Čipkarstvo u Hrvatskoj
Čipkarstvo u Hrvatskoj je živa kulturna tradicija koja se danas održava u bar tri regiona. Reč je o tri različite tradicije čipkarstva u Hrvatskoj, usredsređene na gradove Pag na Jadranu, Lepoglavu u severnoj Hrvatskoj i Hvar na istoimenom dalmatinskom ostrvu. Tradicionalno hrvatsko čipkarstvo uvršteno je 2009. godine na Uneskovu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa sveta.[1]
| Čipkarstvo u Hrvatskoj | |
|---|---|
 Paška čipka | |
| Svetska baština Uneska | |
| Zvanično ime | Čipkarstvo u Hrvatskoj |
| Mesto | Hrvatska |
| Kriterijum | Nematerijalno kulturno nasleđe: |
| Referenca | 245 |
| Upis | 2009. (4. sednica) |
| Veb-sajt | https://ich.unesco.org/en/RL/lacemaking-in-croatia-00245 |
Istorija i tradicija uredi
Razvitak čipkarstva u Hrvatskoj imao je nešto drugačiji sled nego u ostalom delu Evrope. Iako početkom vezano uz sveštenstvo i plemićki stalež, čipkarstvo kod nas tradicijskom predajom i materijalnim ostacima dolazi kao deo etnografske baštine, vezano uz seosku populaciju. Nalazimo ga kao deo tradicijskog tekstilnog rukotvorstva u okviru autarhične seoske proizvodnje, a namenjeno je bilo prvenstveno ukrašavanju ženske tradicijske odeće i platnenog posoblja.
Na takvim tradicijama u pojedinim regionima se, odnosno lokalitetima, u okviru crkvenih ili društvenih institucija osnivaju kursevi, škole i / ili radionice u kojima izrada čipke često poprima oblik obrtničke proizvodnje i služi u komercijalne svrhe.
Čipka na iglu - Pag uredi
.jpg)
Na platnenim delovima folklorne odeće susreće se ukras izveden bodom šivane čipke u obliku prvobitne retičele (retičela = mrežica). Nastaje u kvadratnom prostoru urezanom u platnu i rađen je bez nacrtanih šablona. Početkom 20. veka, intenzitet izrade nošnje opada, no osnivanjem čipkarske škole veština šivanja čipke koristi se za izradu ukrasnih predmeta namenjenih samostalnih građanskom društvu. Oni sadrže motive preuzete sa folklornog tekstila, koji do kraja ostaju u strogoj početnoj, renesansnoj geometrizaciji oblika.
Paška čipka sa šiljastim iglama prvobitno se koristila za izradu crkvene odeće, stolnjaka i ukrasa za odeću. Proces uključuje ukrašavanje uzorka paukove mreže geometrijskim motivima, a danas ga prenose starije žene koje nude jednogodišnje kurseve.[1]
Čipka od agave - Hvar uredi
Čipku od agave u Hrvatskoj izrađuju jedino redovnice u benediktinskom samostanu u gradu Hvar u na istoimenom ostrvu. Veština poreklom sa Kanarskih ostrva (Tenerife), u Hvaru je prisutna od polovine 19. veka. Čipka se izrađuje od niti koje se posebnim postupkom dobijaju iz sredine svežih listova agave. Nakon obrade niti su bele boje, prilično tanke određene čvrstoće i dužine. Po tehnici rada razlikuje se čipka zvanu Tenerifa, zatim Tenerifa sa mreškanjem i mreškanje na okviru.
Sunčana čipka - motivi, Brodsko Posavlje
Sunčana čipka-motivi je na područje Slavonije stigla 20.ih godina 20.veka sa Tenerifa putem modnog časopisa. Od tada se njome ukrašavaju modne haljine i tradicionalna odeća. Izrađuje se na drvenim "ramama" različitih oblika i veličina, pamučnim belim koncem. To je šivena čipka ili čipka na iglu. Čipka se izrađuje na području Brodskog Posavlja, a najintenzivnije u selu Sikirevci. Sunčana čipka se izrađuje na području Brodskog Posavlja.
Čipku od aloje u Hrvatskoj proizvode samo benediktinke iz grada Hvara. Tanke, bele niti dobijaju se od jezgra svežih listova aloje i pletu u mrežu ili drugi obrazac na kartonskoj podlozi. Dobijeni komadi simbol su Hvara. Seoske žene su odavno stvorile svaku sortu čipke kao izvor dodatnog prihoda i ostavile trajni trag u kulturi svog regiona. Obrt proizvodi važnu komponentu tradicionalne odeće i sam je dokaz o živoj kulturnoj tradiciji.[1]
Čipka na kalem - Lepoglava uredi
Verovatno su pavlinski sveštenici u Lepoglavu doneli veštinu izrade čipke na kalem. Prihvaćena je među seoskim stanovništvom prvenstveno za izradu rubnog ukrasa bele platnene nošnje. Vremenom, izrada čipke organizovana u okviru škola, kurseva i radionica, postaje stalan izvor dodatne zarade seoskih čipkarica. Tada čipka dobija i novu namenu - izrađuju se tabletići, modni detalji, čipka u metraži, a njena je upotreba vezana isključivo uz građanski društveni sloj.
Lepoglava čipka čipka izrađuje se pletenjem niti namotane na vretena, ili špulice; često se koristi za izradu čipkastih traka za narodne nošnje ili se prodaje na seoskim vašarima. Međunarodni festival čipke u Lepoglavi svake godine slavi umetnost.[1]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b v g „Lacemaking in Croatia”. UNESCO. Pristupljeno 18. 5. 2021.
Spoljašnji izvori uredi
- http://www.min-kulture.hr/default.aspx?id=2582 (preuzeto 16. septembar 2010.)
- http://www.min-kulture.hr/default.aspx?id=5228 (preuzeto 16. septembar 2010.)