Crkva Aleksandra Nevskog (Harkov)
Crkva Svetog Aleksandra Nevskog je pravoslavna crkva u Harkovu u Harkovskoj regionalnoj psihijatrijskoj bolnici br. 3 (bivša gradska 15.), poznatija kao Saburova dača.[1] Hram je podignut početkom 20. veka novcem imućnih stanovnika Harkova, sa ciljem da zadovolji verske potrebe ne samo bolesnika, već i brojne druge vernike.[2][3]
| Crkva Aleksandra Nevskog (Harkov) | |
|---|---|
| Svяto-Aleksandro-Nevskiй hram | |
 | |
| Osnovne informacije | |
| Lokacija | Harkov, Akademika Pavlova 46, Harkovska oblast |
| Religija | pravoslavlje |
| Jurisdikcija | Ukrajinska pravoslavna crkva |
| Eparhija | Harkovska eparhija |
| Država |  Ukrajina |
| Arhitektonski opis | |
| Tip arhitekture | crkva |
| Osnivanje | 1907. |
Po svom sjaju, prostranosti, masi svetlosti, odličnoj umetničkoj dekoraciji, zauzima prvo mesto među kućnim crkvama u Harkovu, i u potpunosti ispunjavajući svoju visoku misiju jer - blagotvorno utiče na stradalne duše bolesni i sve one koji se u njoj mole.[2]
Naziv
uredi
Crkva je dobila ime po Aleksandru Jaroslaviču Nevskom (rus. Aleksandr Яroslavič Nevskiй; 30. maj 1220 – 14. novembar 1263) velikom ruskom knezu i svecu Ruske pravoslavne crkve. Njegove mošti, otkrivene 1380, svečano su prenete u Petrograd 1724. po naredbi Petra Velikog i nalaze se u lavri Svetog Aleksandra Nevskog.
Ruska crkva kanonizovala ga je u prvom redu zbog hrišćanskih vrlina, a tokom vremena stvarale su se i priče o čudima vezanim za njegov lik.
Istorija
urediNa dači generala P. F. Saburova, sagrađenoj krajem 18. veka za bolesnu ćerku generala (koja je bolovala od psihičkog poremećaja), nalazila se mala drvena kućna crkva. Ova crkva je nastavila da služi i nakon smrti generala 1800. godine, jer su Saburovljevu daču kupile vlasti 1812. godine i imanje je prešlo u nadležnost Reda javnog milosrđa ( ustanova za upravljanje bolnicama), na koje je prebačena gradska bolnica. Ppočeli su građevinski radovi i pojavile su se nove zgrade. U to vreme, u Saburovoj dači lečeni su svi bolesnici, a ne samo psihijatrijski bolesnici - jer je samo jedna zgrada dodeljena za te potrebe u kojoj je osnovana male molitvene sobu (sada je u njoj šivaća radionica), po nalogu javnog milosrđa.[4][5]
Posle rekonstrukcije generalovog imanja, koja je vršena tokom 1820-ih godina, podignuta je i crkva od kamena. Međutim, zbog svoje male veličine, ovaj hram do kraja 19. veka više nije mogao da odgovara zahtevima parohijana, zbog činjenice da su u njemu zbog skučenosti mnogi pacijenti teško stajali u skučenoj i zagušljivoj crkvi od početka do kraja službe i često su padali u nesvest; pa je bolesnicima bilo dozvoljeno da po sačinjenom redosledu posećuju hram.[6]
Pojavom Aleksandrovske i Nikolajevske bolnice u Harkovu sredinom druge polovine 19. veka, smeštenih u gradu, bolnica u Saburovoj Dači postala je psihijatrijska.. [7]Do 1897. godine je to bila najveća duševna bolnica u Ruskoj Imperiji sa 1.100 kreveta.[7]
Pitanje izgradnje zasebne kamene crkve je više puta razmatrano na sastancima zemstva, ali je to pitanje stalno odlagano zbog nedostatka sredstava. Godine 1900. Leonid Lesevicki , član pokrajinske vlade, predložio je osnivanje fonda od 10 hiljada rubalja, vodeći računa o tome da se taj iznos prikupljati postepeno, (oko hiljadu rubalja godišnje).
Da bi se izgradio novi hram, harkovski gubernator je 1900. godine poslao peticiju u Sankt Peterburg, ali je ovaj zahtev odbijen iz glavnog grada na Nevi. Nekoliko godina kasnije, sveštenstvo bolničke crkve pokušalo je da ubrza proces prikupljanja sredstava za izgradnju punopravnog hrama, i 1904. godine, uz podršku Vasilija Kolokolceva, pokrajinska vlada je podnela peticiju pokrajinskoj zemskoj skupštini da izdvoji 12 hiljada rubalja za izgradnju crkve u čast 75. godišnjice bolničke crkve (23. novembra 1905). Nakon što je Pokrajinska skupšina prihvatila zahtev i za izgradnju hrama iz državne kase je izdvojeno je 20 hiljada rubalja.[4]
Izgradnja hrama u bolnici
urediProjekat novog hrama pripremio je harkovski arhitekta M. M. Lovcov, koji je nadgledao građevinske radove. Godine 1907. završeni su građevinski radovi, kao i uređenje i oslikavanje hrama. Iste godine, 6. decembra, Njegovo Preosveštenstvo Arhiepiskop harkovski i ahtirski Arsenije osveštao je hram u čast Svetog kneza Aleksandra Nevskog. U to vreme hram je bio naveden kao dobrotvorna ustanova. U periodu kolegijalnog upravljanja Saburovskom dačom, sveštenik hrama je bio ujedno i član bolničkog saveta, sve do 1917. godine.[6]
Prve godine nakon izgradnje
urediUprkos činjenici da je Mihail Lovcov preuzeo pokroviteljstvo nad izgradnjom hrama, graditelji nisu uspeli da sprovedu sve ideje autora. Godinu dana kasnije crkva je bila samo do pola pokrivena gvožđem, nije bilo novca da se uspostavi normalan krov.
Godine 1906. predstavnici anticrkvenog pokreta su predložili da se nedovršena crkva koristi kao štale i magacini. Međutim, Pokrajinska uprava je iste godine pronašla potrebna sredstva za završetak izgradnje. A 1907. godine graditelji su završili izgradnju crkve. 22. novembra obavljeno je prvo svenoćno bdenije uz sasluženje nastojatelja oca Mihaila Sluckog, a sutradan, 23. novembra, hram je osveštao arhiepiskop harkovski i ahtirski Arsenije u čast Aleksandra Nevskog.[5]
Pre revolucije u hramu su se neprekidno održavale službe. Uz njega je postojala prilično obimna biblioteka, knjige duhovnog sadržaja iz kojih su parohijani i pacijenti bolnice mogli slobodno da čitaju. Na zahtev P. I. Pleshcheeva, Pokrajinska skupština je izdvojila sredstva za održavanje crkvenog hora.
Crkva u periodu sovjetske vlasti
urediU sovjetsko vreme, crkva je preživela, kao i skoro svi hramovi u gradu Harkovu, skrnavljenje, pustoš i prenamenu prostora. U zgradi crkve nalazila se arhiva 15. psihijatrijske bolnice, centar za kampanju i drugi sadržaji. Hram je skoro u potpunosti preuređen ovoj nameni, a da je objekat nekada bio verski objekat moglo se uočiti samo po očuvanim posebnim lučnim prozorima. Crkva je prefarbana u belo, kako bi odgovarala opštem izgledu bolnice, uklonjene su kupole, a umesto njih izgrađen je običan dvovodni krov.
Uz hram je pričvršćena filmska kabina, unutra je opremljena bina sa silaznim ekranom, kupola je iznutra blokirana ogromnim kanalima i betonirana (planirano je da se u njoj otvori šahovski deo na drugom spratu).
Hram posle rekonstrukcije
urediPogled sa ulaza Početkom 1990. godine, odlukom Izvršnog komiteta Moskovskog okruga Harkova, zgrada crkve Aleksandra Nevskog preneta je Harkovskoj eparhiji. Prvo je za nastojatelja crkve postavljen jerej Petar Ljušukov, ali ubrzo je rektor postao protojerej Petar Kozačkov.
Crkvena služba nije počela odmah. Arhiva bolnice se dugo nije mogla odneti na drugo mesto, pa su zato prve službe održane u jednoj od prostorija hrama pretvorenoj u arhiv. Mitropolit harkovsko-bogoduhovski Nikodim služio je prvu Božanstvenu Liturgiju posle duže pauze.[8]
Još nekoliko godina crkvena zgrada je često trpela razne nepogode. U zimu 1991. godine, jedan od radnika psihijatrijske bolnice je na neko vreme noću prekinuo dovod toplote u hram, usled čega se voda u cevima koje vode do podruma hrama zaledila, a kada se odmrznula. , cevi su pukle. Podrum je brzo napunjen toplom vodom, oštećene su servisne knjige i odežde, mestimično se raspadao gips. Sličan incident, prema memoarima Petra Kozačkova, dogodio se godinu dana kasnije.[9]
U restauraciji hrama učestvovao je Nikolaj Kucin, generalni direktor fabrike Piston.
Arhitektura hrama
uredi-1.JPG)
Hram je izgrađen po projektu Mihaila Lovcova u stilu vremena moskovskih careva iz 17. veka u kombinaciji sa karakteristikama erekcije modernog perioda. U početku je to bio duguljasti četvorougaoni hram sa stubovima na kojima se oslanjala kupola. Na istočnoj strani nalazio se polukrug. Izgledom zgrade dominirao je zelenkasto-pistaći ton. Pod hrama je bio od berenhajmskih pločica, a ispod polovine hrama postavljen je podrumski pod. Sa obe strane oltara bile su po dve prostorije – sakristija sa arhivom i prostorija za sakristana. U predrevolucionarno doba, kao i druge bolničke zgrade crkva se grejala parom iz uobičajene parne mašine.[4]
Hram je imao jednoslojni rezbareni ikonostas, u kome su bile ikone oslikane na cinku. Između ostalih, u crkvi Aleksandra Nevskog bile su i tako vredne ikone kao što je "Tihvinska" Bogorodica. Na prestolu je bio srebrni tabernakul sa emajlomom.
Zbog velikog obilja štukature, Saborna crkva Aleksandra Nevskog dobila je status jedne od najelegantnijih crkava u Harkovu.[4]
Nakon višegodišnjeg zaborava, crkvi je pokušano da se vrati nekadašnji izgled. Zabatni krov je demontiran, a metalne kupole, koje su proizvedene u fabrici Srp i Čekić, vraćene su na svoje mesto. Negde u hramu su sačuvani i komadi štukature.[9]
Hram dana može da primi oko 1.000 ljudi. Ukupni troškovi izgradnje prvobitne verzije hrama iznosili su 25 hiljada rubalja.[4]
Obnova crkve
uredi-3.JPG)
Početkom 1990-ih, na zahtev parohijana, izvršni komitet Moskovskog okruga u Harkovu, odlučio je da crkvu Aleksandra Nevskog (u ulicu akademika Pavlova br. 46) u Harkovsku dodeli Harkovskoj eparhiji. Povratkom hrama počeo je proces obnove duhovnosti grada.[4]
Prema rečima Njegovog Preosveštenstva Arsenija, Arhiepiskopa Harkovskog i Ahtirkskog, izgovorenim 23. novembra 1907. godine, prilikom osvećenja hrama u dobrotvornim ustanovama grada Harkova:[6]
„Novostvorena crkva u ime Svetog kneza Aleksandra Nevskog u Saburovoj dači, po svom sjaju, prostranosti, masi svetlosti, higijenskom uređenju, odličnoj umetničkoj dekoraciji, nesumnjivo zauzima prvo mesto među kućnim crkvama grada Harkova, u potpunosti se odazvavši svojoj uzvišenoj misiji blagotvornog uticaja na patnju duše bolesnika i svih koji se u njoj mole...“ [6]
U hramu se nalazi:
- čudotvorna ikona Bogorodice „Utoli tuge moje“,
- ikona Sv. Nikolaja Čudotvorca,
- mošti Sv. bl. Aleksandra Nevski, mučenik.
- ikona Pantelejmona Iscelitelja,
- ikona Preosvećenih otaca Kijevskih pećina,
- čestica moštiju drugih svetitelja, ikona osvećenih u grčkim manastirima.
U hramu se nalazi nedeljna škola, bogata biblioteka, šivaća i stolarska radionica, a u njemu se povremeno održavaju dečiji praznici.
Parohijani aktivno pomažu jedni drugima u potrebama hrama, a u njemu duhovni mir nalaze stanovnici Saltovke i drugih okolnih mesta, kao i pacijenti, bolničko osoblje i rodbinu pacijenata.
Zvonara
urediPosebna atrakcija ovog hrama su zvona. Slava lokalnih zvona poznata je parohijanima i ljubiteljima zvona širomUkrajine. Mnogi posebno dolaze za pravoslavne praznike i radne dane, u vreme početka zvonjave, kako bi uživali u čistoti zvuka zvona. Muzika zvona koja privlači mnoge je, pre svega, savršenstvo zvona u njihovoj tonskoj čistoći i njihov veličanstveni izbor. Zvona su napravljena po specijalnoj narudžbini 1992. godine u fabrici ZIL u Moskvi. Ukupno ima 8 zvona, od malog zvončića prečnika 24 cm i visine 31 cm do velikog jarera okačenog u sredini prečnika 96 cm i visine 120 cm, koji se aktivira pritiskom pedala. Sva zvona su crne boje i nemaju ukrase i natpise, opremljena su fabričkim jezičcima koji svojom dužinom i težinom tačno odgovaraju svakom zvonu.[1]
Galerija
uredi- Crkva Aleksandra Nevskog u 21. veku
-
-
-
-
-
-
-2.JPG)
_2019.jpg)
_2019_1.jpg)
_2019_7.jpg)
Izvori
uredi- ^ a b „Kolokola Svяto–Aleksandro–Nevskogo hrama v g. Harьkove - Istoričeskie kolokola i zvonы Ukrainы - Katalog stateй - Kolokola i kolokolьčiki”. kolokol.at.ua. Pristupljeno 2022-04-30.
- ^ a b „Harьkovskaя eparhiя Ukrainskoй Pravoslavnoй Cerkvi”. www.eparchia.kharkov.ua. Pristupljeno 2022-04-30.
- ^ Institut peredovыh tehnologiй, Ukrgeodezkartografiя. Saburova dača // Harьkov. Atlas s každыm godom. M 1:16 000, 1:8 000 / otv. red. N. Šargorodskaя. — 2-e izdanie. — H.: Institut peredovыh tehnologiй, 2011. — S. 28—29. — 84 s. — 10 000 эkz. — ISBN 978-966-455-072-4.
- ^ a b v g d đ „Hram vo imя svяtogo knяzя Aleksandra Nevskogo Harьkov, ulica Akademika Pavlova, 46”. Pristupljeno 30. 4. 2022.
- ^ a b Kazačkov P., Plotnikov A. G. Hram v čestь svяtogo blagovernogo knяzя Aleksandra Nevskogo (pri Bogougodnыh zavedeniяh) // Istoriя ukrainskoй psihiatrii: Sbornik naučnыh rabot Ukrainskogo NII kliničeskoй i эksperimentalьnoй nevrologii i psihiatrii i Harьkovskoй gorodskoй kliničeskoй psihiatričeskoй bolьnicы № 15 (Saburovoй dači) / Pod obщ. red. I. I. Kutьko, P. T. Petrюka. — Harьkov, 1994. — T. 1. — S. 56–57
- ^ a b v g „Hram vo imя svяtogo blagovernogo knяzя Aleksandra Nevskogo.”. parafilo-larisa.livejournal.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-04-30.
- ^ a b „Hram Aleksandra Nevskogo na Saburovoй dače”. Pravoslavnыe svяtыni. Pristupljeno 2022-04-30.
- ^ „HRAM VO IMЯ SVЯTOGO KNЯZЯ ALEKSANDRA NEVSKOGO” (na jeziku: ruski). Pristupljeno 2023-01-13.
- ^ a b „EZ » Hramы i cerkvi Harьkova. (Častь 2) Hram Aleksandra Nevskogo”. Arhivirano iz originala 09. 08. 2022. g. Pristupljeno 2022-04-30.
Spoljašnje veze
uredi
Mediji vezani za članak Crkva Aleksandra Nevskog na Vikimedijinoj ostavi
