Сикизам — разлика између измена
Садржај обрисан Садржај додат
м Bot: Pretvaranje običnih izvora koristeći ref imena da bi se izbjegli duplikati (pogledaj također FAQ) |
м Разне исправке; козметичке измене |
||
Ред 1:
'''Сикизам''' или '''''сикхизам''''' ({{IPAc-en|ˈ|s|I|k|ɪ|z|əm}}; или '''-{Sikhi}-'''{{refn|''Sikhism'' (indigenously known as ''Sikhī'') originated from the word ''Sikh'', which comes from the [[Sanskrit]] root ''{{IAST|[[śiṣya]]}}'' meaning "disciple", or ''{{IAST|śikṣa}}'' meaning "instruction".<ref>{{Cite book|last=Singh|first=Khushwant|authorlink=Khushwant Singh| year = 2006|title = The Illustrated History of the Sikhs|publisher=Oxford University Press|location=India|isbn=978-0-19-567747-8|pages = 15}}</ref><ref>{{pa icon}} {{cite book|last=Nabha|first=Kahan. Sahib Singh | year = 1930|language=Punjabi |title = Gur Shabad Ratnakar Mahan Kosh |url=http://www.ik13.com/online_library.htm#mahankosh |archive-url=https://web.archive.org/web/20050318143533/http://www.ik13.com/online_library.htm |dead-url=yes |archive-date=18 March 2005 |accessdate=29 May 2006 |df= |pages=720}}</ref>}} ''{{IAST|Sikkhī}}'', од ''[[Sikh]]'' са значењем „следбеник”, или „ученик”) је [[Монотелитизам|монотелитичка]]{{sfn|Rose|2006|p=15}}<ref>{{
Број Сика у свету се тренутно процењује на око 25 милиона, по чему је сикизам пета религија на свету. Око 20 милиона Сика живи у Индији, пре свега у северној провинцији [[Панџаб]].<ref>{{cite book| title = Religions in the Modern World|edition= 3rd |chapter=4| last=Mannref|first=Gurinder Singh|access-date=11 February 2018|pages=113,137}}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.britannica.com/topic/Sikhism | title = Sikhism | publisher = [[Encyclopædia Britannica]] | accessdate = 7. 8. 2017}}</ref> Иако Панџаб захвата и један део [[Пакистан]]а, велика већина сика се након раздвајања Индије и Пакистана [[1947]]. године преселила у Индију.<ref name="Cole" /><ref>{{cite book| last = Moreno| first = Luis| last2 = Colino| first2 = César| title = Diversity and Unity in Federal Countries| url = https://books.google.com/books?id=N5lpveRnSxEC&pg=PA207| year = 2010| publisher = McGill Queen University Press| isbn=978-0-7735-9087-8|pages = 207}}, Quote: "Hinduism, Buddhism, Jainism and Sikhism originated on the Indian subcontinent".</ref> У [[Уједињено Краљевство|Уједињеном Краљевству]], [[Сједињене Америчке Државе|САД]] и [[Канада|Канади]] постоје многобројне заједнице Сика. Осим тога, у [[Малезија|Малезији]] и [[Сингапур]]у постоји бројна мањина Сика. Панџаби језик, који се пише гурмуки писмом, у знатној мери је везан за сикизам.
Ред 5:
Након избора у Индији [[2004]]. године, др [[Манмохан Синг]] је постао први Сик који је постао премијер Индије. То је први пут у историји модерне Индије да ову позицију заузима неко ко није [[хиндуизам|хиндус]].
Сикизам је базиран на духовном учењу [[Нанак|гуруа Нанака]], првог гуруа (1469–1539),<ref>Singh, Patwant.The Sikhs. Alfred A Knopf Publishing. Pages 17. {{page| year = 2000| id = ISBN 0-375-40728-6}}</ref> и девет [[Sikh gurus|гуруа Сика]] који су му следили. Десети гуру, [[Guru Gobind Singh|Гобинд Синг]], именовао је свето писмо Сика [[Guru Granth Sahib|гуру Грант Сахиб]] својим наследником, чиме је окончана линија људских гуруа и свето писмо је постало вечни, религиозно духовни водич Сика.<ref name="WH McLeod 2014 pp. 17">Louis Fenech and WH McLeod , [https://books.google.com/books?id=vgixwfeCyDAC Historical Dictionary of Sikhism], 3rd Edition, Rowman & Littlefield. {{page| year = 2014| isbn=978-1442236004
Свето писмо Сика почиње са ''[[Ik Onkar|ик онкаром]]'' (ੴ), његовим [[Mul Mantar|Мул Мантаром]] и фундаменталном молитвом о једном врховном бићу ([[God in Sikhism|Богу]]).<ref name=pashauramulmantar>{{cite book|last=Singh|first=Pashaura|title = The Guru Granth Sahib: Canon, Meaning and Authority|url=https://books.google.com/books?id=aiwpDwAAQBAJ&pg=PT101| year = 2003|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-908773-0|pages=101–102}}</ref><ref name=singhaikonkar>{{cite book|last=Singha|first=H. S.|title = The Encyclopedia of Sikhism (over 1000 Entries)|url=https://books.google.com/books?id=gqIbJz7vMn0C | year = 2000|publisher=Hemkunt|isbn=978-81-7010-301-1|pages=20–21,103}}</ref> Сикизам наглашава [[симран]] (медитацију о речима гуруа Гранта Сахиба), што може да буде музички изражено кроз [[киртан]] или интерно путем [[Nam Japo|нам јапоа]] (понављања божјег имена) као начина да се осети божје присуство. Сикизам учи следбенике да трасформишу „[[Five Thieves|Пет Лопова]]” (пожуду, бес, похлепу, приврженост и его). Секуларни живот се сматра преплетеним са духовним животом.<ref name="Kamala">{{cite book| ref = harv | last=Nayar|first=Kamala Elizabeth|authorlink=Kamala Elizabeth Nayar|last2=Sandhu|first2=Jaswinder Singh |authorlink2=Jaswinder Singh Sandhu|title = Socially Involved Renunciate, The: Guru Nanak's Discourse to the Nath Yogis|url=https://books.google.com/books?id=WTfKwGV6mBkC| year = 2012|publisher=SUNY Press|isbn=978-0-7914-7950-6}}, pages=106</ref> Гуру [[Нанак]] је учио да живљење „активног, креативног и практичног живота” испуњеног „истинитошћу, верношћу, самоконтролом и чистотом” је изнад метафизичке истине, и да идеални човек је онај који „успостави јединство са Богом, знајући његову вољу, спроводећи ту његову вољу”.<ref name="Marwha">{{cite book|last=Marwaha|first=Sonali Bhatt|authorlink=Sonali Bhatt Marwaha|title = Colors of Truth: Religion, Self and Emotions : Perspectives of Hinduism, Buddhism, Jainism, Zoroastrianism, Islam, Sikhism and Contemporary Psychology|url=https://books.google.com/books?id=ROtEr_QdB3sC| year = 2006|publisher=Concept Publishing Company|isbn=978-81-8069-268-0}}, pages 205–6</ref> Гуру [[Guru Hargobind|Харгобинд]], шести гуру Сика, успоставио је да су политичко/темпорално (Мири) и духовно (Пири) царство узајамно коегзистирајући.<ref name="Marty">{{cite book
Сикизам је еволуирао у време религиозног прогона. Два гуруа Сика – гуру [[Guru Arjan|Арјан]] (14. април 1563—25. мај 1605.) и гуру [[Guru Tegh Bahadur|Тег Бахадур]] (12. април 1621—19. децембар 1675.), били су мучени и погубљени по команди могулских владара након што су одбили да се конвертују у [[ислам]].<ref name=pashauraarjan>Pashaura Singh (2005), Understanding the Martyrdom of Guru Arjan, Journal of Punjab Studies, 12(1), pages 29–62</ref><ref>{{cite book|last=Singh|first=Pashaura|last2=Fenech|first2=Louis E.|title = The Oxford Handbook of Sikh Studies|url=https://books.google.com/books?id=8I0NAwAAQBAJ | year = 2014|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-969930-8|pages=236–238}};<br />{{cite journal |last=Fenech| first=Louis E. | title = Martyrdom and the Execution of Guru Arjan in Early Sikh Sources | journal=Journal of the American Oriental Society | publisher= American Oriental Society | volume=121 | issue=1 | year = 2001|doi=10.2307/606726 |pages=20–31}};<br />{{cite journal |last=Fenech| first=Louis E. | title = Martyrdom and the Sikh Tradition | journal=Journal of the American Oriental Society | publisher=American Oriental Society | volume=117 | issue=4 | year = 1997| doi=10.2307/606445 |pages=623–642}};<br />{{cite journal |last=McLeod| first=Hew | title = Sikhs and Muslims in the Punjab | journal=South Asia: Journal of South Asian Studies | publisher=Taylor & Francis | volume=22 | issue=sup001 | year = 1999| doi=10.1080/00856408708723379 |pages=155–165}}</ref> Прогон Сика је подстакао оснивање [[Khalsa|Калсе]] као реда за заштиту слободе свести и вероисповести,<ref name=pashauraarjan/><ref name="Gandhi">{{cite book| title = History of Sikh Gurus Retold: 1606 -1708 | publisher=Atlantic Publishers & Distributors Pvt Ltd | author=Singh Gandhi, Surjit | year = 2008
== Терминологија Сика ==
Ред 17:
|website=Encyclopaedia of Sikhism
|publisher=Punjabi University Patiala
|access-date=9 April 2016}}</ref><ref name="ShackleMandair2013pxxi">{{cite book|last=Shackle|first=Christopher|
== Филозофија и учења ==
Ред 23:
[[Датотека:Interior of Akal Takht.jpg|thumb|250п|Унутрашњост [[Akal Takht|Акал Такта]]]]
{{Quote box
| quote = Дефиниција Сика :<br />
<poem>
Свако људско биће које верно верује у
Линија 37 ⟶ 36:
| style = padding:8px;
}}
Основа сикизма лежи у учењима гуруа [[Нанак]]а и његових следбеника. Многи извори називају сикизам [[Монотеизам|монотеистичком]] религијом,<ref>{{cite book|last=Rose|first= Tudor|last2=UNESCO| year = 2015|title = Agree to Differ|url= https://books.google.com/books?id=Mg91CQAAQBAJ&pg=PA97|location= |publisher= UNESCO Publishing|isbn= 9789231000904|author-link= |
У сикизму, концепт „Бога” је ''[[Waheguru|Вахегуру]]'' који се сматра [[Nirankar|Ниранкаром]] (безобличним), [[акал]] (ванвременским), и [[Alakh Niranjan|Алак Наранђан]] (невидљивим). Свето писмо Сика почиње са ''[[Ik Onkar|ик онкаром]]'' (ੴ), што се односи на „безобличног”,<ref name=singhaikonkar /><ref>Pashaura Singh , in The Oxford Handbook of Sikh Studies (Editors: Pashaura Singh, Louis E. Fenech), Oxford University Press. {{page| year = 2014| isbn=978-0199699308
Филозофија Сика не одобрава дихотомију у духовном развоју и морално искреном понашању (-{''sach achar''}-). Њен оснивач гуру Нанак је сумирао ту перспективу са „Истина је највиша врлина, али још више је истинитосно живљење”.<ref>{{cite book|last=Singh|first=Pashaura|last2=Fenech|first2=Louis E.|title = The Oxford Handbook of Sikh Studies|url=https://books.google.com/books?id=8I0NAwAAQBAJ&pg=PA234| year = 2014|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-969930-8|pages = 234}}</ref>
Линија 91 ⟶ 90:
== Литература ==
* {{Cite book| last = Nabha| first = Kahan. Sahib Singh | year = 1930| language = Punjabi | title = Gur Shabad Ratnakar Mahan Kosh | url = http://www.ik13.com/online_library.htm#mahankosh |archive-url=https://web.archive.org/web/20050318143533/http://www.ik13.com/online_library.htm |dead-url=yes |archive-date = 18. 3. 2005 | accessdate = 29. 5. 2006 |df= |pages = 720}}
* {{Cite book | ref = harv |last=Singh|first=Khushwant|authorlink=Khushwant Singh| year = 2006|title = The Illustrated History of the Sikhs|publisher=Oxford University Press|location=India|isbn=978-0-19-567747-8|pages = 15}}▼
{{refbegin|30em}}
▲* {{Cite book | ref = harv |last=Singh|first=Khushwant|authorlink=Khushwant Singh| year = 2006|title = The Illustrated History of the Sikhs|publisher=Oxford University Press|location=India|isbn=978-0-19-567747-8|pages = 15}}
* {{Cite book | ref = harv | title = Sikhism | publisher=Chelsea House, Philadelphia| author = Sewa Singh Kalsi |pages = 41–50}}
* {{Cite book | ref = harv | last = Rose| first = Tudor| last2 = UNESCO| year = 2015| title = Agree to Differ| url = https://books.google.com/books?id=Mg91CQAAQBAJ&pg=PA97| location = | publisher = UNESCO Publishing| isbn=9789231000904|author-link= |pages = 97}}
Ред 107:
* Dilgeer, Dr Harjinder Singh (1997), ''The Sikh Reference Book'', publisher Sikh University Press & Singh Brothers Amritsar, 1997.
* Dilgeer, Dr Harjinder Singh (2005), ''Dictionary of Sikh Philosophy'', publisher Sikh University Press & Singh Brothers Amritsar, 2005.
* {{
* Chopra, R. M. . "The Philosophical and Religious Thought of Sikhism", publisher Sparrow Publication, Kolkata. {{page| year = 2014| isbn=978-81-89140-99-1}}
* Chopra, R. M., ,"A Study of Religions", publisher Anuradha Prakashan, New Delhi. {{page| year = 2015| isbn=978-93-82339-94-6}}
|