Umbrija
Umbrija (ital. Umbria) je jedna od 20 regija Italije. Nalazi se u njenom središnjem dijelu zemlje. Glavni grad je Peruđa, a značajniji gradovi su Terni i Folinjo.
| Umbrija Umbria | |
|---|---|
 | |
 | |
| Država |  Italija |
| Admin. centar | Peruđa |
| Predsednik | Katjuša Marini |
| Površina | 8.456 km2 |
| — broj st. | 895.280 |
| — gustina st. | 105,88 st./km2 |
| Zvanični veb-sajt | |
Pokrajina Umbrija je poznata kao poljoprivredna oblast sa nizom malih i slikovitih mesta u bregovitom pejzažu.
Poreklo naziva uredi
Umbrija je dobila ime po praistorijskom plemenu Umbrima, prvim poznatim stanovnicima ove pokrajine.
Položaj uredi
Umbrija je središnja pokrajina Italije. To je i jedina italijanska pokrajina bez izlaska na more ili na državnu granicu.
Oko Umbrije se nalaze druge italijanske pokrajine:
Prirodne odlike uredi
Površina pokrajine je 8.456 km² i po ovome je Umbrija jedna od manjih italijanskih pokrajina.
Reljef uredi
Celokupna površ pokrajine Umbrija je pokrenutog terena. Sasvim mala ravničarska područja pružaju se duž donjih delova rečnih dolina, pogotovo reke Tibra. Ostali deo pokrajine je brdsko-planinski, s tim da je zapadna polovina niža i manje pokrenuta, pa stoga bolje naseljena i privredno aktivnija. Najviši vrh pokrajine, na granici sa pokrajine Marke, je Monte Vetore, visok 2.476 m.
Klima uredi
Klima u pokrajini Umbrija je izmenjeno sredozemna. Kako se ide na više nadmorske visine ona postaje više kontinentalna. U visokim planinskim krajevima klima je oštrija, planinska.
Vode uredi
Umbrija je gotovo cela u slivu Tirenskog mora. Najvažnija reka je Tibar, koja ovde teče gornjom polovinom toka. Najveći broj manjih reka se uliva u njega (Kašio, Bastija Umbrija, Topina, Nera). U krajnje zapadnom delu pokrajine nalazi se najveće jezero na Apeninskom poluostrvu, Trazimensko jezero.
Upravna podela uredi
Umbrija je podeljena u 2 okruga, odn. provincije sa istoimenim gradovima kao upravnim središtima:
Istorija uredi
Praistorija uredi
Ubrija je dobila ime po Umbrima, koji su se naselili tu u 6. veku p. n. e. Grad Terni je osnovan 672. p. n. e. Umbrijski jezik bio je srodan sa latinskim jezikom. Arheološka istraživanja su pokazala da se Umbri sa nekom izvesnošću mogu osloviti kao stvaraoci Teramara i Vilanova kulture u severnoj i središnjoj Italiji. Stanovništvo je u bronzano doba potisnuto iz Ligurije najezdom sa severoistoka. Smatra se da su Umbri bili upozanati sa ahajskom kulturom. Etrurci su bili glavni neprijatelj Umbra, a njihova najezda sa zapada prema severu i istoku (od 700. p. n. e. do 500. p. n. e.) je dodatno potisnula Umbre prema Apeninima. Nakon slabljenja Etrurske moći Umbri su pokušali da pomognu Samnite u ratu protiv Rima 308. p. n. e. Njihovu vezu sa Samnitima ometala je rimska tvrđava. Osim toga Rimljani su ih pobedili u bici kod Sentina 295. p. n. e.
Antika uredi
Rimskom pobedom započeo je proces uključivanja današnje Umbrije u latinsku kulturu. Rimljani su osnivali kolonije i gradili drumove (Vija Flaminija 220. p. n. e.). Prolazak Vija Flaminije je bio oslonac kasnijeg razvoja u antici. Za vreme Drugoga punskoga rata tu je bila velika bitka kod Trazimenskog jezera. Umbri se nisu mešali, ali su se postepeno pretapali u „pravo“ rimsko stanovništvo. Za vreme Rimskoga građanskoga rata između Marka Antoniija i Oktavijana 40. p. n. e. Peruđa je stala na stranu Marka Antonija, pa je bila potpuno razrušena od strane Oktavijana.
Srednji vek uredi
Nakon pada Zapadnog rimskoga carstva Ostrogoti i Vizantija su se borili za prevlast na prostorima Umbrije. Langobardi su osnovali vojvodstvo Spoleto, koje pokriva veliki deo današnje Umbrije. Langobardi su vladali od 571. g. sve do 13. veka. Kada je Karlo Veliki osvojio langobardsku kraljevinu u Italiji, neke umbrijske oblasti je poklonio papi. Neki gradovi su dobili jedan oblik samostalnosti (komuna), a često bi bili u ratovima u okviru sukoba papa i careva. U 14. veku dolazi do uspona moći sinjorije, ali svi su postepeno morali priznati papsku vlast i sve do 18. veka su bili u sastavu Papske države.
Savremeno doba uredi
Nakon Francuske revolucije i Napoleonovog osvajanja Italije Umbrija je ušla u sastav tzv. Rimske republike (1789—1799) i Napoleonovoga carstva (1809—1814). Umbrija 1860. ulazi u sastav Kraljevine Italije.
Stanovništvo uredi
Danas Umbrija ima blizu 900 hiljada stanovnika i po tome je ona jedna od najmanjih pokrajina Italije. To je za 50% više stanovnika nego pre jednog veka, odnosno za 15% više nego pre 25 godina.
Gustina naseljenosti je nešto više od 100 st./km², što je upola manje od državnog proseka (200 st./km²). Zapadni, niži deo pokrajine je gušće naseljen nego više, Apeninsko područje na istoku.
U pokrajini dominira italijansko stanovništvo. Uticaj naglog razvoja pokrajine u poslednjim decenijama ogleda se i u značajnom udelu stanovništva sa privremenim boravkom (8,5%).
Privreda uredi
Umbrija ima razvijenu poljoprivredu, koja je i tradicionalna delatnost stanovništva. Glavni poljoprivredni proizvodi su masline, grožđe, pšenica i duvan.
Industrija je mahom mlada i u vidu male privrede. U Terniju se nalaze čeličane. U Peruđi je prehrambena industrija (Peruđina-Nestle). Maslinovo ulje se proizvodi u Spoletu i Treviju.
Turizam je značajan za ekonomiju pokrajine, a najvažniji vidovi su hodočašnički (Asizi) i kulturološki (stari gradovi).
