Misisipijska kultura — разлика између измена
Садржај обрисан Садржај додат
м popunjavanje sablona page |
м pravljenje sablona Cite book; козметичке измене |
||
Ред 1:
[[Датотека:Mississippian cultures HRoe 2010.jpg|350px|
'''Misisipijska kultura''' ([[engleski]]: -{''Mississippian culture''}-) je bila [[Američki starosedeoci|severnoamerička indijanska]] [[kultura]] graditelja [[humka|humaka]] koja je postojala na području današnjih [[SAD|Sjedinjenih Američkih Država]] od 9. do 16. veka. To je bila višeetnička kultura pod jasnim uticajem srednjoameričkih kultura ([[Asteci]] i [[Маје]]).<ref>Julian Granberry, ''The Americas that might have been: Native American Social Systems through Time,'' University of Alabama Press, USA, 2005., str. 108.</ref> Ime je dobila po dolini reke [[Мисисипи (река)|Misisipi]], gde se počela razvijati nakon propasti lovačke [[Hopewell tradition|Hopvelske kulture]] i odakle se postupno širila na zapad i istok.
== Istorija ==
[[Датотека:Chromesun_kincaid_site_01.jpg|
Kao početak misisipijske kulture se tradicionalno uzima 850, a kraj 1500. godina, dok se na vrhuncu u 11. i 12. veku protezala od [[Апалачке планине|Apalačkih planina]] na istoku do [[Florida|Floride]] na zapadu, i od [[Velika jezera|Velikih jezera]] na severu do [[Meksički zaliv|Meksičkog zaliva]] na jugu.
Ред 11:
== Odlike ==
[[Датотека:Cahokia Aerial HRoe 2015.jpg|
[[Датотека:Angel_Mounds_HRoe_2009_03.jpg|
Glavna karakteristika misisipijske kulture su veća naselja i orijaški piramidalni zemljani [[tumulus]]i, kao što je [[Cahokia Mounds|Kahokijska humka]], verski predmeti nastali kovanjem [[bakar|bakra]], te složeniji oblici društvene organizacije utemeljeni na [[pleme]]nskim savezima kojima su upravljale [[poglavica|poglavice]]. Ova kultura nije nikada bila ujedinjena, već je bila rodovsko-plemensko udruženje plemena kojima su [[Teokracija|teokratski]] vladale muške poglavice matrijarhalne dinastijske linije. Čak i u plemenskim kulturama proisteklim iz misisipijske kulture, sačuvala se slojevitost i matrilinearnost, npr. među nekim [[Сијукси|Sijuksima]], te kod [[Natčez]]a i [[Muskogee|Maskogi]] indijanaca.
Iako lov nikada u potpunosti nije napušten, privreda misisipijske kulture se do 10. veka već temeljila na poljoprivredi, najprije na uzgoju tikvica i pasulja, a potom i brzorastućeg [[kukuruz]]a koji je došao preko Meksičkog zaliva<ref name=Antony>Antony Mason, ''Ancient civilisations of: The Americas'', Toucan Books Ltd., London, 2001., str. 51.-53.</ref>. Zahvaljujući povećanju prinosa porastao je i broj stanovnika, a ubrzao se i razvoj zanatstva i trgovine. Zanatlije su proizvodile drvene i kamene alatke, perle, ukrase, metalne proizvode od bakra i zlata, i obrađivali su kože i krzna. Trgovina se obavljala na velikim udaljenostima zahvaljujući zajedničkom sistemu simbola. Iako se misisipijska kultura često navodi kao najrazvijenije ljudsko društvo [[Претколумбовска ера|pretkolumbovske]] [[Severna Amerika|Severne Amerike]] pre dolaska Evropljana, a nekada i [[civilizacija]], ona nije poznavala [[metalurgija|metalurgiju]], niti [[pismo]].
== Materijalna kultura ==
[[Датотека:Etowah_statues_HRoe_2007.jpg|
Misisipijci su gradili sela, ali i velike gradove. U njima su kuće bile prekrivane slamnatim krovovima, a veća središta okružena palisadnim zidinama<ref name=Antony/>, s manjim naseljima u okolini. Veći gradovi su imali više od hiljadu stanovnika, a najnaseljeniji i najvažniji među njima bio [[Cahokia Mounds|Kahokijska humka]], a druga važnija naselja i arheološka nalazišta su Moundsvil, Etovah humke i Spajro humke.
Istovremeno s ovom kulturom, do 14. veka su razne kulture šumskih indijanaca podizale zemljane [[tumulus]]e u verske svrhe, ali su ove zemljane humke u misisipijskoj kuturi poprimile divovske razmere. Tako je misisipijska humka u mestu Kahokija humka dosegla visinu od 30 m, a prečnik veći od [[Stari Egipat|staroegipatske]] [[Keopsova piramida|Keopseve piramide]].<ref name=Antony/> Misisipijske humke često imaju oblik [[piramida|piramide]], te velike terase na vrhu gde su podizani [[hram]]ovi ili rezidencija elite.
Osim razvoja arhitekture, Misispijska kultura je unapredila i lončarstvo u tehnologiju obrade [[keramika|keramike]], te poboljšala naoružanje usavršavanjem luka koji je zamenio upotrebu koplja. Postojanje središnjih trgova s piramidalnim humkama i hramovima, stambenim zgradama za elitu, ritualna ljudska žrtvovanja, keramika, te umetnički prikazi plačnih očiju, krilatih ljudi, krsteva i ljudskih lubanja, svedoče o vezama sa srednjoameričkim kulturama, ali te veze nisu bile veoma jake.
== Religija ==
[[Датотека:EtowahChief.JPG|
Misisipijsko društvo su vodili teokrati koji utelovljuju i svetovnu i versku vlast. Izgradnja humki i hramova je povezana s kultom predaka, a pod srednjoameričkim uticajima javljaju se slike zmija, lobanja, orlova-ratnika i obavljaju se ritualna žrtvovanja i mučenja zarobljenika na vrhu piramidalnih humaka. Očekivao se čak i dobrovoljni pristanak pojedinih supružnika i članova uže porodice umrlog vladara da se žrtvuju.<ref>Alvin M. Josephy, ''The Indian heritage of America'', Houghton Mifflin Company, SAD, 1991., str. 105.</ref>
Ред 42:
* [[Charles R. Keyes|Keyes, Charles R.]] Prehistoric Man in Iowa. Palimpsest 8(6):185–229. (1927).
* O'Conner, Mallory McCane. ''Lost Cities of the Ancient Southeast.'' University Press of Florida, Florida A & M University, Gainesville, Fla. {{page|year=1995|isbn=978-0-8130-1350-3|pages=}}.
* [[Timothy Pauketat|Pauketat, Timothy R.]]; ''The Ascent of Chiefs: Cahokia and Mississippian Politics in Native North America''. {{page1|location=|publisher=University of Alabama Press
* Pauketat, Timothy R.; "The Forgotten History of the Mississippians" in ''North American Archaeology.'' Blackwell Publishing Ltd., 2005.
{{refend}}
Ред 62:
{{DEFAULTSORT:Мисисипијска култура}}
[[Категорија:Археолошке културе]]
[[Категорија:Историја САД]]
| |||