Fran Krsto Frankopan
Fran II Krsto Frankopan Tržački (mađ. Ferenc Trsazki, ital. Francesco Cristoforo), hrvatski velikaš, pesnik i zaverenik (Bosiljevo?, 1643? — Bečko Novo Mesto, 30. april 1671).[1]
Fran Krsto Frankopan | |
|---|---|
 | |
| Datum rođenja | 4. mart 1643. |
| Mesto rođenja | Bosiljevo, Habzburška monarhija |
| Datum smrti | 30. april 1671. (28 god.) |
| Mesto smrti | Viner Nojštat, Habzburška monarhija |
| Roditelji | Vuk Krsto Frankopan |
Mladost uredi
Sin Vuka II Krste Frankopana i Uršule Inhofer. Godina rođenja nesigurna. Bez majke je ostao rano, a otac mu je umro 1652. Nema potpunih podataka o školovanju. U maticama isusovačkog univerziteta u Gracu među »kneževićima« upisan je 1654. Zahvaljujući rodbinskim vezama sa italijanskom plemićkom porodicom Frangipani, boravio u Italiji i tamo već 1656. nasledio gradić Nemi, što mu je donelo titulu markiza. Tokom putovanja u Italiju (prema Franji Račkom verovatno 1658) oženio se Julijom Anom di Naro, nećakinjom kardinala Antonija Barberinija. Nakon povratka iz Italije 1661–62. boravio na štajerskom porodičnom posedu u Brežicama.[2]
Vojna služba uredi
God. 1663. sudelovao je u bici kod Jurjevih stena u blizini Otočca, u kojoj su hrvatske čete pod vodstvom njegovog šuraka Petra Zrinskog porazile nadmoćne turske snage. God. 1666–67. obnavlja i utvrđuje Novigrad na Dobri. Uživajući titulu i prihode ogulinskog kapetana, tražio je i senjsku kapetaniju, što je 1669. sprečila austrijska vojna administracija.[2]
Zavera uredi
Načelno nezadovoljan politikom bečkog dvora, posebno posle Vašvarskog mira, a neposredno podstaknut gubitkom i ogulinske kapetanije, priključio se 1669. protivaustrijskoj zaveri hrvatskog i ugarskog plemstva koju je predvodio Petar Zrinski. Na Petrovu molbu preveo je na italijanski njegovo pismo poljskom kralju Mihailu Višnjovjeckom, u kojem je Zrinski tražio poljsku pomoć. U sklopu pripremanja zavere u martu 1670. upućuje pismo kapetanu G. Čolniću u pokupskom Sredičku, u kojem se otvoreno izjasnio za savez s Turcima: »komaj čekam, da naše kape s čalmami pomešamo i tako mi boga, da krilaki budu frkali po zraku«. Dana 20. marta pozvao je na Gradecu zagrebačke građane da se priključe banu, a na saboru u Brezovici 24. marta pokušao je organizovati otpor i među hrvatskim plemstvom. Ne čekajući obećanu tursku pomoć i potcenivši krajiške snage, digao je ustanak sa samo 300 konjanika. Shvativši ubrzo da je sam i da su ih Turci izdali, Fran Krsto se sklonio u Čakovec, odakle se 12. aprila uputio sa Zrinskim u Beč kako bi izmolili od cara oprost. U Beču su obojica uhapšeni, odvojeno zatočeni i stavljeni pod istragu.[2]
Smrt uredi
Frankopana je najviše teretilo pismo Čolniću, koje je istražiteljima dospelo u ruke. Uprkos zauzimanju kardinala Barberinija i papskog nuncija u Beču opata Spinole, u oktobru su obojica preseljeni u zatvor u Bečkom Novom Mestu i optuženi za veleizdaju. U aprilu 1671. nad njima je izvršena smrtna kazna odrubljivanjem glave. Imanja su mu zaplenjena. Njegova žena Julija Ana u aprilu 1670. s Orfejem Frankopanom sklonila se u Italiju, gde je kao redovnica umrla u rimskom manastiru svete Terezije.[2]
Poezija uredi
Među Frankopanovim papirima, zaostalim u bečkom državnom arhivu, koji su pregledani 1871, nađeni su lirska zbirka pod naslovom Gartlic za čas kratiti, nekoliko pesama neuvrštenih u zbirku, zbirka poslovica Sentencije vsakojaške, zbirka zagonetaka Zganke za vrime kratiti, prozni odlomak pod naslovom Trumbita sudnjega dneva i prevod prve scene Molijerove komedije Georges Dandin ou le mari confondu (Jarne bogati).[2]
Prvi je uveoo deseterac u našu umetničku poeziju.[1]
