Češko-falački period tridesetogodišnjeg rata
Češko-falački period tridesetogodišnjeg rata (1618-1623) je početna faza tridesetogodišnjeg rata. U njemu su snage Habsburške monarhije i Katoličke lige ugušile ustanak protestanata u Češkoj i uništile Protestantsku uniju sa centrom u Falačkoj (Palatinatu).[3]
| Češko-falački period tridesetogodišnjeg rata | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Evropa posle Vestfalskog mira 1648. | |||||||||||
| |||||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||||
 Kraljevina Češka Falačka HolandijaMarkgrofovija Baden |
 Habsburška monarhija Španska imperija Bavarska.svg){kind=small} Katolička liga | ||||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||||
|
Fridrih V, knez Palatinata Ernst Mansfeld Kristijan od Braunšvajga Georg Fridrih Badenski |
Car Ferdinand II Habsburški Maksimilijan I, izbornik Bavarske Johan Tili Ambrozije Spinola Gonzalo Kordova | ||||||||||
| Jačina | |||||||||||
|
21.000[1] 70.000[1][a] |
28.000[1] 25.000[1] | ||||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||||
| teški[2] | laki[2] | ||||||||||
Češka kampanja uredi
U prvoj fazi tridesetogodišnjeg rata, Mansfeld se, iako lično katolik, borio na strani protestanata. Po završetku rata u Italiji, u jesen 1618. stigao je u Češku sa oko 2.000 najamnika i pridružio se protestantskim pobunjenicima.[3] Učestvovao je u bici na Beloj Gori 8. novembra 1620, odakle se, posle poraza, probio smelim maršem u Falačku[b].[1]
Falačka kampanja uredi
Pošto je do marta 1621. protestantski ustanak u Češkoj potpuno ugušen, težište operacija je preneto u Falačku, centar protestantskog pokreta u Nemačkoj. Tamo je 1620. iz Španske Nizozemske upao i pustošio Ambrozio Spinola sa oko 25. 000 španskih najamnika. Mansfeld je sa svojim najamnicima branio Gornju Falačku (nem. Oberpfalz), odakle su ga ubrzo Tili i Maksimilijan Bavarski potisli ka Donjoj Falačkoj. Zimi 1621/22. nije bilo operacija: obe strane iskoristile su zatišje za traženje novih saveznika. Fridrih V i Mansfeld pridobili su Kristijana Mlađeg, vojvodu od Braunšvajga (nem. Christian der Jüngere, Herzog von Braunschweig) i Georga Fridriha, grofa Badena (nem. Georg Friedrich, Graf von Baden), a dobili su i novčanu pomoć od Holandije, koja je nastavila rat protiv Španije.[3]
U proleće 1622. borbe su nastavljene. Mansfeld i Georg Fridrih Badenski zajedno su potukli snage Katoličke lige pod Johanom Tilijem kod Visloha (nem. Wiesloch) 27. aprila 1622, ali su se posle pobede, u potrazi za hranom, razdvojili. Tili je, pošto mu se pridružio kontigent španskih snaga pod Gonzalom Kordovom (šp. Gonzalo Hernández de Córdoba), pojedinačno potukao Georga Fridriha 6. maja 1622. kod Vimpfena (nem. Bad Wimpfen), a 20. juna vojvodu Kristijana kod Hehsta (nem. Höchst).[3]
Pošto je time rat u Falačkoj konačno izgubljen, Mansfeld i Kristjan povukli su se u Alzas i stupili u službu Holanđana.[3] U holandskoj službi, Mansfeld i Kristjan sa svojim najamnicima potukli su Špance pod Gonzalom Kordovom kod Flerisa u Španskoj Nizozemskoj (Belgiji) 29. avgusta 1622.[1] Pošto nisu mogli da podnesu strogu disciplinu u holandskoj vojsci, Mansfeld je posle ugovorenog roka prešao u istočnu Friziju, gde su mu se najamnici razišli zbog nedostatka novca i hrane, dok je Kristjan prešao u Vestfaliju, gde ga je Tili porazio 6. avgusta 1623. u bici kod Štatlona (nem. Stadtlohn).[3]
Posledice uredi
Time je završen prvi period tridesetogodišnjeg rata. U njemu je trijumfovala Katolička liga: Češka je umirena, Falačka okupirana, Protestantska unija dovedena do raspada.[3]
Napomene uredi
- ^ Ovako velike snage, sastavljene od najamnika raznih nacija, okupljene su samo jednom, u bici kod Visloha.[1]
- ^ Falačka je tradicionalno srpsko-hrvatsko ime za Palatinat
Reference uredi
- ^ a b v g d đ e Gažević, Nikola (1976). Vojna enciklopedija (knjiga 10). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 118—120.
- ^ a b Gažević, Nikola (1976). Vojna enciklopedija (knjiga 10). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 123.
- ^ a b v g d đ e Gažević, Nikola (1976). Vojna enciklopedija (knjiga 10). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 118—121.
Literatura uredi
- Gažević, Nikola (1973). Vojna enciklopedija (knjiga 5). Beograd: Vojnoizdavački zavod.
- Gažević, Nikola (1976). Vojna enciklopedija (knjiga 10). Beograd: Vojnoizdavački zavod.
- Živojinović, Dragoljub (1985). Uspon Evrope (1450-1789). Novi Sad: Matica Srpska.