Hvar (grad)
Hvar je grad u Hrvatskoj u Splitsko-dalmatinskoj županiji na istoimenom ostrvu.
| Hvar | |
|---|---|
 Luka i Pakleni otoci | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Hrvatska |
| Županija | Splitsko-dalmatinska |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2021. | 3.527 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 10′ 23″ S; 16° 26′ 28″ I / 43.17294776093948° S; 16.44111362040131° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
  Hvar Hvar na karti Hrvatske | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Pjerino Bebić |
| Poštanski broj | 21450 |
| Registarska oznaka | ST |
Položaj uredi
Grad se nalazi na južnoj strani zapadne polovine ostrva. Gradska luka zaštićena je od vetrova sa pučine Paklenim ostrvima, kojih ima 17. Grad Hvar je jedno od najlepših naselja u arhipelagu. Bio je to nekada grad aristokratskog sjaja, u kome su vladali plemići. Danas je to tipičan turistički grad, čuveno letovalište i zimovalište. Gradski trg je po površini jedan od najvećih u Dalmaciji. Nad arsenalom (16. vek) u Hvaru izgrađeno je pozorište, prvo na Balkanu, koje je do danas dobro očuvano. U gradu postoji kaštel Španjole iz 1551. godine, Napoleonova tvrđava iz 1806, katedrala sa slikama mletačkih majstora, sudska loža, franjevački manastir (sa poznatom slikom Tajna večera), zatim mnoge palate i crkve. Središte grada nalazi se na unutrašnjem kraju luke, a savremeni deo grada razvio se uz obalu oko luke.
Klima uredi
Klima ostrva je blaga, ali se razlikuje na njegovoj južnoj i severnoj strani. Južna strana zaklonjena je od bure i sunčanija je. Najtopliji mesec u gradu je jul sa prosečnom temperaturom 25,1 °C, a srednja januarska temperatura iznosi 8,6 °C. Srednja godišnja temperatura najviša je u zemlji (16,4 °C). Apsolutni maksimum temperature na Hvaru ne premašuje 37,4 °C, a njen apsolutni minimum se ne spušta ispod -7,2 °C. To znači da apsolutno kolebanje temperature u gradu ne premašuje 44,6 °C. Mraz se na Hvaru javlja najviše dva do tri dana godišnje. Tokom 60 godina na Hvaru je bilo samo 18 dana sa mrazom, i to uvek samo kada su u srednjoj Evropi temperature bile izuzetno niske. Hvar dobija malo padavina, koje su pritom nepovoljno raspoređene tokom godine. Od prosečno 720 milimetara godišnje, u novembru se izlučuje 105 milimetara, a u julu samo 20 milimetara. Leta su veoma sušna. Tokom godine grad Hvar ima manje od stotinu dana sa padavinama i 107 vedrih dana. Stoga je klima Hvara ugodnija od podneblja mnogih poznatih primorskih letovališta svetskog glasa, na primer, klime Nice i Napulja. Zimi su temperature na Hvaru više, a leti niže od istih temperatura u navedenim gradovima. Hvar često nazivaju hrvatska Madera (ranije jugoslovenska Madera) jer ima blago podneblje kao čuveno letovalište Madera u Atlantiku.[1]
Grad Hvar je najsunčanije mesto u Hrvatskoj sa 2.745 časova godišnje ili 7,5 časova osunčanja dnevno. Hvar je sunčaniji od Atine, iako ona leži 570 kilometara južnije. Stoga je Hvar izvrsno letovalište i zimovalište.
Istorija uredi
O davnašnjoj naseljenosti ostrva Hvara svedoče ljudski tragovi u pećinama. U Grapčevoj špilji, jednoj od 13 poznatih pećina na ostrvu, nađena je slika najstarije lađe u Evropi, kakvom se plovilo pre 4.500 godina. Ova špilja, čiji je otvor 270 metara iznad površine mora, a dužina 32 metra, bila je stanište praistorijskih ljudi. Njihovi tragovi nađeni su i u pećinama Pokrivenik i Markovoj špilji. Najstariji stanovnici Hvara bili su Pelazgi, zatim Iliri, a Grci su (posle Visa) i na Hvaru osnovali koloniju (grčka naselja Dimos, odnosno Pharos iz 385. godine pre nove ere). Iliri su povratili Hvar za vreme vladavine kralja Argona i njegove žene Teute. Rimljani su vladali ostrvom do dolaska Slovena u 8. veku, a još kasnije Hvarom su gospodarili Vizantinci, Mlečani i Ugari. Jedno vreme Hvar su držali Neretljani i Dubrovčani, Austrijanci i Francuzi. Kuga je 1484. i 1529. godine desetkovala stanovnike Hvara. Turci su razorili grad 1571. godine, a Rusi su ga bombardovali 1807. Italijani su Hvar nazivali Lesina (počevši od 11. veka), što se dovodi u vezu sa slovenskom reči les — šuma. Posle Prvog svetskog rata Hvar je pripao Jugoslaviji.[1]
U svojoj dugoj istoriji grad Hvar je skoro četiri veka (1420—1797) uživao autonomiju i samoupravu, koju Mleci nisu mogli da savladaju. Tada su gradom vladala dva veća, dva župana i knez. Sukob pučana i plemstva dovodio je do buna za prava naroda. Posle čuvene hvarske bune 1611. godine pučani su izborili ravnopravnost sa vlastelom. U to vreme na Hvaru su cvetali arhitektura, slikarstvo, književnost i pozorišna umetnost (pozorište iz 1612. godine).[1]
Krajem 1927. godine u Hvaru, u blizini stare katoličke crkve Sv. Nuncijate iz 15. veka postavljen je spomenik. Reč je bila o spomeniku "Oslobođenju i ujedinjenju" koji je izradio Hvaranin, akademski vajar Dujmović, učenik Meštrovićev. To obeležje sadrži četiri bareljefa, kojim se oslikava celokupna istorija Hvara.[2]
Stanovništvo uredi
Na ostrvu živi oko 11.330 stanovnika. Godine 1900. na ostrvu je živelo 18.000 ljudi, što ukazuje na depopulaciju, iseljavanje i emigraciju. Hvarani žive u manjim, razbijenim selima, najvećim delom u unutrašnjosti ostrva. Priobalska naselja su veća. Od 23 ostrvska naselja samo tri imaju preko hiljadu stanovnika. Najveća mesta su: Hvar, Stari Grad i Jelsa.[1]
Na popisu stanovništva 2021. godine, grad Hvar je imao 3.998 stanovnika, od čega u samom Hvaru 3.527.[3]
Grad Hvar uredi
| Broj stanovnika po popisima[4][3] | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1857. | 1869. | 1880. | 1890. | 1900. | 1910. | 1921. | 1931. | 1948. | 1953. | 1961. | 1971. | 1981. | 1991. | 2001. | 2011. | 2021. |
| 3.292 | 3.049 | 3.469 | 3.863 | 4.104 | 3.789 | 3.851 | 3.114 | 2.811 | 2.951 | 2.937 | 3.224 | 3.705 | 4.143 | 4.138 | 4.251 | 3.998 |
Napomena: Nastao iz stare opštine Hvar. U 1869. sadržan je deo podataka u opštini Jelsa.
Hvar (naseljeno mesto) uredi
| Broj stanovnika po popisima[4] | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1857. | 1869. | 1880. | 1890. | 1900. | 1910. | 1921. | 1931. | 1948. | 1953. | 1961. | 1971. | 1981. | 1991. | 2001. | 2011. | 2021. |
| 1.904 | 1.930 | 1.864 | 1.929 | 2.039 | 1.970 | 2.050 | 1.820 | 1.588 | 1.770 | 1.877 | 2.467 | 3.153 | 3.643 | 3.672 | 3.771 | 3.527 |
Napomena: U 1991. smanjeno izdvajanjem dela naselja u samostalno naselje Milna. U 1869. sadrži podatke za naselje Zaraće.
Popis 1991. uredi
Na popisu stanovništva 1991. godine, naseljeno mesto Hvar je imalo 3.643 stanovnika, sledećeg nacionalnog sastava:
Galerija uredi
.JPG)
Reference uredi
- ^ a b v g Dr Jovan Đ. Marković, Gradovi Jugoslavije. Beograd, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, 1971.
- ^ "Vreme", Beograd 1928. godine
- ^ a b „Popis prvi rezultati”. Državni zavod za statistiku Hrvatske.
- ^ a b — Republika Hrvatska — Državni zavod za statistiku: Naselja i stanovništvo Republike Hrvatske 1857.-2001.
Literatura uredi
- [1] Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ, popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine
- Gelo, Jakov (1998). Narodnosni i vjerski sastav stanovništva Hrvatske, 1880-1991: po naseljima. Zagreb: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske. ISBN 978-953-6667-07-9.
