Википедија

Nikola Kuzanski — разлика између измена

Интерактиван преглед историје
Новија измена →
Садржај обрисан Садржај додат
ВизуелноВикитекст
.
 
Autobot (разговор | доприноси)
1.572.075 измена
м Разне исправке; козметичке измене
Ред 3:
| ime = Nikola Kuzanski
| slika = Nicholas of Cusa.jpg
| opis_slike = Nikola Kuzanski
| puno_ime = -{Nicholas of Cusa}-
| datum_rođenja = 1401
| mesto_rođenja = [[Bernkastel-Kues|Kues]]
| država_rođenja = [[Holy Roman Empire|Sveto rimsko carstvo]]
| datum_smrti = 11 August 1464
| mesto_smrti = [[Todi]], [[Umbrija]]
| država_smrti = [[Papal States|Papska država]]
| škola =
| religija =
| epoha = [[Medieval philosophy|Srednjevekovna filozofija]]<br />[[Renaissance philosophy|renesansna]] filozofija
| regija = [[Western Philosophy|Zapadna filozofija]]
| škola_filozofije =
| glavna_interesovanja =
| značajne_ideje =
| uticaji_od =
| uticao_na =
| supružnik =
| otac =
Ред 33:
Nikola Kuzanski bio je [[nemačka|nemački]] [[kardinal]] i filozof iz doba renesanse. On se povezuje s učenjem o ''slaganju suprotnosti'', napadom na [[Aristotel]]ov zakon neprotivrečnosti koji je bio od istorijskog uticaja. On je bio jedan od najranijih mislilaca koji je porekao geocentričnu koncepciju svemira, i potvrdio neograničenu prirodu prostora. Njegovo glavno delo je „O učenom neznanju” (-{''De Docta Ignorantiae''}- napisano [[1440]]. godine).
 
Nikola Kuzanski je ostao uticajna figura. Godine 2001, šestogodišnjica njegovog rođenja je proslavljana na četiri kontinenta i komemorisana publikacijama o njegovom životu i radu.<ref>{{Cite journal|last=Izbicki|first=Thomas M.|date=Spring 2007|title=Cusanus: The Legacy of Learned Ignorance|url=|journal=Renaissance Quarterly|doi=|pmid=|access-dateaccessdate=}}</ref>
 
== Nikola Kuzanski „-{''De docta ignorantia''}-” ==
 
U vremenu koje je tražilo promene celokupnog načina razmišljanja i života, rodio se i živio Nikola Kuzanski (1401-14641401—1464). Napredujući u crkvenoj hijerarhiji, imenovan je biskupom 1450. godine. Važnost njegove filozofske i teološke misli je neosporna, posebno za vreme u kojem je živeo. Značajan je doprinos ostavio svojim konceptom [[beskonačnost]]i, a kojim je posebno uticao na [[Giordano Bruno|Đordana Bruna]] (1548-16001548—1600) i [[Baruch Spinoza|Baruha Spinozu]] (1632-16771632—1677). Njegovo najznačajnije filozofsko delo je „-{''De docta ignorantia''}-”, koje je dovršio 1440. godine u Kuesu.
 
=== Tumačenje pojma „-{''docta ignorantia''}-” ===
Ред 43:
Sintagma „učenog neznanja” predstavlja ključ kojim se ulazi u predvorje misli Kuzankog. Kolokvijalno govoreći, radi se o kamenu temeljcu njegove filozofske misli. Osim učenog neznanja, druga glavna tema njegovog filozofskog promišljanja jest podudaranje oprečnog.
 
Ističući temelj filozofske misli, Kuzanski ostaje na vrelu antičke filozofske misli. Čuđenje tumači kao polazište filozofije uopšte, pri čemu ostaje na vrelu antičke tradicije. Kuzanski smatra „ispravnim da čuđenje, zbog kojeg biva filozofiranje, prethodi želji za znanjem, da bi se um, kojem „razumevati” jeste „biti”, usavršio u bavljenju istinom”. Odmah je na početku rešena svaka nejasnoća vezana za vlastitu [[Егзистенција|egzistenciju]]. Um je instrument koji potvrđuje sigurnost vlastite egzistencije putem vlastite sposobnosti poimanja, suđenja i zaključivanja. Iako je čovjek u stalnom odnosu prema bićima i bitku, Kuzanski pretpostavlja metodološki paradoks, koji nalazimo kod [[Sokrat]]a (470-399470—399). Upravo, pod tim vidikom, Kuzanski navodi da „ništa savršenije u naukovanju neće se ni najučenijem čoveku dogoditi nego to da otkrije da je vrlo učen u neznanju, koje mu je navlastito, i toliko će netko biti učeniji koliko više bude sebe znao onim koji ne zna”. Na temelju elenktičkog postupka Sokrat pokušava da razabere prividno znanje svojih sugovornika, koje strogim ispitivanjem po umu nije održivo. Njegova je metoda utemeljena na poverenju u Logos čija zakonitost dovodi do pravog uvida.
 
Kuzančev stav „znati je ne znati” ima metodološku funkciju. Um u svojoj razumnoj delatnosti susreće se s pitanjima na koje nema odgovor. Svaki je čovek suočen s graničnim pitanjima svoje egzistencije. Svojom metodom o učenom neznanju Kuzanski ukazuje na čoveka kao determinirano biće, ali istovremeno biće koje je u upućeno prema onome što je neograničeno i beskonačno. Upravo to beskonačno implicitno uključuje govor o [[Bog]]u. Stoga Kuzanski ne upotrebljava samo izraz učeno neznanje, nego i sveto neznanje. U tom smislu Kuzanski kaže: „sveto me neznanje, dakle, poučava da je ono što umu izgleda kao ništa ono neshvatljivo najveće”.
 
Celokupno njegovo delo „-{''De docta ignorantia''}-” jeste plod vizije koju je doživeo vraćajući se iz [[Grčka|Grčke]] 1437. godine. O svom viđenju piše u pismu kardinalu [[Јулијан Цезарини|Julijanu Cezariniju]] (1398-14441398—1444). U njemu Nikola Kuzanski ističe svoju veru da je uz „pomoć dara odozgo, od oca svetala, od kojeg je dano sve najbolje – bio doveden do toga da spozna ono neshvatljivo na neshvatljiv način u učenom neznanju nadilaženjem neprolaznih istina, ljudima spoznatljivih”. Upravo poniznost otvara put ka večnoj istini, odnosno Bogu. Stoga sintagma učeno ili sveto neznanje predstavlja otvorenost čovekovog uma prema večnoj istini, koja je utelovljena u Bogu. Svojom verom i otvorenim srcem, Kuzanski potvrđuje shvatanje po kojem je vera nezasluženi dar Božji, dostupan onima koji ponizno prose. Stoga se može posmatrati kroz reči [[Augustine of Hippo|sv. Avgustina]] (354-430354—430) veruj da bi razumeo, razumi da bi bolje verovao. Navedene reči biskupa iz Hipona, predstavljaju maksimu za shvatanje Nikole Kuzanskog kao čoveka, filozofa i teologa.
 
=== Uloga matematike u filozofskoj misli Nikole Kuzanskog ===
Ред 57:
Verojatno polazeći od otkrića da se intervali [[Тонски систем|tonske lestvice]] mogu svesti na racionalne brojevne odnose titrajućih žica, Pitagora (580-500 pne.) i sledbenici njegove škole, pitagorejci, razvili su misao da se bit celokupne stvarnosti sastoji u brojevima. Naime, Pitagora je tvrdio da se istinska stvarnost prirode nalazi u principu forme i mere, proporcije i broja. Razgovor o broju i prirodi nužno implicira pitanje o primenjivosti matematike, a u antici je matematika shvatana kao naouka o čistim formama i idejama. Pitagora redukuje [[geometrija|geometriju]] na [[aritmetika|aritmetiku]], a temelj toga je da su svake dve dužine merljive, što znači „da uvek postoji njihova zajednička mera koja ima ulogu jedinice merenja pri uspostavljanju njihovog brojevnog odnosa”. Pojednostavljeno može se pretpostaviti da dužina ''a'' ima 12 mernih jedinca (a=12 jedinica ), a -{''b''}- 5 (-{''b''}-=5 jedinica). Dužina -{''a''}- i -{''b''}- su mjerljive. Sami pitagorejci su dokazali kako se kod kvadrata nailazi na problem. Naime, stranica i [[dijagonala]] kvadrata nemaju zajedničke mere. Nastaje problem nesumerljivosti, koji je dugo dovodio u pitanje ispravnost teze pitagorejaca.
 
Problem je rešen u 19. veku utemeljenjem [[Реалан број|realnog broja]], čime je potvrđeno Pitagorino stajalište da je broj temelj matematike. Rešenju problema doprineo je nemački matematičar [[Јулијус Вилхелм Рихард Дедекинд|J. W. R. Dedekind]] (1831-19161831—1916) sa svojom teorijom realnih brojeva (1872). Po njemu, realni brojevi su „rez u području [[Рационалан број|racionalnih brojeva]], koji se sastoji od beskonačne klase racionalnih brojeva manjih od tog [[Ирационалан број|iracionalnog broja]] i beskonačne klase racionalnih brojeva većih od njega”. Istovetno učenje razvili su istovremeno [[Георг Кантор|Kantor]] (1845-19181845—1918) i [[Карл Вајерштрас|Vajerštras]] (1815-18971815—1897).
 
O, odnosu bića među sobom, te stvarnosti, ne može se reći ništa bez broja, smatra Kuzanski. Upravo, takvo mišljenje ima Pitagora i njegovi učenici. Stvarnost je protkana brojevima i brojevnim odnosima. Za Pitagoru je [[10 (број)|broj 10]] sveti broj, koji se dobio zbrajanjem brojeva 1, 2, 3 i 4. Svaki od navedenih brojeva predstavlja određenu dimenziju stvarnosti. Govoreći o broju deset kao o svetom broju, treba imati na umu da je pitagorejska škola pod uticajem religiozno-mističnih karakteristika (npr. teorija o seljenju duša).
 
U slučaju da broja nema, nestaje red, odnos i sklad među stvarima, navodi Kuzanski. Prema njemu, kod brojeva treba odrediti najmanji, a od jedinice nema manjeg. U tom najmanjem dolazi do podudaranja s najvećim. Na temelju toga zaključuje da je „apsolutna jednost, kojoj se ništa ne suprotstavlja, dakle, sama apsolutna najvećost, koja je blagoslovljeni Bog”. Na tragu [[Aristotel]]ovog (384-322384—322) dokaza o prvom nepokrenutom pokretaču iz svoje [[Метафизика|Metafizike]], Kuzanski napušta -{''regresum in infinitum''}-, te zaključuje kako je „nužno da ono stvarno najveće bude početak i svršetak svih konačnih stvari. [...] Mora stoga postojati ono najveće naprosto, bez čega ništa ne može biti”. Pitagora tumači jednost trojno. Ovo shvaćanje Kuzanski preslikava na [[Свето Тројство|Trojstvo]], u kojem Oca naziva jednost, Sina jednakošću, a Duha Svetog svezom.
 
Tumačeno u duhu aristotelko-skolastičke tradicije, Kuzanski ostaje na tragu njenih instrumentarija (bît, bitak, biće), što ga uvodi na prag teoloških dogmi (o jednom i trojednom Bogu). Govoreći o bitku, odnosno o Bogu, mnogi su nastojali da izbegnu ili ukinu suprotnost i protuslovlje u njemu. Eklatantni primer se nalazi u suprotstavljenim mišljenjima [[Parmenid]]a (540-470540—470) i [[Heraklit]]a (550-480550—480). Nikola Kuzanski se ne opterećuje time, već pretpostavlja upravo suprotno. Stoga kaže da se najveća istina očituje u tome da „najveće jeste ili nije; ili jeste i nije; ili niti jeste niti nije”. Ovaj stav se može tumačiti i posmatrati u odnosu na spoznaje tri puta [[Pseudo-Dionisije Areopagit]]e (živeo oko 500). Svrha njegovih spoznajnih puteva jeste da se ukaže na neprikladnost ljudskog govora, ali i shvatanja Boga. Zaključujući o razlozima korištenja matematike u govoru o božanskim stvarima, Kuzanski kaže da se „možemo prikladnije služiti matematičkim znakovima zbog njihove neprolazne izvesnosti, jer nam je pristup božanskim stvarima otvoren jedino putem simbola”. To ne znači da matematikom dolazi do istinite spoznaje bitka.
 
Pretpostavljena je razlika između konačnog i beskonačnog. Ljudi i druga bića, odnosno ono što jeste, pripada svetu konačnog i determiniranog. S druge strane, nalazi se svet beskonačnog i apsolutnog, odnosno onoga što u potpunosti nadilazi konačno. U sferi konačnog, matematika je konstantan način spoznavanja, stoga je ona za Kuzanskog jedini mogući način za spoznavanje beskonačnog.
Ред 79:
Kuzančeva [[hristologija]] oslanja se na hršćansku teološku misao. U tom smislu, Hrist ima ulogu posrednika između nas ljudi i božanske stvarnosti. „Nije stoga naše opravdanje od nas, već od Hrista. Budući, da je on sva punina, u njemu postižemo sve ako ga imamo”. Kuzančev tekst prati tok života Isusa Hrista, od začeća da završetka. Prema Kuzanskom, svojim rođenjem Isus iz Nazareta započinje ostvarenje božanskog plana spasenja. Božanska ekonomija spasenja usmerena je prema svakom čoveku. Ljudi su pozvani da žive s verom u Isusa Krista, sinom Božjijem. On je zarad ljudi došao na svet i otkupio je ljudske grehe. Isus Hrist je ljudski spasitelj i otkupitelj.
 
[[Drugi vatikanski sabor]] (1962-19651962—1965) ima osobit značaj za katoličku teologiju. S obzirom na Isusa Hrista i njegovu spasiteljsku ulogu, stavljen je naglasak na jedinstvenost spasenjskog događaja u Isusu Hristu. Ne umanjuje se važnost krsta, te se u pashalni događaj uključuje uskrsnuće, uzašašće i dar Duha Svetog. Kuzanski tematizira misteriju smrti i uskrsnuća, a u tom kontekstu kaže: „Zaslepljeni su, onda, svi oni koji veruju u uskrsnuće, a ne priznaju da je Hrist posrednik, mogućnosti tog istog, jer vera u uskrsnuće jeste i potvrda božanskosti i čoveštva Hristova i potvrda same činjenice smrti i uskrsnuća”. Uskrsnuće se predstavlja kao najveći iskaz Hristovog božanstva. Iz toga proizlazi da uzašašće nema takvu spoznajnu moć. Njegovo se očitovanje javlja o Duhovima. Tada Isus Hrist, uzašavši na nebo, svoju prisutnost prikazuje znakovima.
 
Na kraju Kuzanski naglašava Kristovu ulogu sudije živih i mrtvih. Istaknuta je misao o nemogućnosti nas smrtnika da u potpunosti razumemo Božji sud. Misao o nerazumevanju Kuzanski tumači u skladu s čovekovom željom da Boga prikaže nama poznatim osobinama. Ovde je ponovno vidljiv uticaj Dionizija Areopagite na Kuzanskog, kao i celom delu.
Ред 94:
Nikola Kuzanski je napisao veliki broj radova, među kojima su:
{{refbegin|30em}}
* ''De auctoritate praesidendi in concilio generali'' (1434), a proposal for resolving the question of presidency over the deliberations of the Council of Basil.
* ''De concordantia catholica'' (''The Catholic Concordance'') (1434), a synthesis of ideas on church and empire balancing hierarchy with consent.<ref>English translation in ''De concordantia catholica (The Catholic Concordance)'', tr. P Sigmund, Cambridge Texts in the History of Political Thought, (Cambridge: CUP, 1991).</ref>
* ''Reparatio kalendarii'' (1434/5), a plan for reforming the church's calendar.
* ''[[De Docta Ignorantia|De Docta ignorantia]]'' (''On Learned Ignorance'') (1440).<ref name="Bond, H. Lawrence 1997">English translation in Bond, H. Lawrence (ed.), ''Nicholas of Cusa: Selected Spiritual Writings'', Classics of Western Spirituality, (New York: Paulist Press, 1997).</ref>
* ''De coniecturis'' (''On Conjectures'') (1441-21441—2)
* ''Dialogus concludens Amedistarum errorem'' (1441), an ecclesiological explanation of his papal advocacy.
* ''De Deo abscondito'' (''On the Hidden God'') (1444/5)<ref name="Bond, H. Lawrence 1997"/>
* ''De quaerendo Deum (On Seeking God)'' (1445)<ref name="Bond, H. Lawrence 1997"/>
* ''De date patris luminum'' (''On the Gift of the Father of Lights'' (1445/6)
* ''De transmutationibus geometricis''
* ''De arithmetricis complementis'' (1445)
* ''De filiatione Dei'' (''On Divine Sonship'')
* ''De genesi'' (''On Genesis'')
* ''Apologia doctae ignorantiae'' (''The Defense of Learned Ignorance'') (1449), a response to charges of heresy and pantheism by the Heidelberg scholastic theologian [[John Wenck]] in a work entitled ''De ignota litteratura'' (''On Unknown Learning'').<ref name="Bernard McGinn 2005 p435">Bernard McGinn, ''The Harvest of Mysticism'', (2005), p435.</ref>
* ''Idiota de mente'' (''The Layman on Mind'') (1450). This is formed of four dialogues: ''De Sapientia'' I-II, ''De Mente'' III, and ''De staticis experimentis'' IV.
* ''De visione Dei (On the Vision of God)'' (1453), completed at the request of the monks of the Benedictine abbey at [[Tegernsee]].
* ''De pace fidei'' (1453), written in response to the news of the fall of Constantinople to the Turks.
* ''De theologicis complementis'', in which he pursued his continuing fascination with theological applications of mathematical models.
* ''De mathematicis complementis'' (1453)
* ''Caesarea circuli quadratura'' (1457)
* ''De beryllo'' (''On the Beryl'') (1458), a brief epistemological treatise using a beryl or transparent stone as the crucial analogy.
* ''De aequalitate'' (1459)
* ''De principio'' (1459)
* ''Reformatio generalis'', (1459) a treatise on the general reform of the church, written at the request of [[Pope Pius II]], but generally ignored by the Pope and cardinals.<ref name="Bernard McGinn 2005 p435"/>
* ''De possest'' (1460)
* ''Cribratio Alkorani'', a Christocentric evaluation of the [[Koran]] written at the request of [[Pope Pius II]], based on the twelfth-century translation of [[Robert of Ketton]].
* ''De non aliud'' (''On the Not-Other'') (1462)
* ''De venatione sapientiae'' (1462)
* ''[[De ludo globi]]'' (1463)
* ''Conpendium'' (1463)
* ''De apice theoriae'' (''On the Summit of Contemplation'') (1464), his last work.<ref name="Bond, H. Lawrence 1997"/>
 
=== Moderna izdanja ===
* ''Opera omnia'', ed. E Hoffmann et al., (Hamburg: Felix Meiner, 1932-2006) [The modern critical edition, begun under the editorship of Ernst Hoffmann and [[Raymond Klibansky]]]
* ''Acta Cusana'', ed Erich Muethen and Hermann Hallauer, (1976-) [A series designed to publish all extant documents, letters, deeds and other materials in which Cusanus and his activities are mentioned]
* ''On Learned Ignorance'', tr. J Hopkins, (Minneapolis, MN: Banning, 1985)
* Jasper Hopkins, ''Nicholas of Cusa's Dialectical Mysticism: Text, Translation, and Interpretive Study of ''De Visione Dei'' '', (Minneapolis, MN: Banning, 1985)
* ''Dialectical Mysticism'', tr. J Hopkins, (Minneapolis, MN: Banning, 1988)
* ''De auctoritate praesidendi in concilio generali'', tr. HL Bond et al., ''Church History'' 59, (1990), 19-34
* ''De concordantia catholica (The Catholic Concordance)'', tr. P Sigmund, Cambridge Texts in the History of Political Thought, (Cambridge: CUP, 1991)
* ''A Miscellany on Nicholas of Cusa'', tr. J Hopkins, (Minneapolis, MN: Banning, 1994)
* ''On Wisdom and Knowledge'', tr. J Hopkins, (Minneapolis, MN: Banning, 1996)
* ''Metaphysical Speculations'', tr. J Hopkins, 2 vols, (Minneapolis, MN: Banning, 1997-2000) [Contains translations of: Vol 1: ''De apice theoria''; Vol 2: ''De Coniecturis'' and ''De Ludo Globi'']
* Bond, H. Lawrence (ed.), ''Nicholas of Cusa: Selected Spiritual Writings'', Classics of Western Spirituality, (New York: Paulist Press, 1997). {{ISBNpage|year=|id=ISBN 0-8091-3698-8|pages=}} [Contains translations of ''On Learned Ignorance, Dialogue on the Hidden God, On Seeking God, On the Vision of God'', and ''On the Summit of Contemplation''.]
* Hopkins, Jasper (ed.), ''Complete philosophical and theological treatises of Nicholas of Cusa'', 2 vols., (Minneapolis: AJ Banning Press, 2001)
* Izbicki, Thomas M., ed., ''Nicholas of Cusa, Writings on Church and Reform'', (Cambridge, MA: Harvard University Press, 2008).
Ред 149:
 
== Reference ==
{{Reflistreflist|}}
 
== Literatura ==
{{Refbeginrefbegin|30em}}
* [[Werner Beierwaltes|Beierwaltes, Werner]], 'Cusanus and Eriugena', ''[[Dionysius (journal)|Dionysius]]'', 13 (1989), pp.&nbsp;115–152.
* Bellitto, Christopher, Thoma M Izbicki and Gerald Christianson, eds, ''Introducing Nicholas of Cusa: A Guide to a Renaissance Man'', (New York: Paulist Press, 2004).
Ред 184:
* [http://www.newadvent.org/cathen/11060b.htm Catholic Encyclopedia article on Nicholas of Cusa]
* [http://www.cusanus.de Website of the Cusanusstift]
* [https://web.archive.org/web/20080616115145/http://www.haverford.edu/library/reference/mschaus/cusanus/cusanus.html American Cusanus Society]
* [http://www.cusanus-portal.de/ Cusanus-Portal]
* [http://jasper-hopkins.info/ Jasper Hopkins, Ph.D.] has produced English translations with some commentary of much of Nicholas's work. PDF versions are available at this site.
Преузето из „https://sr.wikipedia.org/wiki/Nikola_Kuzanski”