogorke”, Zemun (1940)

Članci

• „Imovina Cetinjskog manastira, Ivan begovo zaveštanje”, Zetski glasnik, Cetinje 8/1936, br. 33, 2.
• „O vjekovnoj nezavisnosti Crne Gore, Zetski glasnik”, 7/1935, br. 1-4, 4-5.

Literatura

• Đ., T. (4. 3. 1853). Mi, Tihomir; Jovan, Tanović, ur. „Tomo P. Oraovac”. Politika. Beograd. 11050: 13. Pristupljeno 29. 3. 2019. 
• „Ljetopis, 3. mart 2019”. Radio ~ Svetigora. 3. 3. 2019. Pristupljeno 27. 3. 2019. 
• Ratković, Milenko (2016). Anegdote o piscima (PDF). Bar.