Crkva Vaznesenja Gospodnjeg (Ljubotin)
Crkva Vaznesenja Gospodnjeg je najstariji parohijski hram Pesočinskog dekanata Harkovske eparhije Ukrajinske pravoslavne crkve u Ljubotinu, Harkovska oblast. Ova crkva osvećena u ime Vaznesenja Gospodnjeg (Spasovdana), danas je poznata u Ukrajini i inostranstvu zbog jedinstvenog sistema zidne konstrukcije, u kojoj su postavljeni posebni prostori, koji stvaraju u crkvi tokom verske službe odličnu akustiku.[1]
| Crkva Vaznesenja Gospodnjeg (Ljubotin) | |
|---|---|
.jpg) | |
| Osnovne informacije | |
| Religija | pravoslavlje |
| Jurisdikcija | Ukrajinska pravoslavna crkva |
| Eparhija | Harkovska eparhija |
| Grad | Ljubotin, Harьkovskiй raйon, ul. Poltavskiй Šlяh, 43 |
| Država |  Ukrajina |
| Oznaka nasleđa | Objekat kulturnog nasleđa naroda Ukrajine. |
| Arhitektonski opis | |
| Tip arhitekture | crkva |
| Osnivanje | 1650. obnova: 1993. |
Naziv uredi
Crkva Vaznesenja Gospodnjeg je nazvan po hrišćanskom prazniku Spasovdanu ili Vaznesenju Gospodem (Hristovom), koji se slavi u 40. dan nakon Vaskrsa. Po hrišćanskom verovanju, vaskresenjem Gospod je pokazao da je jači od smrti i 40. dana od vaskrsenja njegovi su se učenici nalazili za trpezom.[2]
Položaj i status uredi
Hram Vaznesenja Gospodnjeg se nalazi u gradu Ljubotinu na rekama Ljubotinka i Merefa u zapadnom delu Harkovske oblasti na udaljenosti od 24 km od Harkova, glavnog grada Ukrajine.[3]
Crkva opslužuje vernike najvećeg naselje u Harkovskoj oblasti po broju stanovnika, u kome je prema proceni iz 2012. živelo 21.868 stanovnika.[4]
U gradu postoje tri pravoslavne crkve: crkva Vaznesenja Gospodnje u Starom Ljubotinu, crkva u Gijevki (početak 19. veka) i crkva Nikolaja Mirlikijskog kod železničke stanice (početak 2000-ih).
Crkva je prvo bila u sastavu Ruske države (1657-1721), zatim Ruskog carstva (1721-1917), Republike Rusije (1917), Ukrajinska Narodna Republika (1917-1919), Ukrajinska Sovjetska Socijalistička Republika (1919-1922), SSSR (1922-1991) i na kraju Ukrajine (od 1991).[5]
Istorija uredi
Prema „Istorijsko-statističkom opisu Harkovske eparhije“ arhiepiskopa harkovskog i Ahtirskog Filareta (Gumilevskog), prva crkva u naselju Ljubotin, podignut je 1650-ih godina.[5]
Godine 1708. godine u crkvi se zaustavila verska procesija sa čudotvornom slikom Kaplunovske ikone Bogorodice, na putu za Harkov, koju je pored vernika sačekao i car Petar I Aleksejevič Romanov ili Petar Veliki (rus. Pёtr I Alekseevič ili Pёtr Velikiй).[6] Naredne 1709. godine Tokom rusko-švedskog rata, na putu od Azova do Poltave na dan Vaznesenja Gospodnjeg, car Petar I ponoovo je posetioje crkvu u Ljubotinu, gde se molio pred bitku sa Šveđanima.[5]
Prve pisane reference o Ljubotinskoj crkvi nalaze se u zapisima Kurjažskog manastira 1696. godine i 1716. godine, a prema popisu iz 1724. „sa njom su prikazana 233 parohijana podvorja“ (842 muškarca i 760 žena). Sveštenik je u to vreme bio Simeon Litkevič.
Godine 1725. počela je metrika Pjatnicke Ljubotinske crkve, osvećene u ime Paraskeve Pjatnice.
Oko 1741. godine, na osnovu zapisa sudije Harkovskog slobodnog kozačkog puka Aleksandra Černoglazova, koji je živeo u Ljubotinu, izgradnju nove crkve Pjatnicki datira iz 1741. godine. Kako je hram ubrzo izgoreo, oko 1750. godine podignuta je nova crkva, takođe od drveta, koja je zamenila izgorelu. Po završetku izgradnje uručen je antimenzion sa potpisom Episkopa belgorodskog i obojanskog Joasafa (Gorlenka):
„U crkvu Svete Paraskeve u s. Liubotino.
U periodu od 1768. do 1775. godine, sveštenstvo seoskih parohija Slobožanščine , uključujući i Ljubotinsku crkvu, dobilo je zemlju.
Od 1789. godine u hramu se vode parohijske matične knjige (o rođenju, krštenju, venčanju, smrti).
Broj parohijana, skraja 18. i spočetka 19. veka iznosio je:
- 1770. godine - 2.549 ljudi (1.323 muškarca i 1.226 žena);
- 1790. godine - 3.004 ljudi (1.508 muškaraca i 1.496 žena);
- 1800. godine - 3.210 ljudi (1.600 muškaraca i 1.610 žena); 1.830. godine – 4.241 osoba (2.068 muškaraca i 2.173 žena).
- 1830. godine - 4.241 ljudi (2.068 muškaraca i 2.173 žena).
Zbog porasta stanovništva u parohiji 17. februara 1805. godine, izgrađena je nova kamena crkva u čast Velikomučenice Paraskeve. U to vreme, crkveno osoblje se sastojalo od dva sveštenika (K. Zalesski, F. Litinski), đakona i dva časnika. Izgradnja je završena 18. septembra 1811. godine, a hram je u čast velikomučenice Paraskeve osveštao prvi episkop Slobodansko-ukrajinski i Harkovski Hristofor Sulima.
Novi ikonostas u noovoizgrađenoj crkvi podignute je 1836. godine, a iste godine na zahtev ktitora ikonostas je osvećen u čast Vaznesenja Gospodnjeg.
Godine 1820. nastojatelj hrama je bio sveštenik Stepan Jevecki, koji je u hramu primio car Petar I Aleksejevič Romanov, koji je te godine prolazio kroz Ljubotin. Po završetku liturgije, car je bio na osvećenju vode kod bunara, kod crkve, u dvorištu vlastelina Petrovskog. Posle vodoosvećenja, Vladar je stolovao u stanu pripremljenom u blizini crkve. Sveštenicima je dao 1.000 rubalja u novčanicama i isto toliko seljaku domaćinu za okrepu.
U znak sećanja na posetu suverena, zahvalni stanovnici Ljubotina su 1851. godine napravili pod staklom veliku pozlaćenu bronzanu tablu, pristojnog okvira, i postavili je u crkvi. Tekst na tabli je sledeće sadržine: U znak blagodarnog sećanja da se u ovom hramu jednom uzneo molitva svevišnjeg pomazanika Božijeg, Preblagočestivog Suverena Cara Aleksandra I Blaženog. car Petar I Aleksejevič Romanov. Iako, spomen-ploča do danas nije sačuvana, ovu Visoku posetu Ljubotinčani nikada neće zaboraviti i priču o njoj prenesiće potomstvu.
Godine 1843. Grigorij Tomaševski je postavljen za sveštenika Vaznesenjske crkve, a 1846. godine pri crkvi je otvorena prva škola u gradu Ljubotinu, 20 godina kasnije zemska narodna škola, 20-ih godina 20. veka, sedmogodišnja železnička škola (danas gimnazija br. 5).
Oko crkvene porte 1858. godine podignuta je zidana ograda, a u porti 1866. godine zvonik. Te godine crkva je počela da prima i do 5.000 ljudi.
Godine 1875. obradive crkvene zemlje bile su 35 jutara i 32 kvadratna pedlja.
Godine 1881. izašla je knjiga sveštenika Grigorija Tomaševskog „Duhovna pećina, ili Učenje o hrišćanskom životu“.
Godine 1904. crkvi su dodeljene farme: Berezovi, Medvezhij, Zalesni, Jalovenkov, Revčenko, Bogdanov, Nesterenkov, Jemeljanov, Vodjanoj, Bezečetov, Kovalenkov. Ljubotinska opština imala je te godine dva sveštenika (A. Titov, I. Stefanov), đakona i dva psalmopejca.
U 1904. godini broj parohijana je bilo 7.273 (3.709 muškaraca i 3.564 žena).
Crkva u vreme sovjetske vlasti uredi
Godine 1920. osoblje hrama činila su dva sveštenika (Vasilije Balanovski i Dmitrij Kapustjanski) i đakon Avton Škodenko.
Po nalogu gradskih vlasti, 1921. godine, crkva je zatvoren i oskrnavljena. Odneti su svi materijalni prilozi, uništene crkvena utvari i ikone.
Dvadesetih godina 20. veka hram je ponovo otvoren; 1920-1930-ih godina, Ljubotinski Vaznesenski hram je bio kanonski pravoslavan i pripadao je Harkovskoj i Ahtirskoj eparhiji Ruske pravoslavne crkve, na čelu sa sveštenikikom koji je 1932. godine bio Stefan Konstantinovič Pivovarov, rođen 1890. godine.[1]
Predsednik seoskog veća je 1936. godine ovde osnovao Mesni klub sa krugom političkog prosvećivanja (političkog obrazovanja).
Crkva u vreme Drugog svetskog rata uredi
Nemačke okupacione vlasti su 1941-1943. godine u crkvi postavile štalu, a zvonik je postao jedna od osmatračnica okupatora.
Crkva u posleratnom periodu uredi
U posleratnom periodu, u crkvi je radio pogon industrijske fabrika u Harkovu, koja je proizvodila pamučnu vunu. Oko 1950. godine, posle požara, radionica je zatvorena.[1]
Godine 1959. srušena je kupola hrama, nešto kasnije razbijen je pod hrama od cigle, a prostor hrama je podeljen na 2 sprata. U njemu je od 1952. do 1990. godine radila uljara a potom i mlin.[1]
U blizini hrama nalazilo se malo groblje, sada potpuno uništeno i opljačkano. Do danas je sačuvan nadgrobni spomenik penzionisanog profesora Petrovske poljoprivredne akademije A. N. Šiškina (umrog 6. maja 1898.).[7]
Vraćanje hrama vernicima uredi
Odlukom Izvršnog odbora od 1993. godine, hram je vraćen vernicima, koji kako nisu mogli da ga potpuno poprave, obnovavljaju samo njegov zapadni deo, u kome je počelo bogosluženje.
Tokom 1998. godine počeli su radovi na restauraciji hrama. Toalet je izmešten sa mesta sahranjivanja, demontirani su pomoćni objekti koji su devastirali hram i kotlarnica. Na kupoli je 2001. godine postavljen krst.[1]
Dana 7. jula 2010. godine, na praznik Rođenja Jovana Krstitelja, vikar Harkovske eparhije arhiepiskop Onufrije (Logki) osveštao je hram.[1]
Dana 11. septembra 2012. godine, na dan Usekovanja glave proroka, Preteče i Krstitelja Gospodnjeg Jovana, arhiepiskop Onufrije je, posle Liturgije, osveštao nova zvona pre njihovog postavljanja na zvonik.[7]
Arhitektura uredi
Crkve je jednobrodna krstasta građevina sa centralno postavljenom kupolom, zidana od tvrdog materijala i omalterisana sa dvoslojnim zvonikom iznad priprate i fasetiranom apsidom na istoku, čiju karakteristiku predstavlja masivni rizalit centralne fasade koji štrči izvan linije izduženog volumena naosa.
Freskodekoracija u unutrašnjosti crkve nije sačuvana. Treba istaći vizuelnu podelu zidnog prostora vertikalnim lamelama i horizontalnim međuslojnim vencem, lučno profilisanim prozorskim nišama na prvom spratu i pravougaonim na drugom, obimnim arhitravim portalima prozora i vrata centralne fasade, visoki osmougaoni svetlosni doboš sa šlemastim završetkom i graciozni frontoni zvonika krunisan visokim šatorom sa kupolom.
Crkvena škola i biblioteka uredi
U crkvi Vaznesenja Gospodnjeg 1846. godine osnovana je je prva parohijska škola, u kojoj je 1904. godine učilo 27 dečaka i 6 devojčica.
Potom su otvorene i dve zemske škole koje su pohađali „đaci 400 duša oba pola“.
Pri crkvi Vaznesenja Gospodnjeg 1904. godine postojala je biblioteka.
Izvori uredi
- ^ a b v g d đ „Svяto-Voznesenskiй hram”. forbackpacker.net. Arhivirano iz originala 27. 10. 2021. g. Pristupljeno 2022-04-27.
- ^ „SUTRA JE SPASOVDAN: Evo šta je dobro činiti na taj praznik, a šta ne! (NARODNA VEROVANJA)”. BalkansPress (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-04-20.
- ^ Ljubotin // Sovjetski enciklopedijski rečnik. redcall, gl. ed. A. M. Prokhorov. 4th ed. M., "Sovjetska enciklopedija", 1986. str.734
- ^ „Ukraine: Provinces and Major Cities - Population Statistics, Maps, Charts, Weather and Web Information”. www.citypopulation.de. Pristupljeno 2022-04-28.
- ^ a b v Dr Alekseja Jelačića, Istorija Rusije« u izdanju Srpske književne zadruge, Beograd 1929.
- ^ Massie, Robert K.Peter the Great: His Life and World. New York: Alfred A. Knopf, 1980 (hardcover. ISBN 978-0-394-50032-4. ); New York. Ballantine Books.1981.
- ^ a b „Voznesenskiй hram Lюbotina - Istoriя”. zabytki.in.ua. Pristupljeno 2022-04-27.
Literatura uredi
- Istoriko-statističeskoe opisanie Harьkovskogo Kafedralьnogo Uspenskogo sobora. -H.: Harьkovskiй častnый muzeй gor. usadьbы, — 2006.-S. 337—351.
- Vыsočaйšie poseщeniя Harьkova// Pravoslavnaя эnciklopediя Harьkovщinы/ Avtor idei i rukov. Proekta V. V. Petrovskiй. Sost.otv. Red. A. D. Kaplin..H.: Maйdan,2009.- S.144-145.
- Filaret (Gumilevskiй D. G.) Istoriko-Statističeskoe opisanie Harьkovskoй eparhii.:v 3-h t./ Redkol..:A. F. Paramonov(pred. i dr.).-H .:Raйder, t.3.-2006,- S.364.
- Gerus,T.Priezžaйte k nam! I Vы vse uvidite sami!// Pravoslavnaя Harkіvщina.-2011.- № 10,žovtenь.-S.14-(Vozroždenie)
- Osvящen vosstanovlennый Voznesenskiй hram v g. Lюbotine// Pravoslavnaя Harkіvщina.-2010.-№ 7,lipenь,-S.10.
- Strіlecь,V. V. Lюbotin. Іstoriko-kraєznavčiй naris/ V. V. Strіlecь.-H.:Torgsing,2002.-400s.
