Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Loznici
Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Loznici, prema postojećim zapisima, podignuta je 1873. godine na mestu starijeg zdanja, iz ustaničkih vremena, o kojem nisu sačuvani gotovo nikakvi relevantni podaci. Crkva je sedište Arhijerijskog namesništva lozničkog Eparhije šabačke Srpske pravoslavne crkve.[1][2]
| Crkva Pokrova Presvete Bogorodice | |
|---|---|
 | |
| Osnovni podaci | |
| Status | hrišćanska pravoslavna bogomolja |
| Tip | crkva |
| Jurisdikcija | Srpska pravoslavna crkva |
| Eparhija | Eparhija šabačka |
| Osnivanje | 1873. |
| Osnivač | Srpska pravoslavna crkva |
| Arhitektura | |
| Arhitekta | Aleksandar Bugarski |
| Stil | Raški stil |
| Lokacija | |
| Mesto | Loznica |
| Država | Srbija |
Crkva je podignuta na mestu Lozničkog grada koje je bilo vojničko utvrđenje u Loznici iz doba Vožda Karađorđa, od kojeg su do danas očuvani ostaci bedema i rovova nepravilne osnove, koji su na jugoistočnoj strani u potpunosti uništeni. Loznički šanac podignut je po zapovesti gospodar Jakova Nenadovića marta 1807. godine.[3]
Pri Hramu Pokrova Presvete Bogorodice u Loznici postoje dva hora: Crkveni hor - sveti Roman Slatkopojac i Dečiji hor Sveti Sava.
Istorijat uredi
Još 1867. godine Konzistorija eparhija šabačke predložila je da su u Loznici gradi nova crkva, ali se crkvena uprava nije odmah sa tim složila. Ali 1869. godine crkvena uprava je predložila da se proda jedan plac za 1.300 dukata, kako bi došla do materijalnih sredstava. Plan za crkvu dobijen je 1871. godine i odmah je otpočela gradnja. Naredne godine crkvena uprava tražila zajam od 500 dukata za građenje crkve. Iste godine do odobren je ugovor o podizanju ikonostasa i odobren utrošak 150 dukata za sat na zvoniku.[4]
Troškove izgradnje crkve snosili su Varoš Loznica sa selima Klupci, Ploča, Baščeluci, Trbušnica, Koviljača i Brasina. Crkva je izgrađena za vreme vladavine knjaza Milana IV Obrenovića u vreme dok je episkop šabački bio Mojsej Stragarac a paroh protojerej Ignjat Vasić.
Arhitektura uredi
Crkvu je podignuta po projektu arhitekte Aleksandra Bugarskog, radove je obavio neimar Tasa Naumović iz Šapca, kome je 1873. godine preko pogodbe isplaćeno još 500 dukata cesarskih za naknade radove. Poslednja rata mu je isplaćena tek 1879. godine. Za gradnju crkve upotrebljen je kamen od ostatka manastira Voćnjak, sa groblja u tom selu.
Fasada uredi
Fasada se odlikuje mirnim, jednostavnim fasadama, sa uzanim i vitkim prozorima, čija forma naglašava vertikalizam građevine. Na crkvi postoje tri ulaza – glavni zapadni i manji portali sa južne i severne strane naosa. Do sva tri portala vodi nisko stepenište, sva tri portala su prilično uzana i lučno završena, usečena u masu zida. Nad portalima se, sa svake strane, nalaze po tri visoka prozora, čime se donekle razbija monotonija punih masa.
Prostor narteksa, naosa i potkupolni prostor spolja su pokriveni dvoslivnim krovom jednake visine. U silueti crkve dominira visoki, vitki zvonik (visina 35 m) na poligonalnom postolju i poligonalnog oblika, a završen u vidu kriškaste kupole sa lanternom (i sama forma zvonika, i lanterna na vrhu, jasno upućuju na renesansnu i baroknu arhitekturu kao na uzore za ovo rešenje).
Unutrašnjost crkve uredi
Crkva je jednostavna građevina sa jednobrodnom osnovom sa bočnim pevnicama, trodelnom oltarskom apsidom i manjim paraklisima dozidanim sa obe strane priprate, pod uticajem raškog stila. Koristeći, dakle, podužnu, jednobrodnu osnovu, Bugarski je zadržao tradicionalnu podelu enterijera na narteks, naos, potkupolni prostor i oltarsku apsidu. Dužina građevine od zapadnog ulaza do završetka oltarske apside, uključujući i spoljašnji zid, iznosi 29,45 m, a širina 18,40 m, u pevnicama 20,50 m (računajući spoljašnje zidove); dubina samog oltara iznosi 6 m, a visina crkve, u središnjem delu, 13,40 m; najviša tačka oltara iznosi 12,6 m. U odnosu na naos, nivo poda u priprati uzdignut je za 15 cm, koliko su uzdignuti i soleja i oltarski prostor.
Iznad narteksa se, na spratu, nalazi galerija, otvorena prema naosu. Ona se danas koristi kao prostor za hor. Potkupolni prostor predstavlja interesantno rešenje, budući da su, pored središnje, glavne kupole, postavljene i dve manje, po jedna iznad svake pevnice.
Ikonostas uredi
Ikonostas je počeo da se gradi iste godine i kad crkva. Za oslikavanje ikonostasa angažovan je jedan od najtraženijih i najuspešnijih predstavnika našeg crkvenog slikarstva 19. veka, Nikola Marković, poreklom iz Požarevca. Čine ga tri zone, povezane vitkim, udvojenim stubovima, diskretno obavijenim stilizovanim lišćem, sa ukupno dvadeset sedam ikona.
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ „Crkva Pokrova Presvete Bogorodice”. Grad Loznica. Arhivirano iz originala 26. 10. 2017. g. Pristupljeno 14. 10. 2016.
- ^ „140-godišnji jubilej Lozničke crkve”. Srpska pravoslavna crkva. Arhivirano iz originala 26. 10. 2017. g. Pristupljeno 14. 10. 2016.
- ^ „Loznički grad”. ZAPROKUL. Arhivirano iz originala 18. 10. 2016. g. Pristupljeno 14. 10. 2016.
- ^ „Hram Pokrova Presvete Bogorodice u Loznici”. Srpski despot. Arhivirano iz originala 07. 10. 2020. g. Pristupljeno 14. 10. 2016.
