Википедија

Carica Zorica

Zorica ili Carica je bila srpska princeza, ćerka kralja Stefana Milutina (1282—1321) i Jelisavete Arpad. Zoricu ili Caricu ne spominju domaći pisani istorijski izvori. Srpski rodoslovi i letopisi ne beleže ni Milutinove žene i žensku decu[1]. Tragovi o njenom postojanju zabeleženi su u zapadnim izvorima, kao i u freskoslikarstvu. Podaci koje oni donose su veoma oskudni, te je svega nekoliko informacija poznato o ovoj Milutinovoj ćerci.

Zorica na lozi Nemanjića u Dečanima.

Poreklo uredi

 
Caričin otac Milutin u "Kraljevoj crkvi" u Studenici.

Anonimni opis Istočne Evrope (Olgjerd Gurka) daje nam podatak da je Zorica, odnosno Carica, bila Milutinova ćerka iz braka sa Mađaricom Jelisavetom. Najnovija otkrića Aleksandra Uzelca pokazuju da je iz ovog braka rođena i Milutinova ćerka Ana, supruga Mihaila Šišmana, te da je brak Jelisavete i Milutina usledio nakon braka Milutina sa Anom Terter, a ne pre njega, kako se u ranijoj istoriografiji smatralo. Postojanje dve ćerke iz ovog braka takođe dokazuje da on nije bio samo prolazna afera i da je trajao najmanje dve godine. Godina rođenja Carice nije poznata, ali se može smestiti u široke hronološke okvire između 1292. i 1298. godine, kada je rođena i Ana Šišman[2]. Nije poznato koja je od njih dve starija.

Prikaz na fresci u Gračanici uredi

Prikaz Milutinove ćerke sačuvan je na fresci Loze Nemanjića u Gračanici iz 1318. godine. Danas se ime teško vidi, te je u nauci ime ove srpske princeze često interpretirano kao "Zorica" ili "Carica". Bratislav Todić smatra da je poslednji oblik tačan, na osnovu natpisa u Gračanici, na kome je pisalo "Carica, kći kraljeva"[3]. Na fresci je naslikana zajedno sa ocem i polubratom Konstantinom. Stefan Dečanski, drugi Caričin polubrat, nije naslikan na lozi, budući da je zbog neuspešne pobune protiv oca 1314. godine oslepljen i proteran u Carigrad.

Pomen Carice u Anonimnom opisu Istočne Evrope uredi

Glavni članak: Anonimni opis istočne Evrope
 
Jelisaveta, majka Carice.

Anonimni opis Istočne Evrope (Descriptio Europae Orientalis) je geografsko-politički traktat iz 1310. godine, upućen Karlu Valoi, bratu francuskog kralja Filipa, u kome ga neimenovani autor inspiriše da krene u osvajanje Svete zemlje[4]. Između ostalog, jedno poglavlje ovog spisa posvećeno je Srbima. Poredeći srpske kraljeve Milutina i Dragutina, koji su se tada borili oko raškog prestola u građanskom ratu, Anonim opisuje starijeg brata najlepšim rečima, govoreći kako se tokom čitavog života Dragutin samo jednom ženio i kako je negovao dobre odnose sa papskom stolicom. Sa druge strane, Milutin je "okrenut Grčkoj (odnosno Vizantiji)", "prevrtljiv i lažljiv čovek". Govoreći o Milutinovom bračnom životu, Anonim zapisuje sledeće:

"Ima mnogo žena istovremeno, među kojima je sada kćerka konstantinopoljskog cara uz koju je dobio veliku zemlju u Grčkoj oko Soluna. Nema sina, već ima neko kopile od neke prostitutke i jednu kćerku od kćerke ugarskog kralja, sestre sicilijanske kraljice, koja je primila monaški zavet i ruho sa trideset četiri godine i bila zatvorena u manastiru. Svojoj kćerki, naime, dao je dva muža, a kopiletu isto tako dve žene."[5]

Anonim ne spominje ime Zoricine majke, ali je bez sumnje reč o Jelisaveti, ćerci ugarskog kralja Stefana V i sestri Marije Ugarske, napuljske kraljice, koji se u tekstu pominju. Takođe Caricu pominje i Pseudo-Brokard, odnosno Gijom Adam, barski nadbiskup, autor "Uputstva za prekomorsko putovanje". Mavro Orbin greši kada opisuje Caričino poreklo.

Pomen Carice u ugovoru Milutina i Karla Valoe uredi

 
Šarl Alansonski, nesuđeni suprug Carice.

Carica se pominje i u ugovoru koji je Milutin 27. marta 1308. godine predložio Karlu Valoi, bratu francuskog kralja Filipa. Milutin je, prilikom pregovora sa vladarima Zapadne Evrope, nudio Karlu Valoi brak između Šarla II Alansonskog i svoje ćerke Zorice. Ovaj brak trebalo je da učvrstiti savez između grofa i Milutina uperen protiv vizantijskog cara Andronika II. Pregovori su vođeni od marta do jula 1308. godine. Marta 1308. godine Milutinovi poslanici stigli su u Francusku, a 15. jula je srpski kralj ratifikovao ugovor[6].

Brak ipak nije zaključen, kako se ranije u istoriografiji smatralo. U ugovoru je postojala klauzula koja je obavezivala Caricu da, ukoliko do braka dođe, pređe u rimokatoličanstvo. Takođe, napomenuto je da nesklapanje braka nikako neće dovesti do kršenja ugovora. Carica se pominje u ugovoru koji je 27. marta 1308. godine potpisan u Francuskoj, dok se u ugovoru od jula iste godine ne pominje. To je dokaz da do braka nije došlo. Ne zna se iz kojih razloga[7][8].

Dalja sudbina uredi

Sudbina Carice nakon neuspešnih pregovora o njenoj udaji za francuskog princa nije poznata. Karlov sin se 1314. godine oženio Žanom, ćerkom grofa od Žoani. Budući da je oslikana na Lozi Nemanjića u Gračanici, Miodrag Purković zaključuje da se do kraja života nije udavala, odnosno da je umrla kao Nemanjićeva[9].

Porodično stablo uredi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
16. Stefan Nemanja
 
 
 
 
 
 
 
8. Stefan Prvovenčani
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
17. Ana Nemanjić
 
 
 
 
 
 
 
4. Stefan Uroš I
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
18. Rajnero Dandolo
 
 
 
 
 
 
 
9. Ana Dandolo
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2. Stefan Uroš II Milutin
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
20. Isak II Anđel
 
 
 
 
 
 
 
10. Jovan Anđel od Srema
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
21. Margareta Ugarska
 
 
 
 
 
 
 
5. Jelena Anžujska
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
11. Matilda od Kurtnea
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1. Carica Zorica
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
24. Andrija II Arpadović
 
 
 
 
 
 
 
12. Bela IV
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
25. Gertruda Meranska
 
 
 
 
 
 
 
6. Stefan V Ugarski
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
26. Teodor I Laskaris
 
 
 
 
 
 
 
13. Marija Laskaris
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
27. Ana Anđelina Komnina
 
 
 
 
 
 
 
3. Jelisaveta Arpad
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
14. Šejhan ili Kotan
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
7. Jelisaveta Kumanka
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Reference uredi

  1. ^ Purković 2003, str. 13
  2. ^ Uzelac 2014, str. 29–46
  3. ^ Todić 1988, str. 107
  4. ^ Živković, Petrović, Uzelac (2013), 13-45
  5. ^ Živković, Petrović, Uzelac (2013), 126
  6. ^ Purković 2003, str. 13–14
  7. ^ Purković 2003, str. 14
  8. ^ Istorija srpskog naroda (1999), 482
  9. ^ Purković 1996, str. 54

Literatura uredi

  • Mandić, Svetislav (1990). Carski čin Stefana Nemanje: činjenice i pretpostavke o srpskom srednjovekovlju. Srpska književna zadruga. 
  • Nikolić, Dejan (1996). Svi vladari Srbije. Narodna biblioteka "Resavska škola". 
  • Istorija srpskog naroda 1, grupa autora, SKZ, Beograd (1999)
  • Todić, Bratislav, Gračanica: slikarstvo, Beograd - Priština (1988)
  • Purković, Miodrag, Avinjonske pape i srpske zemlje: Svetiteljski kultovi u staroj srpskoj državi, Gornji Milanovac (2002)
  • Purković, Miodrag, Princeze iz kuće Nemanjića, Pešić i sinovi, Beograd (1996)
  • Uzelac, Aleksandar, O srpskoj princezi i bugarskoj carici Ani: prilog poznavanju brakova kralja Milutina, IČ, knjiga 63 (2014), 29-46
  • Anonymi Descriptio Europae Orientalis. Anonimov opis Istočne Evrope, Istorijski institut, Živković Tibor, Petrović Vladeta, Uzelac Aleksandar, Beograd (2013)
  • Ćirković, Sima i Maksimović, Ljubomir. Istorija srpskog naroda, knjiga 1, Od najstarijih vremena do Maričke bitke (1371), Beograd: Srpska književna zadruga, 1981.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Царица_Зорица&oldid=27497346”