Češka Šleska
Češka Šleska ili Šlezija, Šljonsk (češ. České Slezsko, šl. Czeski Ślůnsk, nem. Tschechisch-Schlesien, polj. Śląsk Czeski; ponekad Moravska Šleska ili Šlezija (češ. Moravské Slezsko, šl. Morawski Ślůnsk, nem. Mährisch-Schlesien, polj. Śląsk Morawski), je jedna od istorijskih tri istorijskih čeških zemalja (zemalja češke krune).[1][2][3] Nalazi se na krajnjem severo-istoku Češke Republike i čini njen mali deo. Iako se često naziva i samo Šleska ili Šlezija, Češka Šleska čini tek manji deo istorijske oblasti Šleska.[1] Nekada je bila poznata i kao Austrijska Šleska ili Šlezija, a od 1918. do 1945. godine kao Sudetska Šleska ili Šlezija (nem. Sudetenschlesien, češ. Sudetské Slezsko, šl. Sudecki Ślůnsk, polj. Śląsk Sudecki).
| Češka Šleska České Slezsko (češki) Czeski Ślůnsk (šleski) | |||
|---|---|---|---|
| Istorijska zemlja | |||
.JPG) | |||
| |||
 Češka Šleska (zeleno) i takozvane Moravske enklave u Šleziji (crveno) u odnosu na današnje regione Češke Republike | |||
 Lokacija Češke Šleske u Evropi | |||
| Koordinate: 50° N 18° E / 50° S; 18° I | |||
| Država |  Češka | ||
| Bivši glavni grad | Opava | ||
| Najveći grad | Ostrava | ||
| Površina | |||
| • Ukupno | 4.459 km2 (1,722 sq mi) | ||
| Stanovništvo | |||
| • Ukupno | 1.000.000 | ||
| • Gustina | 220/km2 (580/sq mi) | ||
| Vremenska zona | CET (UTC+1) | ||
| • Leti (DST) | CEST (UTC+2) | ||
Geografija uredi
Češka Šleska se prostire na krajnjem severo-istoku zemlje kroz Moravsko-Šleskog kraja i manjim delom kroz Olomoucki kraj. To je područje zapadno i istočno od grada Ostrava koji je i najveći grad u tom regionu.
Oblast obuhvata Sudetske planine. Na istoku, reke koje čine granicu sa Poljskom, odnosno poljskim delom Šlezije su Odra, Opava i Olša, dok granicu sa Moravskom čine reke Odra i Ostravice na jugu ove regije. Na jugoistoku, Češka Šleska se graniči sa Slovačkom.
Među većim gradovima su Ostrava, Opava, Češki Tješin i Karvina.
Istorija uredi
Tokom srednjeg veka, teritorija je naizmenično padala kako pod Češku, tako pod poljsku upravu. Početkom 13. veka, Šleska se formirala kao istorijska zemlja u oblasti doline reke Odre. Delila se na gornju i donju Šlesku. Donja Šleska se raspala na još manje teritorije kojima su upravljali različiti vladari. Oblast oko reke Opave je pripadala Moravskoj, a Otakar II od Češke je dao svom vanbračnom prvorođenom sinu Nikoli da upravlja posedima u toj oblasti u 13. veku. Nikola I tada postaje osnivač bočne strane dinastije Pšemislovića i vojvoda od Opave. Ove oblasti je zauzeo i ujedinio Ivan Luksemburški u periodu od 1327, do poptunog prisajedinjenja Šleske Češkoj kraljevini 1335. godine.[1][2]
U kasnijem periodu, ova oblast potpada pod Habzburškom monarhijom, odnosno pod Austrijsko carstvo. Ipak, nakon Rata za Austrijsko nasleđe u periodu od 1740. do 1748. godine, veliki deo Šlezije pada pod Prusko kraljevstvo, a mali deo koji približno odgovara današnjoj Češkoj Šleskoj ostaje u Austrijskom carstvu. Tada je ova teritorija bila poznata kao Austrijska Šleska.[2]
Nakon Prvog svetskog rata, zbog relativne nemačke većine, Češka Šleska potpada pod Republiku Nemačku Austriju, ali Sporazumom iz Sen-Žermena iz 1919. godine, ova oblast potpada pod novoformiranu Čehoslovačku. U periodu od 1918. do 1945. godine, oblast je bila poznata i kao Sudetska Šleska. Nakon Minhenskog sporazuma iz 1938. godine, oblast okupira Nemačka, a tokom Drugog svetskog rata, cela Šleska će se naći pod nemačkom okupacijom.[2] Nakon oslobođenja od okupacije, Češka Šleska ponovo potpada pod Čehoslovačku, a zbog dekreta tadašnjeg češkog predsednika Edvarda Beneša, Nemci bivaju proterani iz te oblasti.
Kultura i stanovništvo uredi
Većina stanovništva današnje Češke Šleske su Česi, a manjim delom Poljaci. Govore većinom češkim jezikom. Postoje i manji dijalekti, poput Laškog dijalekta, koga češki lingvisti smatraju delom češkog jezika, dok poljski lingvisti smatraju da je njegovog poreklo u poljskom jeziku.[4] U manjim mestima na granici sa Poljskom, ka poljskom gradu Ćešinu, Poljaci govore lokalnim šleskim dijalektom.
Zbog otkrića uglja u blizini Ostrave, krajem 19. i tokom 20. veka ova oblast je bila zahvaćena naglom industrijalizacijom. Zbog toga je Ostrava postala najveća industrijska konurbacija, sastavljena od češkog i poljskog dela. Danas su mnogobrojne fabrike opustele zbog smanjene industrijske proizvodnje.[2]
Poznate ličnosti uredi
- Martin iz Opave, hroničar iz 13. veka i sveštenik
- Hans Kudlih, austrijski politički aktivista iz 19. veka
- Ivan Lendl, bivši profesionalni teniser, koji je igrao za Čehoslovačku i Sjedinjene Američke Države
- Johan Palisa, austrijski astronom
- Juraj Tranovski, češki sveštenik i himnopisac, poznat i kao Slovenski Luter
- Gregor Mendel, austrijski sveštenik, biolog, botaničar i matematičar koji se smatra začetnikom klasične genetike
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b v Pánek, Jaroslav; Oldřich, Tůma (2009). A History of the Czech lands. Prague: Karolinum. ISBN 978-80-246-1645-2.
- ^ a b v g d Vencalek, Jaroslav (2003). „From historical realism of Silesia to post-modern reality of the Czech Silesia” (PDF). Bulletin of Geography (socio-economic series). 2/2: 131—137. Pristupljeno 29. 1. 2018.
- ^ Čábelka, Miroslav; Potůčková, Markéta; Bayer, Tomáš (2009). „Maps of Czech Lands in the Period 1518–1720 from the Map Collection of Charles University in Prague”. Cartography in Central and Eastern Europe: 545—559. Pristupljeno 29. 1. 2018.
- ^ S. Bąk, Mowa polska na Śląsku, Wrocław and Warsaw 1974.
Literatura uredi
- Pánek, Jaroslav; Oldřich, Tůma (2009). A History of the Czech lands. Prague: Karolinum. ISBN 978-80-246-1645-2.
- Vencalek, Jaroslav (2003). „From historical realism of Silesia to post-modern reality of the Czech Silesia” (PDF). Bulletin of Geography (socio-economic series). 2/2: 131—137. Pristupljeno 29. 1. 2018.
- Čábelka, Miroslav; Potůčková, Markéta; Bayer, Tomáš (2009). „Maps of Czech Lands in the Period 1518–1720 from the Map Collection of Charles University in Prague”. Cartography in Central and Eastern Europe: 545—559. Pristupljeno 29. 1. 2018.
- S. Bąk, Mowa polska na Śląsku, Wrocław and Warsaw 1974.
Spoljašnje veze uredi
- www.ostrava-city.cz Zvanična stranica grada Ostrave
- www.opava-city.cz Zvanična stranica grada Opave (jezik: engleski)(jezik: češki)
