Crkva Svetog Đorđa u Sofiji

Crkva Svetog Đorđa u Sofiji (bug. Свети Георги (ротонда в София)), koja se naziva i Rotonda Svetog Đorđa, najstarija je očuvana građevina u Sofiji. Potiče iz 4. veka, mada je pretvorena u crkvu tek u 6. veku. Posle obimne rekonstrukcije ponovo je otvorena za javnost 1998, prvi put posle 70 godina.

Crkva Svetog Đorđa u Sofiji
Crkva Svetog Đorđa - Rotonda
Opšte informacije
Mesto	Sofija
Vreme nastanka	4. vek

Iskopine oko crkve

Istorija

Rotonda je deo antičkog kompleksa zgrada koji je podignut početkom 4. veka, za vreme vladavine imperatora Konstatina Velikog - rimskog cara od 306 - 337. godine. U to vreme grad Serdika (današnja Sofija) bio je bogat hramovima, kupatilima i zgradama sa mermernim fasadama, izgrađenim još od kada je Serdika 106. godine proglašena za municipijum. U rimskoj državi to je bila tzv. druga klasa gradova, čiji je status bio ispod kolonija - imali su vlastitu samoupravu, ali njihovi građani nisu imali rimsko državljanstvo nego tek tzv. latinsko pravo. Rotonda je podignuta od cigle i na temelju stare građevine.

Prva istraživanja obavio je istaknuti bugarski istoričar i arheolog prof. Bogdan Filov početkom 20. veka. Svoje zaključke on je objavio 1933. godine. Po njemu u doba Rimljana zgrada je bila gradsko kupatilo. Ali on je pogrešio, jer je svoje tvrdnje zasnivao samo na rezultatima delimičnih iskopavanja. Filov je pretpostavio da su otkrivene prostorije deo zgrade, u čijim su se nišama nalazili mali bazeni, što je vidno i sada. Prostorije su bile sa sistemom podnog grejanja (hipokaustom) što je bilo obavezno za svako rimsko kupatilo.

Rotonda je pretvorena u crkvu najverovatnije u 6. veku, za vreme vladavine Justinijana Velikog (527 - 565), kada je i prvi put oslikana. Od ovog oslikanog sloja očuvan je tek mali fragment u severozapadnoj niši. Najraniji srednjevekovni oslikani sloj je iz 10-11. veka, a kasnije freske su iz 12. i 14. veka.

Unutrašnjost crkve

Godina 1939-1940 obavljena su obimnija istraživanja rotonde kojima je pretpostavljeno da su bazeni u stvari sistem zaštite od visokih nivoa podzemnih voda. Pominjan je i „čudotvorni bunar” istočno od rotonde, i da je sveta voda odvođena u rotondu za piće. Postoji i objašnjenje da je rotonda bila posvećena hrišćanskim mučenicima i da je služila kao martirion, a da su bazeni korišćeni za ritualno pranje njihovih moštiju. Ipak, i pored toga što bazen nije u središtu krstionice, već se obred vršio u više malih bazena u nišama, danas se smatra da je u ranom hrišćanskom dobu bila baptiserijum (kapela koja je služila kao krstionica).

Posle dva veka korišćenja, kupola kao i svodovi bočnih prostorija su se srušili, što je posledica možda zemljotresa, ili najezde Gota u 4, ili Huna u 5. veku. Tek u 10. veku, kad je Serdika bila u granicama Prvog bugarskog carstva, rotonda je obnovljena, ponovo oslikana, a u 15. veku proglašena za mitropolitsku crkvu.

Za vreme turske vladavine pretvorena je u džamiju, kada su freske pokrivene malterom, i tek nakon obnavljanja bugarske države, povratila je svoju staru funkciju.

Godine 1469. ovde su nedelju dana držane mošti Svetog Jovana Rilskog, na njihovom putu od Trnova do Rilskog manastira. U njoj su čuvane i mošti srpskog kralja Svetog Stefana Uroša II Milutina (1282 - 1321), koje su kasnije prenete u Crkvu Svete nedelje.

Karakteristike

Rotonda je cilindričnog oblika i predstavlja građevinu sa kupolom koja je podignuta na kvadratnoj osnovi. Širina, odnosno prečnik je 9,75 m, a visina kupole je 13,70 m. U njenoj unutrašnjosti su otkrivena tri sloja fresaka, od kojih najstariji potiče iz 10. veka. Kupolu krase freske 22 proroka, visoke 2 metra.