Jodna banja

Specijalna bolnica za reumatske bolesti Novi Sad ili Jodna Banja zdravstevena je ustanova u Novom Sadu, u Futoškoj ulici br. 68.. To je savremena reumatološka bolnica i jedina specijalizovana ustanova ove vrste u Vojvodini. Kompleks banje predstavlja nepokretno kulturno dobro kao prostorna kulturno-istorijska celina od velikog značaja.^[1]

Delatnost uredi

Bavi se dijagnostikom, lečenjem i rehabilitacijom svih oblika reumatizma. Zahvaljujući savremenoj dijagnostičkoj opremi (DEXA – osteodenzitometar, digitalni Rtg aparat, dijagnostički ultrazvučni aparat,...) i povećanom broju reumatologa, u mogućnosti je da zadovolji zahteve savremene reumatologije: rano otkrivanje, sprečavanje i blagovremeno lečenje. Postala je referentna ustanova za upotrebu bioloških lekova kao najsavremenijeg oblika medikamentnog lečenja u reumatologiji, što joj uz postojeću opremu za fizikalni tretman, iskusne terapeute i sestre omogućuje kompleksniji pristup lečenju reumatizma.

Istorijski razvoj uredi

Na mestu gde je danas Specijalna bolnica za reumatske bolesti Novi Sad, nekada je bilo jodno gradsko kupatilo. Godine 1908. doktor Viljem Vita inicirao je da dobije zvaničan status lekovite banje i isposlovao carsko odobrenje.^[2] Glavne objekte Jodne banje projektovao je arhitekta Imre Franček iz Budimpešte. Banja je 1931. godine proširena, i u to doba postala poznata i popularna. To je trajalo sve do 60-ih godina 20. veka. U to vreme banja je posedovala velike kade, bazene, i opremu za fizikalnu terapiju. Banja je bila poznata po kupkama, slanim i sumpornim.

Banja je naglo zapuštena, 1977. godine kada prestaje da radi najveći, centralni bazen.

Nakon 2000. godine, Jodna banja ponovo dobija svoj stari sjaj. Obnavlja pružanje terapijskih usluge lekovitom vodom. U rad su puštene i dve terapijske kade sa bisernom kupkom i dve za podvodnu masažu. Danas je ovo savremena reumatološka bolnica i jedina ustanova ove vrste u Vojvodini. Bavi se dijagnostikom, lečenjem i rehabilitacijom svih oblika reumatizma.^[3] Novosadska Jodna banja nastala je krajem 19. veka (1897. godine) kod Futoške šume, prilikom bušenja arteškog bunara za potrebe snabdevanja grada pijaćom vodom

Tada je izbila topla, mineralna, jodna voda, temperature 24,6 °C, čija je lekovitost kasnije analizirana i potvrđena.^[4] Početak rada Varoškog jodnog kupatila, kao organizovane zdravstvene ustanove, kada je dobila odobrenje za početak rada i status lekovite banje, smatra se 1910. Gradnja je početa 1908. Secesijska zgrada Jodne banje u to vreme spada u grupu najmarkantnijih objekata na zapadnoj strani grada, čime je doprinosila ambijentalnom kvalitetu kraja u kome se našla. Zdravstvena služba Banje bila je na veoma zavidnom nivou. Imala je stalno zaposlenog lekara, uz to specijalistu balneologa, koji je bio prvi upravnik Banje — dr Vilhelm Njilt.

U to vreme, u funkciji je bio veliki broj kada, tuševa i tri bazena sa toplom i hladnom vodom. U odeljenju za fizikalnu terapiju sprovode se razne terapijske procedure: elektro, foto, krio, helio, fango terapija, kao i masaža. U terapijske svrhe primenjivale su se i različite kupke: slane, sumporne, ugljeno-kisele, u peni, suvo-vazdušne. U Banji su se lečili bolesnici sa bolovima reumatskog porekla, neuralgijama, išijasom, bolovima i otocima u zglobovima reumatskog i traumatskog porekla, akutnim i hroničnim katarom želuca i creva, posledicama zapaljenja bubrega, gojaznosti itd.

Godine 1957. u Banji se formira Centar za medicinsku rehabilitaciju, koji prethodi kasnijem razvoju medicinske rehabilitacije u Vojvodini. Počinje razvoj kinezi i radne terapije, povećava se broj aparata za fizikalnu terapiju i menja se kadrovska struktura zaposlenih. Od 1966. godine započinje naizmenični period integracije i osamostaljenja. U 1991. godini urađena je delimična spoljašnja i unutrašnja adaptacija zgrade, uvedena je računarska oprema u bitnim procesima rada. Godine 1977. prestaje rad bazena koji je bio smešten u delu zgrade koji je podignut još 1910. godine. Zbog dotrajalosti zgrade i instalacija i nemogućnosti revitalizacije ovog dela ustanove 1994. godine prestaje svaki oblik hidroterapije. Krajem 2002. godine, na čelo Zavoda za reumatizam Novi Sad došla je dr Milijanka Lazarević, specijalista za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju.

Medicinske indikacije uredi

Voda iz Jodne Banje je povoljna naročito za lečenje sledećih oboljenja:

bolovi reumtaskog porekla
neuralgije
išijas
bolovi i otoci u zglobovima reumtaskog i traumtaskog porekla

Fizikalna terapija je jedan od najvažnijih delova medicinske rehabilitacije. U Jodnoj banji bolesnici, u zavinosti od stanja i problema sa kojim se suočavaju, mogu dobiti termoterapiju, elektroterapiju, ultrazvučnu terapiju, terapiju laserom, magnetnu terapiju i fototerapiju.

Kompleks Jodne banje uredi

Kompleks Specijalne bolnice za reumatske bolesti čine: centralna zgrada, stari hotel „Park”, tursko kupatilo, kotlarnica sa dimnjakom i nekoliko pomoćnih objekata. Zgrada turskog kupatila nije u funkciji i propada, dok stari hotel „Park” i kotlarnica imaju drugačiju namenu od prvobitne. Nekadašnji hotel funkcioniše kao bolnički stacionar, severni deo kotlarnice je preuređen u stambeni prostor, dok je južni van upotrebe. Jedino je centralna zgrada zadržala prvobitnu funkciju. Kompleks Jodne banje zahvata površinu od 0,94 ha. Objekat je u odličnom stanju posle skorašnjeg renoviranja, a u njemu su smeštene ordinacije, sale za terapiju i kancelarije lekara i uprave.

Sportski centar „Sajmište” uredi

Drugi važan kompleks, koji doprinosi sportsko-rekreativnoj funkciji Banje, jeste Sportski centar „Sajmište”. Kompleks se nalazi na 48.000 ^m2 i sastoji se od kompleksa bazena (olimpijski, dečji i bazen za bebe), klizališta, automatske kuglane sa četiri terena, sportske dvorane od 5.000 m², sportske ambulante i poslovnog prostora. Prateći prostori su tribine sa ugostiteljskim prostorom, garderobama i javnom telefonskom govornicom. SC „Sajmište” u svom sastavu poseduje i niz otvorenih sportskih terena. Reč je o travnatom fudbalskom terenu, dva asfaltna terena za rukomet i odbojku, košarkaškom terenu, devet teniskih terena i trim stazi. Posebnu vrednost ovog sportsko-rekreativnog centra predstavlja kompleks otvorenih bazena, koji, u punom smislu te reči, upotpunjuju rekreativne sadržaje celokupnog banjskog kompleksa.

Budućnost Jodne banje uredi

Pored obnove postojećih objekata u sklopu Specijalne bolnice i izgradnje novih na mestu onih koji nemaju kulturno-istorijsku vrednost, važno je, uz bolničke i lečilišne, uvesti i rekreativne sadržaje, dostupne građanstvu i turistima. To bi, pre svega, značilo obnovu prakse upotrebe termo-mineralne vode i peloida, što u savremenom banjskom turizmu predstavlja suštinu spa koncepta. Ista opaska odnosi se i na SC „Sajmište”, koji bi korišćenjem termo-minaralne vode iz postojećih bušotina, osim rekreativnog, predstavljao i centar zdravstvene prevencije, pa tako od lokalnog, dobio širi društveni značaj. Uređenje Futoškog parka, prema važećem planskom dokumentu, od krucijalne je važnosti za njegovo atraktiviranje i aktiviranje, što podrazumeva obnovu postojećeg urbanog mobilijara i komunalnih objekata i postavljanje novih, gde se poseban akcenat stavlja na obnovu bunara termo-mineralne vode i njihovo pretvaranje u aktivne i uređene izvore, natkrivene atraktivnim svodovima, kao i na obnovu staza za šetanje.