Thyreophora
Thyreophora („štitonoše”, često poznatiji jednostavno kao „oklopni dinosauri”) skupina je oklopnih dinosaura iz reda Ornithischia koji su živjeli u periodu između rane jure i kasne krede.
| Thyreophora Vremenski raspon: rana jura — kasna kreda,
| |
|---|---|
| |
| Skelet Gastonia burgei | |
.jpg)
| |
| Skelet Stegosaurus stenops | |
Naučna klasifikacija 
| |
| Domen: | Eukaryota |
| Carstvo: | Animalia |
| Tip: | Chordata |
| Kladus: | Dinosauria |
| Red: | †Ornithischia |
| Kladus: | †Genasauria |
| Kladus: | †Thyreophora Nopcsa, 1915 |
| Podgrupe | |
Tireofori karakteriše prisustvo tjelesnog oklopa poredanog u uzdužne redove duž tijela. Primitivni oblici imali su jednostavne, niske, koljenaste pločice ili osteoderme, dok su izvedeni oblici razvili složenije strukture, uključujući šiljke i ploče. Većina tireofora bili su biljojedi i imali su relativno mali mozak u odnosu na veličinu tijela.
Tireofori uključuju razne podgrupe, uključujući podredove Ankylosauria i Stegosauria. U oba podreda, prednji udovi su bili mnogo kraći od zadnjih udova, naročito kod stegosaura. Kladus je definisan kao grupa koja se sastoji od svih vrsta srodnijih ankilosauru nego triceraptosu. Tireofori su sestrinska grupa cerapoda unutar genosaurija.
Grupe tireofora uredi
Ankylosauria uredi
Među ankilosaurijama postoje dvije grupe, to su Ankylosauridae i Nodosauridae.
Kod ankilosaurida zabilježeno je prisustvo velikog repnog klupka sastavljenog od raširenih pršljenova koji su se stopili u jednu masu. Bili su krupne građe i teško oklopnjeni od glave do repa u koštanom oklopu, čak i do najmanjih karakteristika kao što su kapci. Šiplji i čvorovi, često od roga, bili su postavljeni u oklop. Glava je bila ravna, zdepasta, sa malo ili nimalo „vrata”, otprilike u obliku lopate i karakterisana je sa dva šiljka sa obje strane glave, približno tamo gdje su bile uši i obrazi. Euoplocephalus tutus možda je najpoznatiji ankilosaurid.
Nodosauridi, druga porodica ankilosaurija, može zapravo uključiti pretke ankilosaurida. Živjeli su tokom srednje jure (oko 170 mya) pa sve do kasne jure (66 mya) i ako su bili oklopljeni kao ankilosauridi, nisu imali repnu palicu. Umjesto toga, koštane kvrge i šiljci koji su pokrivali ostatak tijela nastavljali su se do repa i/ili su uvećani oštrim bodljama. Dva primjera nodosaurida su Sauropelta i Edmontonia, a posljednji je najznačajniji po svojim strašnim ramenskim šiljcima usmjerenim naprijed.
Stegosauria uredi
Podred stegosaurije se sastoji od Stegosauridae i Huayangosauridae.
Ovi dinosauri su živjeli od srednje do kasne jure, mada su neki fosili pronađi i u kredi. Stegosaurije su imale vrlo male glave sa jednostavnim zubima poput lišća. Stegosaurije su imale redove ploča i/ili šiljaka koji su se spuštali niz leđnu srednju liniju i izduženi dorzalni pršljen. Pretpostavlja se da su ploče stegosaurija funkcionisale u kontroli tjelesne temperature (termoregulacija) i/ili su korišćene kao prikaz za prepoznavanje pripadnika vrste, kao i za privlačenje partnera i zastrašivanje protivnika. Poznate stegosaurije su Stegosaurus i Kentrosaurus.
Klasifikacija uredi
Taksonomija uredi
Iako je rangirana taksonomija uglavnom pala u nemilost paleontologa dinosaura, nekoliko publikacija 21. vijeka zadržalo je upotrebu rangova, mada se izvori razlikuju u pogledu njenog ranga. Većina je navela tireofore kao nerangirani takson koji sadrži tradicionalne podredove stegosaurija i ankilosaurija, iako se tireofora ponekad klasifikuje kao i podred, a ankilosaurije i stegosaurije kao infrared.
Filogenija uredi
Tireofore je prvi put pomenuo Franc Nopča 1915. godine. Tireofore je Paul Sereno definisao kao kladus 1998, kao „sve genesaurije srodnije ankilosauru nego triceraptosu”. Tireoforoide je prvi pomenuo Nopča 1928, a definisao Sereno 1986. kao „skelidosaur, ankilosaur, njihov najnoviji zajednički predak i svi njegovi potomci”. Euripode je prvi pomenuo Sereno 1986. i definisao kao 1998. kao „stegosaur, ankilosaur, njihov najnoviji zajednički predak i svi njegovi potomci”. Kladogram u nastavi slijedi analizu iz 2011. paleontologa Richard S. Thompson, Jolyon C. Parish, Susannah C. R. Maidment i Paul M. Barrett.
| Thyreophora |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Dejvid Norman je 2020. kao dio svoje monografije o skelidosauru, revidirao je odnose ranijih tireofora, otkrivši da su stegosaurije bile najbazalnija grana, a skutelosaur, emausaur i skelidosaur bili progresivne matične grupe do ankilosaurija, nego u slučaju stegosauriuje+ankilosaurije. Kladogram je u nastavku:
| Thyreophora |
| ||||||||||||||||||||||||