Википедија

Udruženje protiv bugarskih bandita

Udruženje protiv bugarskih bandita je bilo paravojno srpsko udruženje koje je postojalo tokom srpske i jugoslovenske vladavine Vardarskom Makedonijom, između 1923. i 1934. godine. Glavni cilj je bio suprotstavljanje naoružanim bugarskim četama Unutrašnje makedonske revolucionarne organizacije (skraćeno UMRO) u Vardarskoj Makedoniji.

Udruženje u Vardarskoj Makedoniji

Sindikat je formiran 9. septembra. Osnovan 1. septembra 1924. godine u istočnomakedonskom gradu Štip, stavljen je pod vođstvo Mihajla Kalamatijevića, koji je mesecima kasnije i sam bio žrtva pokušaja atentata UMRO. U njenom sastavu bili su uniformisani, naoružani i od države plaćeni srpski četnici, kao i odmetnici iz redova UMRO-a. U borbi protiv odreda UMRO, udruženje je delovalo blisko sa srpskom žandarmerijom i vojskom.

Istorija uredi

 
Srpski četnici Udruženja protiv bugarskih bandita u Valandovu

Tokom Prvog svetskog rata, srpska vojska i četnički pokret bili su u sukobu sa bugarskim komitima Unutrašnje makedonske revolucionarne organizacije (UMRO) i bugarskom vojskom, koja je okupirala velike delove istočne Srbije i Vardarske Makedonije. Kao rezultat toga, srpske četničke bande su organizovale Toplički ustanak, koji su bugarska vojska i čete UMRO brzo slomile. Posleratnim Nejskim ugovorom Bugarskoj su uskraćene teritorije. Makedoniji i Pomoravlju. Kao rezultat toga, država se našla u teškom položaju, jer je izgubila teritorije Srbije, Grčke i Rumunije uz reparacije tim zemljama. U novoosnovanoj Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca bugarski komitski pokret je prestao da funkcioniše kao gerilski. Međutim, UMRO je ubrzo počeo da šalje naoružane bande iz Bugarske u srpski deo Makedonije da izvrše atentate na srpske funkcionere i razbuktavaju duh bugarskih delova lokalnog stanovništva. UMRO je 1921. godine osnovao Unutrašnju revolucionarnu organizaciju zapadnih teritorija (IVORO) kao satelitsku organizaciju, koja je delovala u oblastima Dimitrovgrada i Bosilegrada, prepuštenih Kraljevini Jugoslaviji.

Konačno, 1923. godine, organizaciju Udruženje protiv bugarskih bandita formirali su bivši četnici za otpor militantima UMRO i IVORO u oblastima Vardarske Makedonije i bivših zapadnih bugarskih oblasti, sa Pećancem kao vodećom figurom. [1] Tokom 1923. i 1924. godine, tokom vrhunca međuratne vojne aktivnosti, u jugoslovenskoj Vardarskoj Makedoniji su delovale 53 naoružane bande, prema statistici UMRO. [2] Ukupno članstvo u bandama je bilo 3245 pobunjenika, dokumentovano je 119 borbi i 73 teroristička akta. [3] Istovremeno, IVORO je izvršio brojne napade na železničku prugu Dimitrovgrad–Beograd, posebno na mostove. Nasilne srpske protivmere samo su imale tendenciju da učvrste podršku UMRO-a u Makedoniji. [4]

S druge strane, UMRO, ponovo osnovan 1920. godine, imao je svoje levo krilo i bio je podeljen oko krajnjeg cilja svog delovanja. Desna frakcija je želela inkorporaciju cele makedonske teritorije u sastav Bugarske, dok je levica želela posebnu Makedoniju koja bi mogla da se pridruži budućoj balkanskoj federaciji. U decembru 1921. levičarski dezerteri iz UMRO-a su osnovali zvaničnu Makedonsku saveznu organizaciju. Nasilje između dve grupe podstaklo je političku krizu i ojačalo percepciju javnosti da je bugarska vlada nestabilna. U međuvremenu, u leto 1921, vlada je pokrenula vojnu kampanju protiv UMRO sa federacijom kao saveznikom. Premijer Aleksandar Stambolijski proglasio je svoj cilj da bude nova balkanska federacija agrarnih država. U martu 1923. potpisao je Niški ugovor sa Kraljevinom SHS i obavezao se da suzbije operacije UMRO i IVORO koje su vođene sa bugarske teritorije. Kao rezultat toga, UMRO je organizovala državni udar u Bugarskoj u leto 1923. godine, uz podršku radikalnih oficira.

 
Revolucionar UMRO Kiril Gligorov, pogubljen od strane članova Udruženja protiv bugarskih razbojnika

Rušenje projugoslovenske vlade Aleksandra Stambolijskog bilo je veliki uspeh za vlast UMRO-a. Potom su neki od federalista koji su pobegli iz Bugarske stupili u srpsku službu, pridružili se udruženju protiv bugarskih razbojnika i borili se protiv UMRO-a. Premijer Kraljevine SHS Ljubomir Davidović otvoreno se protivio takvoj politici, ali je Živojin Lazić, šef tima koji je mobilisao takve gerilce, odgovorio da nije pronašao bolji mehanizam za međusobno uništavanje sadašnjih i bivših bugarskih komita. [5]

Kao rezultat toga, UMRO je, uz nezvaničnu podršku nove vlade, delovao kao država u državi u Bugarskoj, služeći kao središte za brze napade na Jugoslaviju. Zbog toga je jugoslovensko-bugarska granica krajem 1920-ih postala najteže utvrđena u Evropi. [6] Srpske akcije su dovele do značajnog smanjenja napada UMRO-a. Stalni sporovi između članova UMRO-a i atentati u inostranstvu izazvali su neke u bugarskoj vojsci da nakon puča u 19. veku preuzme kontrolu nad organizacijom i slomi njenu moć i uticaj, na koju se u Bugarskoj gledalo kao na gangstersku organizaciju unutar Bugarske i kao bandu za ubistva izvan nje. Nakon puča koji je predvodio Kimon Georgijev, UMRO je zabranjen u Bugarskoj. Ovim je udruženje protiv bugarskih razbojnika postepeno gubilo na značaju. Međutim, delovanje UMRO-a je okončano tek nakon završetka Drugog svetskog rata zajedničkom akcijom komunista u Bugarskoj i Jugoslaviji.

Raspuštanjem VMRO 1934. godine prestaju i funkcije Udruženja. [7]

Paralelno sa Udruženjem protiv bugarskih razbojnika, Generalna komanda grčke vojske stvorila je sličnu organizaciju sa istim ciljevima pod nazivom Grčko-makedonska pesnica. U tu svrhu je u Egejskoj Makedoniji naoružano 15.800 ljudi. [7]

Literatura uredi

  • Das jugoslawische Makedonien 1918–1941. Eine Randregion zwischen Repression und Integration. Böhlau. 2009. str. 440. 

Izvori uredi

  1. ^ The Three Yugoslavias: State-Building And Legitimation, 1918–2005, Sabrina P. Ramet, Indiana University Press, 2006, ISBN 0253346568, S. 47.
  2. ^ Ognяnov, Mihail. Makedoniя – preživяna sъdba, S. 2003 (2 izdanie), s. 143 – 144.
  3. ^ Makedoniя. Istoriя i političeska sъdba", kolektiv na MNI pod redakciяta na prof. Petъr Petrov, tom II, Izdatelstvo "Znanie", Sofiя, 1998, S. 141. (In Bulgarian. In English: P. Petrov, ed. Macedonia. History and Political Fate, vol. 2, Macedonian Scientific Institute, Sofia, 1998, Sp. 141.)
  4. ^ Who Are the Macedonians? Hugh Poulton, C. Hurst & Co. Publishers, 2000, ISBN 1850655340, S. 93.
  5. ^ Makedoniя - istoriя i političeska sъdba, Tom II, IK Znanie, Sofiя, 1998, str.119.
  6. ^ Voйnata se vrъщa, Anri Pozi (Vtoro izdanie, Planeta-7, Sofiя, 1992) str. 33.
  7. ^ a b „MNI, Sofia - 4 - 3”. www.promacedonia.org. Pristupljeno 2022-08-29. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Удружење_против_бугарских_бандита&oldid=27029082”