5. septembar

5. septembar (5.9.) je 248. dan u godini po gregorijanskom kalendaru (249. u prestupnoj godini). Do kraja godine ima još 117 dana.

Događaji

septembar
P	U	S	Č	P	S	N
						1
2	3	4	5	6	7	8
9	10	11	12	13	14	15
16	17	18	19	20	21	22
23	24	25	26	27	28	29
30

• 1514 — Turski sultan Selim I ušao je u Tabriz u Persiji.
• 1600 — Poveljom engleske kraljice Elizabete osnovana je „Istočnoindijska kompanija“ koja je dobila monopol na trgovinu sa Istokom, čime je počela britanska trgovačka, a potom i kolonijalna ekspanzija na indijskom potkontinentu.
• 1774 — U Filadelfiji je počeo Prvi kontinentalni kongres na kojem su se predstavnici 13 američkih kolonija usprotivili britanskom uticaju u Severnoj Americi, što je bio uvod u Američki rat za nezavisnost u aprilu 1775.
• 1800 — Britanci pod komandom admirala Nelsona preuzeli su od Francuza Maltu. Pariskim mirom 1814. Britanija je i zvanično dobila Maltu koja je postala važna britanska baza na putu prema Indiji.
• 1864 — Flote Velike Britanije, Francuske i Holandije napale su Japance u tesnacu Šimonoseki, za odmazdu zbog odluke Japana da zatvori svoje luke i istera strance.
• 1905 — Mirom u Portsmutu (Nju Hempšir), uz posredovanje američkog predsednika Teodora Ruzvelta završen je Rusko-japanski rat. Rusija je predala Japanu Port Artur i priznala japanske interese u Koreji.
• 1939 — SAD su proglasile neutralnost u Drugom svetskom ratu, ali su kasnije zakonima Plati pa nosi i O zajmu i najmu pomagali oružjem savezničke snage. Amerikanci su ušli u rat 7. decembra 1941. kada su japanske trupe napale američku pomorsku bazu Perl Harbur.
• 1960 — Predsednik Konga (Zaira) Žozef Kasavubu smenio je vođu nacionalno-oslobodilačkog pokreta i prvog kongoanskog premijera Patrisa Lumumbu.
• 1972 — Minhenski masakr - pripadnici palestinske terorističke organizacije „Crni septembar“ kidnapovali su, a potom ubili 11 izraelskih sportista, učesnika Olimpijskih igara u Minhenu. U 24-časovnoj pucnjavi na aerodromu, poginula su i četvorica terorista i jedan zapadnonemački policajac.
• 1977 — Zapadnonemački teroristi su oteli predsednika Federacije zapadnonemačke industrije Hansa Martina Šlejera, čije je telo pronađeno 19. oktobra 1977. u Francuskoj.
• 1990 — Premijeri Severne i Južne Koreje susreli su se u Seulu, na prvim zvaničnim razgovorima na visokom nivou između dveju zemalja podeljenih posle Korejskog rata 1953.
• 1995 — Francuska je izvela prvu u seriji atomskih proba na pacifičkom ostrvu Mururoa, što je izazvalo osudu širom sveta i masovne proteste, posebno u Australiji i na Tahitiju.
• 2001 — Državni tužilac Perua podigao je optužnicu protiv bivšeg predsednika Alberta Fudžimorija zbog umešanosti u dva masakra koje su izvršili paramilitarni odredi ranih devedesetih.
• 2008 — Tomislav Nikolić podneo ostavku na dužnost zamenika predsednika Srpske radikalne stranke i šefa poslaničke grupe SRS u Skupštini Srbije, nakon što je Predsednički kolegijum stranke odlučio da SRS glasa protiv Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju sa Evropskom unijom.

Rođenja

• 1568 — Tomazo Kampanela, italijanski filozof, teolog, astrolog i pesnik. (prem. 1639)
• 1638 — Luj XIV, francuski kralj (1643—1715), poznat i kao Kralj Sunce. (prem. 1715)
• 1704 — Moris Kenten de la Tur, francuski slikar. (prem. 1788)
• 1735 — Johan Kristijan Bah, nemački kompozitor. (prem. 1782)
• 1902 — Daril F. Zanuk, američki producent, scenarista, reditelj i glumac. (prem. 1979)
• 1912 — Džon Kejdž, američki kompozitor, muzički teoretičar, umetnik, pisac i filozof. (prem. 1992)
• 1929 — Andrijan Nikolajev, sovjetski kosmonaut, treći čovek koji je boravio u svemiru. (prem. 2004)
• 1929 — Bob Njuhart, američki glumac i komičar.
• 1930 — Tibor Kašai, mađarski veterinar, akademik i inostrani član Odeljenja medicinskih nauka Srpske akademije nauka i umetnosti.
• 1939 — Vilijam Devejn, američki glumac.
• 1939 — Džordž Lejzenbi, australijski glumac i model.
• 1940 — Rakel Velč, američka glumica i model. (prem. 2023)
• 1942 — Verner Hercog, nemački reditelj, scenarista, producent, glumac i pisac.
• 1946 — Fredi Merkjuri, britanski rok muzičar, najpoznatiji kao frontmen i pevač grupe Queen. (prem. 1991)
• 1948 — Efraim Zurof, izraelski istoričar američkog porekla.
• 1951 — Paul Brajtner, nemački fudbaler.
• 1951 — Majkl Kiton, američki glumac, producent i reditelj.
• 1952 — Zdravko Rađenović, srpski rukometaš.
• 1964 — Kevin Sonderson, američki di-džej i producent elektronske muzike.
• 1966 — Milinko Pantić, srpski fudbaler i fudbalski trener.
• 1967 — Matijas Zamer, nemački fudbaler i fudbalski trener.
• 1967 — Nikola Kojo, srpski glumac, reditelj i TV voditelj.
• 1969 — Leonardo Araužo, brazilski fudbaler i fudbalski trener.
• 1969 — Predrag Smiljković, srpski glumac.
• 1973 — Rouz Makgauan, američka glumica, spisateljica, aktivistkinja i model.
• 1981 — Filipo Volandri, italijanski teniser.
• 1981 — Danijel Moreno, španski biciklista.
• 1983 — Duško Savanović, srpski košarkaš.
• 1984 — Anabela Volis, engleska glumica.
• 1985 — Džastin Dentmon, američki košarkaš.
• 1989 — Ket Grejam, američka glumica, pevačica, plesačica i model.
• 1990 — Lens Stivenson, američki košarkaš.
• 1996 — Rišairo Živković, holandski fudbaler.

Smrti

• 1857 — Ogist Kont, francuski filozof i matematičar. (rođ. 1798)
• 1876 — Major Mihailo Ilić, srpski vojskovođa, ratnik, vojni pisac, naučnik i prevodilac, poginuo u borbama na Javoru kod Ivanjice u Prvom srpsko-turskom ratu. (rođ. 1845)
• 1899 — Jovan Ristić, srpski državnik i istoričar.(rođ. 1831)
• 1997 — Majka Tereza, misionarka koja je život posvetila siromašnim i bolesnim, nobelovka. (rođ. 1910)
• 2000 — Slavko Leovac, predsednik Akademije nauka i umetnosti Republike Srpske. (rođ. 1929)
• 2017 — Nikolas Blumbergen, holandsko-američki fizičar, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku. (rođ. 1920)

Praznici i dani sećanja

• Srpska pravoslavna crkva slavi:
  • Sveštenomučenik Irinej Lionski
  • Sveti mučenik Lup (Odanije Uspenija)

Vidi još

• Spisak datuma
• Spisak godina
• Spisak decenija
• Spisak vekova
• Spisak milenijuma