Norveški jezik — разлика између измена

'''Norveški jezik''' (norveški: '''-{norsk}-''' /nošk/) je severnogermanskisjevernogermanski jezik indo-evropskog poreklaporijekla koji se pretežno govori u [[Norveška|Norveškoj]]. Jezik govori oko 4,5 miliona ljudi u Norveškoj i oko milion ljudi van Norveške. Norveški jezik postoji u dvedvije službene pisane varijante: književni jezik (norveški: -{bokmål}-) i novonorveški (norveški: -{nynorsk}-). Osobe koje govore [[Švedski jezik|švedski]] i norveški obično razumejurazumiju jedni druge bez većih problema. Ovo važi u malo manjoj merimjeri i za osobe koje govore [[Danski jezik|danski]] i norveški. Pisana književna varijanta norveškog je skoro identična pisanom danskom.

Norveški jezik vuče svoje porekloporijeklo iz [[Северногермански језици|severnogermanskogsjevernogermanskog jezika]] (takođe poznat i pod imenima ''skandinavski'' i ''nordijski'') koji se govorio na prostoru [[Skandinavija|Skandinavskog poluostrva]] u prvih hiljadu godina nove ere. Skandinavski jezik se danas može videtividjeti u formi [[rune|runa]] na prostoru čitave Skandinavije. Ovaj jezik je se vremenom podeliopodjelio na dvedvije podgrupe ''zapadnonordijski'' (norveški: ''-{norrønt}-'') i ''istočnonordijski''. Iz zapadnonordijskog su se s vremenom razvili norveški, [[Islandski jezik|islandski]] i [[Farski jezik|farski]] dok su se iz istočnonordijskog razvili [[Švedski jezik|švedski]] i [[Danski jezik|danski]].

Dolaskom [[Hrišćanstvo|hrišćanstva]] u Skandinaviju u [[10. vek|10. vekuvijeku]] rune se prestaju koristiti i u upotrebu dolazi [[latinica]]. Ime koje se koristi za jezik koji se u ovo vrijeme govori i piše na području Norveške je staronorveški (norveški: ''-{Gammelnorsk}-''). Ovaj jezik je potpuno identičan sa jezikom koji se u isto vrijeme govori i piše na području [[Farska ostrva|Farskih ostrva]] i [[Island]]a.

DolaskomDolazkom kuge u [[13. vijek|13 vekustoljeću]] većina pismenih govornika ovog jezika umire i sa njima nestaje staronorveški kao pisana varijanta jezika. Tekstovi pisani posleposlije kuge su u pravilu pisani mešavinommješavinom švedskog, danskog i staronorveškog. Ovaj pismena varijanta jezika se označava kao ''srednjenorveški'' (norveški: ''-{mellomnorsk}-''). Unijom između Norveške i [[Danska|Danske]] i reformacijom (konvertovanjem iz [[katolicizam|katolicizma]] u [[protestantizam]]) danski postaje zvanično korišćena pisana varijanta norveškog jezika. Na Farskim ostrvima i na Islandu se nastavlja upotreba srednjenorveškog koji se kasnije razvija u zasebne jezike: islandski i farski. Norveški, islandski i farski jezik se računaju kao zasebni jezici od [[15. vijek]]a. Uvođenjem danskog kao pisane varijante norveškog jezika u norveški jezik ulaze mnoge pozajmice iz [[Nemački jezik|njemačkog]] i danskog jezika.

Kada je Norvešku preuzela [[Švedska]] [[1814]]. godine, počinje diskusija o pisanoj varijanti norveškog jezika koja bi se razlikovala od danskog. Ova diskusija je izazvala podelupodjelu javnosti na dva deladjela. Jedan deodio je želeoželio da se novi pisani norveški bazira na dijalektima koji nisu bili pod uticajem danskog jezika. Najglasniji zagovornik ove ideje je bio norveški prosvetitelj [[Ivar Aasen]]. Ova varijanta pisanog norveškog je u [[1929]]. godini zvanično dobila ime novonorveški. Drugi deodio javnosti podržavao je ideju da se u danski pisani jezik koji se koristio u Norveškoj postepeno uvode norveške riječi i izbacuju danske. Ovaj deodio javnosti je bio predvođen prosvetiteljom [[Knud Knudsen]]om. Ova varijanta norveškog jezika se prvobitno nazivala državni norveški (norveški: ''-{riksmål}-'') da bi u [[1929]]. godini dobila svoje zvanično ime književni norveški.

U [[20. vek|20. vekuvijeku]] Norveška država pokušava da ujedini novonorveški i književni norveški u jednu varijantu pisanog norveškog pod imenom zajednički norveški (norveški: ''-{samnorsk}-''). Velike reforme jezika su provedene [[1917]], [[1938]]. i [[1959]]. Zajednički norveški nailazi na otpor u velikom deludjelu javnosti i država odustaje od ovog projekta sredinom 1960-ih godina. Danas su obeobje varijante pisanog jezika zvanične.

[[Датотека:Old norse, ca 900.PNG|десно|250п|мини|Na karti se može videtividjeti raspostranjenost različitih germanskih jezika u Evropi u 10. vekuvijeku. Crvena boja predstavlja oblasti u kojima se govorio zapadnonordijski. Narandžasta boja predstavlja oblasti u kojima se govorio istočnonordijski dok zelena i ljubičasta boja predstavljaju ostale germanske jezike.]]

Norveški jezik je deodio grupe jezika poznatih pod imenom indoevropski jezici. Indoevropski jezik se s vremenom razvio u različite grupe jezika migracijom stanovništva koje je prvobitno govorilo ovaj jezik. Germani su početkom nove ere govorili protogermanski jezik koji se sa vremenom podeliopodjelio u tri grupe; zapadno-, istočno- i sjevernogermanski. Sjevernogermanska grupa se kasnije

Ovi skandinavski jezici se klasifikuju u dvedvije grupe: zapadnonordijsku (ili zapadnoskandinavsku) grupu i istočnonordijsku (ili istočnoskandinavsku) grupu. Klasifikacija se bazira na fonološkim promenamapromjenama iz severnogermanskogsjevernogermanskog jezika. NaNaprimjer primer rečriječ most se u istočnonordijskim jezicima zove ''bro'' dok se ista rečriječ zove ''bru'' u zapadnonordijskim jezicima. Islandski, farski i norveški jezik pripadaju zapadnonordijskoj grupi dok švedski i danski pripadaju istočnonordijskoj grupi. Ova klasifikacija nije relevantna za norveški jezik kao celinucjelinu zbog toga što granica između ove dvedvije fonetske grupe delidjeli norveški na dva deladjela. Dijalekti norveškog koji se govore na jugoistoku Norveške pripadaju istočnonordijskoj grupi dok ostatak norveških dijalekata pripada zapadnonordijskoj grupi.

U norveškom jeziku postoje velike varijacije u izgovoru između različitih dijalekata. U norveškom kao i u drugim skandinavskim jezicima postoji relativno veliki broj vokala. Za razliku od mnogih drugih evropskih jezika u norveškom jeziku ton sa kojima se rečiriječi izgovarajuizgovoraju može predstavljati razliku između dva značenja iste rečiriječi. Drugi jezici u Evropi u kojima takođe postoje tonalne razlike su [[srpski jezik|srpski]] (bosanski, hrvatski, crnogorski), švedski, [[Slovenački jezik|slovenački]] i [[Estonski jezik|estonski]].