Šamac
Šamac (ranije Bosanski Šamac) je naseljeno mjesto i sjedište istoimene opštine u Posavini, Republika Srpska, BiH. Prema preliminarnim podacima popisa stanovništva 2013. godine, u naseljenom mjestu Šamac ukupno je popisano 5.133 lica.[1]
Šamac | |
|---|---|
 Most na Savi | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Republika Srpska |
| Opština | Šamac |
| Stanovništvo | |
| — 2013. |  5.133 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 03′ 38″ S; 18° 28′ 10″ I / 45.060517° S; 18.469578° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
  Šamac Šamac na karti Bosne i Hercegovine | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 76230 |
| Pozivni broj | 054 |
| Veb-sajt | www |
Geografija uredi
Šamac je lociran na desnoj obali rijeke Save. Osim Save, kroz grad protiče i rijeka Bosna, gde joj je i ušće.
Opština Šamac je sjeveroistočna opština Republike Srpske i centralna je opština u Posavini. Oko Šamca se nalaze opštine: Gradačac, Pelagićevo, Donji Žabar, Vukosavlje, Domaljevac-Šamac, Modriča, Orašje, Odžak, a na sjeveru su rijeka Sava i Republika Hrvatska. Do Dejtonskog mirovnog sporazuma opština se prostirala na 219, a danas na 184 km², jer su po Dejtonskom sporazumu sela Bazik, Domaljevac i Prud, te dio sela Grebnica — pripali Federaciji BiH.
Prema popisu iz 1991. godine opština Šamac je imala 32.900 stanovnika, dok ih danas ima oko 17.500. U gradu Šamcu živi oko 5.200 stanovnika.
Do 1995. godine u opštini je bilo 26 naseljenih mjesta, a danas ih je 23. To su: Batkuša, Brvnik, Gajevi, Gornja Slatina, Gornja Crkvina, Gornji Hasić, Grebnice, Donja Slatina, Donja Crkvina, Donji Hasić, Zasavica, Kornica, Kruškovo Polje, Lugovi, Novo Selo, Njegoševo, Obudovac, Pisari, Srednja Slatina, Tišina, Tursinovac, Šamac i Škarić.
Najveća sela su Obudovac, Crkvina i Gornja Slatina.
| Klima Šamca | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Prosek, °C (°F) | 1 (34) |
2,26 (36,07) |
6,58 (43,84) |
11,66 (52,99) |
17,28 (63,1) |
20,64 (69,15) |
26,26 (79,27) |
23,27 (73,89) |
18,37 (65,07) |
13,21 (55,78) |
6,65 (43,97) |
1,87 (35,37) |
12,421 (54,375) |
| Količina padavina, mm (in) | 53 (20,9) |
48 (18,9) |
48 (18,9) |
65 (25,6) |
74 (29,1) |
92 (36,2) |
80 (31,5) |
69 (27,2) |
58 (22,8) |
52 (20,5) |
69 (27,2) |
65 (25,6) |
773 (304,4) |
| Izvor: NASA Langley Research Center Atmospheric Science Data Center | |||||||||||||
Istorija uredi
I u doba praistorije, Šamac je bio naseljen.
Arheološki istraženi lokalitet Kulište, ne sjeveroistočnom obodu sela Kruškovo Polje, najstarije je neolitsko naselje u okolini Modriče i Šamca.
Utvrđeno je da su tragove svoje kulture ostavili i ljudi koji pripadaju bakarnom i bronzanom dobu. Takođe tu nalazila i rimska poštanska stanica Ad Basante. Ima dokaza da je upravo tu, dok je 1460. godine vodio borbe protiv poslednjeg bosanskog kralja Stefana Tomaševića, turski sultan Mehmed II podigao utvrđenje Šamac (ime Šamac potiče od riječi šanac — rov, prokop, kanal), te da je to utvrđenje Stefan Tomašević srušio 1463. godine.
Današnje opštinsko središte, Šamac, nastao je tek 1863. godine na ušću Bosne u Savu.
Projekat za izgradnju Šamca sačinio je inženjer Salih efendija Mukevit, a gradnjom su rukovodili francuski inžinjeri. Jedna od značajnih znamenitosti Šamca, u gradskom jezgru, jeste činjenica da su ulice u tom dijelu grada ukrštene pod pravim uglom, tako da gradsko jezgro ima oblik pravougaonika.
Stanovništvo Šamca je imalo udjela u Posavskoj buni prote Stevana Avramovića iz Orašja, a naročito mještani sela Obudovac, Batkuša, Brvnik, Donja i Gornja Slatina, Tišina i Crkvina. Nakon što je, u oktobru 1858. godine, buna krvavo ugušena, masovno su stradali stanovnici tih sela.
Zabilježeno je i da je 1879. godine današnji grad imao 242. kuće i 955. stanovnika.
Februara 1883. godine grad je dobio poštu i telegraf, a 1885. godine i osnovnu školu. Pravoslavna crkva Svetog Dimitrija osvećena je 25. novembra 1934.[2]
Šamac je skoro od svog postanka predstavljao trgovački centar za ostala mjesta, najviše zbog svog položaja i plodnosti Posavine.
Intenzivan razvoj Šamca počinje izgradnjom pruge Šamac-Sarajevo 1947. godine, kao jedna od prvih radnih akcija u SFRJ.
Sport uredi
Grad je sjediše fudbalskog kluba Borac i košarkaškog kluba „Šamac“.
Stanovništvo uredi
| Sastav stanovništva – naseljeno mjesto Šamac | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[3] | 1991.[4] | 1981.[5] | 1971.[6] | ||||
| Ukupno | 5 133 (100,0%) | 6 239 (100,0%) | 5 605 (100,0%) | 4 877 (100,0%) | |||
| Srbi | 3 449 (67,19%) | 1 755 (28,13%) | 1 342 (23,94%) | 1 500 (30,76%) | |||
| Bošnjaci | 1 253 (24,41%) | 2 178 (34,91%)1 | 1 697 (30,28%)1 | 2 163 (44,35%)1 | |||
| Hrvati | 227 (4,422%) | 827 (13,26%) | 687 (12,26%) | 726 (14,89%) | |||
| Neizjašnjeni | 108 (2,104%) | – | – | – | |||
| Ostali | 21 (0,409%) | 284 (4,552%) | 61 (1,088%) | 38 (0,779%) | |||
| Jugosloveni | 19 (0,370%) | 1 195 (19,15%) | 1 774 (31,65%) | 429 (8,796%) | |||
| Bosanci | 19 (0,370%) | – | – | – | |||
| Pravoslavci | 12 (0,234%) | – | – | – | |||
| Muslimani | 11 (0,214%) | – | – | – | |||
| Crnogorci | 5 (0,097%) | – | 13 (0,232%) | 8 (0,164%) | |||
| Nepoznato | 5 (0,097%) | – | – | – | |||
| Makedonci | 2 (0,039%) | – | – | 3 (0,062%) | |||
| Slovenci | 2 (0,039%) | – | 5 (0,089%) | 3 (0,062%) | |||
| Albanci | – | – | 22 (0,393%) | 3 (0,062%) | |||
| Mađari | – | – | 4 (0,071%) | 4 (0,082%) | |||
- 1 Na popisima od 1971. do 1991. Bošnjaci su popisivani uglavnom kao Muslimani.
Vidi još uredi
Poznate ličnosti uredi
- Zoran Đinđić, bivši predsjednik Vlade Republike Srbije
- Mitar Trifunović Učo, narodni heroj, učesnik Oktobarske revolucije
- Alija Izetbegović, bivši predsjednik predsjedništva Bosne i Hercegovine
- Sulejman Tihić, bivši bošnjački član predsjedništva Bosne i Hercegovine
- Srebrenko Repčić, bivši fudbaler šamačkog Borca, beogradske Crvene zvezde, turskog Fenerbahčea i reprezentativac SFRJ
- Ljubo Miloš, ustaški i domobranski oficir, poznat kao treći po komandnom rangu u logoru Jasenovac.
- Miroslav Tovirac, muzičar i kompozitor
- Predrag Tasovac, pozorišni i filmski glumac
- Rajko Ilišković, pjesnik, istoričar i publicista
- Ilija Katić, bivši fudbaler šamačkog Borca, beogradskog Partizana, švajcarskog Ciriha i reprezentativac SFRJ
- Stevo Nikolić, fudbaler banjalučkog Borca
- Stevo Tomašević, bivši fudbaler beogradskog Partizana
- Svetozar Pisarević, prvak Beogradske opere
Galerija uredi
-
Šamačka luka -
Hotel „Plaža“ -
Šetalište u Šamcu
Reference uredi
- ^ „Popis stanovništva u BiH 2013.” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 30. 6. 2016. g. Pristupljeno 4. 11. 2016.
- ^ "Politika", 26. nov. 1934.
- ^ „Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik”. popis.gov.ba. Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine. Arhivirano iz originala 7. 4. 2021. g. Pristupljeno 7. 4. 2021.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991. (str. 25/6)” (PDF). fzs.ba. Pristupljeno 24. 1. 2016.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 24. 1. 2016.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 24. 1. 2016.
Literatura uredi
- Knjiga: „Nacionalni sastav stanovništva — Rezultati za Republiku po opštinama i naseljenim mjestima 1991.“, statistički bilten br. 234, Izdanje Državnog zavoda za statistiku Republike Bosne i Hercegovine, Sarajevo.
- internet — izvor, „Popis po mjesnim zajednicama“ — https://web.archive.org/web/20131005002409/http://www.fzs.ba/Podaci/nacion%20po%20mjesnim.pdf
Spoljašnje veze uredi
- Zvanični sajt opštine Šamac Arhivirano na sajtu Wayback Machine (28. avgust 2008)
- Društveno informativni portal opštine Šamac
