Treći kongres KPJ
Treći kongres Komunističke partije Jugoslavije (mkd. Трето конгрес на Комунистичката партија на Југославија; sloven. Tretji kongres Komunistične partije Jugoslavije) održan je od 14. do 22. maja 1926. godine u Beču. Ovo je bio prvi Kongres partije otkako je bila zabranjena i prešla u ilegalu, zbog čega je i održan u Beču.
Kongresu je prisustvovalo 48 delegata — 36 sa rešavajućim i 12 sa savetodavnim pravom glasa. Kongres je osudio greške desnice na osnovu odluka Izvršnog komiteta Komunističke inernacionale od aprila 1925. godine i dalje insistirao „na vlasti radnika i seljaka, komunista i ugnjetenih nacija“. Na Kongresu je izabran novi Statut sa novom strukturom partije, prema kome su partijske ćelije u preduzećima osnova, a partijske ćelije u naseljima se vezuju uz fabričke.
Da bi se otklonio problem frakcionaštva odlučeno je da se u novi Centralni komitet izaberu predstavnici obe frakcije i nekoliko mlađih članova, koji nisu pripadali ni jednoj frakciji.
U rezoluciji ovog kongresa o nacionalnom pitanju kao nesrpske oblasti pominju se ne samo Slovenija, Hrvatska i Makedonija već i Crna Gora i Vojvodina, čime je osporena valjanost odluka Velike narodne skupštine Vojvodine i Velike narodne skupštine srpskog naroda u Crnoj Gori o prisajedinjenju Srbiji[1].
Partija, koja je do tada zanemarivala lenjinistički pristup seljačkom pitanju u dominantno agrarnom društvu, pristup koji je podrazumevao savez radništva i širokih slojeva seljaka, naročito srednjih, značajno je promenila svoja stanovišta. Budući da je Partija postala „svesna da će ona, u jednoj više ili manje bliskoj budućnosti, povesti radne mase u borbu brotiv celokupnog buržoaskog poretka“, stalo se na stanovište da je proletarijat revolucionarna klasa „samo pod uslovom ako je ona avangarda sviju radnih i eksploatisanih masa i ako stupi i radi kao njihov vođ u borbi za obaranje eksploatatora“. Ocenjujući, dalje, da po završetku svetskog rata „seljaštvo više nije ono što je bilo pre rata“, Partija je isticala da „široki slojevi radnog seljaštva mogu da brane svoje interese samo u najtešnjem savezu sa revolucionarnim proletarijatom“. To su, uostalom, bili i stavovi Kominterne, koja je od KPJ zahtevala da prilagodi svoju politiku politici ove internacionalne komunističke organizacije. Od Trećeg kongresa menja se, dakle, odnos prema seljaštvu, pa iako se i dalje ističe da su „siromašni i poluproletarizovani seljaci i seoski proleteri“ oni slojevi čiji su interesi najtešnje vezani sa interesima radničke klase, u partijskoj rezoluciji o seljačkom pitanju prvi put se javljaju i srednji seljaci kao deo fronta nezadovoljnog seljaštva i time potencijalni saborci. Posebno je eksplicitan bio Kosta Novaković, koji je pred konferenciju pisao da, pored siromašnih seljačkih slojeva, predmet pažnje Komunističke partije treba da bude i srednje seljaštvo „koje ne eksploatiše tuđu radnu snagu“.
Treća konferencija KPJ donela je i poziv za saradnju sa seljačkim partijama u cilju nastanka radničko-seljačke vlade, što je bio nastavak ranije izražene tendencije (od 1921) za promenom u odnosu na dotadašnji sektaški stav prema saradnji sa drugim opozicionim partijama. Tako se i u partijskim proglasima posle Treće konferencije pojavljuje akciona parola o savezu radnika i seljaka.
Centralni komitet KPJ je smatrao da je došao trenutak da se „prekine sa dosadanjim apstraktnim isticanjem nacionalnog pitanja i pitanja saveza sa seljaštvom“ i da je vreme da se krene u otvorenu borbu za rušenje vlasti „kapitalista i veleposednika“ u zajedničkom radničko- -seljačkom frontu[2]
Članovi Centralnog komiteta uredi
Na Trećem kongresu izabran je novi Centralni komitet, koji je imao 16 članova. Za političkog sekretara izabran je Sima Marković, a za organizacionog sekretara Radomir Vujović.
Članovi Političkog biroa Centralnog komiteta, izabrani na Trećem kongresu KPJ:
Izvori uredi
- ^ „Kosta Čavoški: Kako su komunisti uništili državu srpskog naroda - SRPSKA ISTORIJA” (na jeziku: srpski). 2019-10-27. Pristupljeno 2023-10-10.
- ^ „ResearchGATE”. SciVee. 2009-01-13. Pristupljeno 2023-10-10.
Literatura uredi
- Pregled Istorije Saveza komunsta Jugoslavije. „Institut za izučavanje radničkog pokreta“, Beograd 1963. godina.
- Hronologija Radničkog pokreta i SKJ 1919-1979. „Institut za savremenu istoriju“ Beograd i „Narodna knjiga“ Beograd, 1980. godina.
- Istorija Saveza komunista Jugoslavije. Istraživački centar „Komunist“ Beograd, „Narodna knjiga“ Beograd i „Rad“ Beograd, 1985. godina.
