Кучи — разлика између измена
Садржај обрисан Садржај додат
Унос јесте огроман, али није форматиран и референциран. |
Нема описа измене ознака: уклањање референцираног садржаја |
||
Ред 1:
'''Kuči''' su [[Crnogorci|crnogorsko]]-[[Crnogorska Brda|brdsko]] pleme podijeljeno u tri oblasti: Starokuči, Novokuči (općenito: Drekalovići) i Zatrijebčani. Nalaze se na istoku [[Crna Gora|Crne Gore]], sjeveroistocno od [[Podgorica|Podgorice]], prostire se duz granice s [[Albanija|Albanijom]]. Većina stanovnika su [[Pravoslavlje|pravoslavni kršćanin]] i [[Musliman|sunitski musliman]], s rimokatoličkom manjinom.
Prevladavajuća upotreba slavenske riječi Kuč za nazive brojnih gradova, sela i geografskih cjelina širom [[Balkana]] sugerira da su plemena bila slavenskog porijekla. [[Slavenski jezici|Slavenska]] plemena koja su se doselila u regiju utjecala su na jezik, kulturu i religiju od 6. do 10. stoljeća pa nadalje. Stoga je moguće - da su Kuče osnovala početkom 13. vijeka slavenska plemena iz Poljske (gdje je prezime Kuć uobičajeno).
Iako ne postoje dokazi koji bi povezali pleme Kuči iz Crne Gore sa Kucima iz Poljske, genetske studije na nekoliko članova porodice Kuč testirane u Srbiji i Crnoj Gori spadaju u najistaknutiju haplogrupu Y-DNA koja se nalazi i u Poljskoj (R1a-M198).
Prema Robertu Elsieju, Kuči govore srpski jezik i identifikovali su se kao [[Srbi]]. Ali prema njemu, oni su prvobitno bili Albanci i poreklom su iz plemena [[Berisha]] u severnoj Albaniji.
Marko Miljanov napisao je da se Kuči i Beriša "smatraju bliskim", navodno zbog toga što su se Berišini preci doselili od Kučija; ako nisu rođeni krvlju, crnogorska i albanska plemena smatrala su blizinu izvornog ili matičnog teritorija odakle je neko "došao". Stoga su Kuči bili „srodni“ Kastrati, Berishi i Klimenti jer se njihov daleki predak nekada, naoko, doselio od Kučija. Pleme Berisha i porodica Vušović iz Velike (u Crnoj Gori) uzimaju se za srodnike.
==Porijeklo imena==
Riječ "Kuč" uobičajeno se koristi za označavanje još nekoliko '''slavenskih''' sela, gradova i geografskih lokacija poput: '''[[Kučići (Kakanj, BiH)|Kučići]]''' (selo kod Kaknja), '''Kučići''' (selo kod Trebinja), '''Kučine''' (selo u Bosni), '''[[Kuče]]''' (selo u Hrvatskoj), '''Kučajna''' (selo u Srbiji), '''[[Kučine (Solin)|Kučin]]''' (selo u Slovačkoj), '''[[Kučer]]''' (grad u Slovačkoj), '''Kučaj''' (planina u Srbiji) i '''[[Kučevo]]''' (grad u Rumuniji). Stoga ime plemena najvjerojatnije potječe od slavenske riječi "Kuč" što znači '''[malo brdo ili planina]''' ili "Kuć", što je u Poljskoj također uobičajeno prezime (izvedeno od prezimena Kucz) i bilježeno je u Poljskoj iz 1391. godine, izveden iz poljskog jezika i riječi "kuczeć" [kucać], i / ili od starog poljskog jezika "kucza", "kuczka" '''[šupa, koliba]'''. Druga varijanta, Kuc - potječe od riječi: "kucać" '''[na odred]''' i / ili od starog "kuca" '''[buda = šupa]''', ili iz njemačkog jezika i imena Kutz. Etimološki djeluju s oba izvora, ali održavaju blisko značenje prema starim poljskim narječjima.
Prema '''[[Albanski jezik|albanskim]]''' izvorima, ime plemena najverovatnije potiče od ilirsko-albanske reči '''"kuq" - crveno'''. Istaknuti albanski istoričar I. Ajeti objašnjava kako je albanski apelant „kuq“ na albanskom jeziku „vrsta seoske posude sa dve ručke“, dok ima druga značenja poput „dolina, zaljev, tjesnac“, tj. „Mjesto smješteno u dolina koja sa stanovišta prostora odgovara loncu. "Slična imena se nalaze kod nekih romaniziranih plemena u Rumuniji.
==Geografija==
[[File:Kuci tribe location in Montenegro.png|Kuči |alt=|thumb|440x440px]]Nezvanični centar je selo Ubli koje broji oko 1.500 stanovnika i u kojem se nalazi nekoliko ustanova poput sala za kulturu, osnovne škole "Đoko Prelević", bolnice, policijske stanice i nekadašnje fabrike tkanina. Ubli se nalaze u središnjem Kuču sa središtem i selima Prelevići, Pavićevići, Živkovići, Kostrovići itd.
Kuči obuhvataju oblast sjeverozapadno od Podgorice, sa sljedećim selima:
* '''Sjeverni Kuči:'''
** Ubli, Medun, Orahovo, Kržanja, Kosor, Vrbica, Stravče, Fundina, Zagreda i Raći
* '''Južni Kuči:'''
** Doljani, Murtovina, Stara Zlatica i Zlatica.
* '''Kučka krajina:'''
** Zatrijebač, Koći, Benkaj, Budža, Cijevna, Delaj, Korita, Mužeška, Nikmaraš, Rudine, Poprat i Stjepovo.
<br />
==Historija==
===Stari vijek===
Prvi pomen Meduna, kao ilirskog naselja, datira iz perioda Rimskog carstva, pod imenom “Meteon”. Tu je do 168. godine prije nove ere bilo sjedište ilirskog plemena Labeati. U njemu su Rimljani zarobili ilirskog kralja Gencija.
[[File:Meteon Labeatidis terrae.svg|none|frame|Grad Medun, u vremenu Rimljana|alt=|border]]
<br />
===Rani Srednji vijek===
Prema legendi, osnivač Kuča je izvjesni Nenad sin Gojka Mrnjačevića (1355.-1416.). Koji je spomenut u osmanskim defterima.
Starosjedioci kučkih oblasti su se uglavnom bavili stočarstvom i živjeli polunomadskim načinom života. Borbe za bogate planinske pašnjake.<br />[[File:Medun medieval fortress position.svg|none|Medun za vrijeme srednjeg vrijeka |alt=|border|thumb|440x440px]]
<br />
===15. vijek===
[[File:First official census and recorded evidence of Kuci from 1485.jpg|thumb|Popis Kuča 1485. – imena su slavenska i ilirska; muslimani nisu popisani jer su bili oslobođeni ove vrste poreza|alt=|552x552px]]Osmanlije su zauzele Medun i Kuče 1455. godine. Od tada su nam poznate informacije od njima, jer tada počinje arhivska tradicija na Balkanu. Od prvih dana se bilježi prelazak porodica na islam.
Među prvim historijskim podacima o vjeroispovijesti plemena Kuča govore da su ispovijedali pravoslavnu verziju hrišćanstva. O tome nam govori ugovor iz septembra mjeseca 1455. godine, sačinjen između Gornjozetskih poglavara (među kojima i Kučkih) i Mletačke republike, gdje se zahtijeva da nijedan biskup ili sveštenik latinski ne može biti nad njihovim crkvama, već samo sveštenstvo pravoslavne vjere.
Nakon zauzimanja Skadra i zetske ravnice 1479. godine, od strane Osmanlija, nastaju novi politički, ekonomski i poreski uslovi koji uslovljavaju stanovništvo najprije katunskih nahija na čvršće ujedinjenje i jačanju međusobnih saveza kroz plemenske zajednice.
Budući da su Kuči po osmanskom osvajanju pripojeni Skadarskom sandžaku, te prvi podaci o stanovništvu potiču iz popisa — Deftera, koji su izvršeni od strane turskih vlasti 1485. Tako znamo da je po prvom popisu kučku nahiju sačinjavalo osam sela sa 253 kuće. Već u drugom popisu iz 1497. godine, uočavaju se neki novostvoreni katuni (Lješevići, Petrovići i Pavlovići, Lopari, Banjevci i Koći) a broj kuća se povećao za 135. domaćinstava, ukupno 388 kuća.
'''Prvi muslimani Kuči'''
Spominje se, iste 1485. da je Medunsku tvrđavu čuvalo oko 88 čuvara, od kojih je 50 bilo Kuča iz Meduna, na čelu sa Hasan-begom. Najstarijim poznatim Kučom muslimanom (prije 550 godina).
Sljedeća grupa koja je primila islam, to je učinila na čelu sa Stanišom Crmojevićem, sinom crnogorskog vladara. To su učinili u Istanbulu. Postoji predanje da Banjkani u Zatrijebču također imaju Crnojevićko porijeklo.
===16. vijek===
Tokom 16. vijeka, neke od najpoznatnijih uglednih kučkih porodica primile su islam.
1565. u savezu sa Kuči su digli ustanak u savezu sa Klimentima i Piperima, protiv Osmanskog carstva.
Od 388 kuća, 1570. godine, što zbog gubitka u borbama s Osmanlijama, iseljavanja i pomora od kuge, ostalo je oko 200 kuća.
1582. godine, u popisu stanovništva Kučke nahije, koja je obuhvatala 13 sela, većina imena su slavenska, ali su i ilirska imena jako česta.
Kuči su ratovali sa Grudama, koje su i pobijedili.
===17.vijek===
''U 17. vijeku Kuči su se dijelili uglavnom na tri bratstva:'' '''''Starokuči,''''' '''''Novokuči''''' '''''(Drekalovići) i''''' '''''Zatrijebčani'''''
'''Drekalovići prelaze na pravoslavlje'''
Venecijanski sveštenik Marino Bizzi je 1610. zapisao da su Kuči hrišćani pola pravoslavne pola katoličke vjere. Kazao je da je to arnautsko pleme, predvođeno Lale Drekalovim i Niko Rajkovim, kao jako hrabro pleme sa 1500 ljudi. Prelaskom Lala Drekalova sa katoličke na pravoslavnu vjeru, proces formiranja Srba Kuča je također dobio i trajno historijsko utemeljenje.
'''Početak osmansko-kučkih ratova i zločin nad muslimanima Meduna'''
U 17. stoljeću se bilježi masovno prihvatanje islama od strane Kuča.
1612. Kotoranin Marijan Bolica spominje da je u Medunu “200 vrlo ratobornih Turaka (Kuča muslimana)”, što ukazuje da je u Medunu te godine živjelo najmanje 500 muslimana.
Spominje se također u historijskim izvorima da je u Medunu imalo oko 70 muslimanskih kuća.
Iste godine, hrišćanske Klimenti, Kuči, Piperi i Bjelopavlići su poslali pismo francuskom i španskom kralju da im pomognu da se oslobode Osmanskog cartsva, ali im se nisu odazvali.
1658. godine, Kuči su u savezu sa Vasojevičima, Bratonožićima, Piperima, Klimentima, Hotima i Grudama ponovo digli ustanak protiv Osmanskog carstva, koji je završen u korist Osmanlija.
Po nagovoru Mletačkog providura iz Kotora i uz plaću koja im je obećana, 1688. Kuči su u savezu sa Klimentima, Piperima, Grudama i Bratonožićima ponovo digli ustanak protiv Osmanlija i poveli žestoku bitku u mjestu Orlovo, kada su uništili vojsku Sulejman paše Skadarskog.
Prema pisanju popa Radonje Čejoviča, Stanka ivanovog i Prela Popovića Drekalovića, Drekalovići su izvršili napad na tvrđavu Medun:
''“Stavismo je pod našu vlast da je čuvamo na raspolaganju Presvijetle Republike Mletačke”.''
Nakon toga su zauzeli Medun i zadobili veliki plijen. Veliki broj Kuča muslimana je pobijen i većina je protjerana. Pomenuti izvori kažu da je ubijeno 1500 muslimana (svega 500 su bili ratnici!?) i da je tvrđavi uklonjena muslimanska zastava i postavljena zastava Sv. Marka. Nakon čega je Iliković odmah pošao u Kotor po svoju obećanu plaću, koja mu je data, a Mlečani su zauzvrat dobili ključeve Medunske tvrđave.
86 muslimanskih bratstava su Kuči brojali. I raspršili su se širom teritorije Bosanskog i drugih vilajeta koja im je bila prva na dohvat ruke. Naselili su Kolašin, Nikšić, Podgoricu, Spuž, Bijelo Polje, Berane, Pešter, Rožaje, Tutin i Novi Pazar, zatim i Gusinje i Plav. Tada proces formiranje Bošnjaka Kuča je dobio svoje trajno historijsko utemeljenje.
Već naredne 1689. godine, Osmanlije su ugušile ustanak, ali za muslimane Kuče nije bilo više života u Medunu, nakon bratoubilačkog zločina koji su im priredili hrišćanski rođaci. Drekalovići su spalili i porušili cijelo muslimansko naselje i okolna sela, kako tvrdi prof. Marko Dragović ističući:
''“… kako se Turci ne bi mogli ponovo naseliti”''
U znak etničkog čišćenja u Medunu, Antonio Bolica iz Kotora je napisao:
''“Uvijek sam uspio da ih (brdsko-malisorska plemena) držim pomoću cetinskog vladike i ostalih njihovih starješina u pokretu protiv Turaka, jer su oni ljudi na koje se može uticati. Naviknuti su na pljačkanje i na stalno prolivanje krvi. U pljačkama sam uvijek uspijevao da spojim neodlučne sa vještim, da bi dobili više hrabrosti.”''
1694. Kuči u savezu sa Hotima su pokrenuli još jedan neuspjeli ustanak protiv Osmanskog carstva.
===18.vijek===
1711. je sproveden genocid nad muslimanima Stare Crne Gore, poznat kao “Istraga Poturica”.
Pravoslavizaciju Kuča potvrđuje i Skadarski biskup Antonio Vladanji, 1736. godine piše svojim nadređenim vatikanskim poglavarima:
„Kuči su, s izuzetkom koji sam pomenuo (u Zatrijepču) svi šizmatici. Veoma su plahoviti, žive od plijena i nikako neće da se potčine Turcima. Imaju 500 kuća i veliki su protivnici naše (katoličke) vjere”.
1774. godine Mehmed-paša Bušatlija iz Skadra je poveo rat protiv Kuča i Bjelopavića. U početku je poražen, ali je kasnije zauzeo Kuče i razorio ga. Rovčani su prihvatili kučke izbjeglice. Da bi 20 godina kasnije, 1794., Kuči i Rovčani uspijeli da ponovo pobjede Osmanlije.
Kada je Bušatlija zauzeo Cetinje, poštedio je cetinjski manastir, kojeg su kasnije dinamitom minirali hajduci Zena Grbičića. Dr. Petrović je opisujući događaj napisao: “Ako je Sulejman paša postupio viteško, Mlečani su postupili nečasno i kukavički, jer su minirali manastir”.
===19-20. vijek===
[[File:Marko Miljanov.jpg|thumb|[[Marko Miljanov]] (1833–1901), chieftain of Kuči.]]
'''Crnogorski zločin u Kučima'''
28. juna 1855. godine, Knez Crne Gore Danilo, naredio je istrebljenje svih Kuča iz roda Drekalovića.
Godinu kasnije, vojvoda crnogorski Mirko, je također zauzeo Kuče i, prema pisanju srpskih izvora, koja je po obimu, žrtvama, pljački, paljevinama i zločinu nadmašila sva Osvajanja koje su učinjene od strane Osmanlija.
'''Priključenje pokretu Husejn Kapetana'''
Kada je Husejn kapetan, predvodeći ustanak za autonomijom Bosne, došao u Sandžak, pleme Kuča iz svih sandžačkih gradova mu se masovno pridružilo, i to prvi oni iz Kolašina, 1827.
'''Genocid nad Bošnjacima Kučima u Kolašinu i Nikšiću'''
U crnogorskom napadu na Kolašin 28. jula 1858. godine, iako je razoreno naselje, džamija nije porušena, ali od tada započinje iseljavanja Kolašinaca koje će potrajati narednih 70 godina.
1862. Osmanlije su ponovo zauzele Kuče i Medun.
Od 1863. godine Kolašin se nalazio u sastavu Novopazarskog sandžaka, odnosno prijepoljskog kadiluka te je muslimansko stanovništvo obnovilo porušeno naselje i vratilo se u njega 1864. godine.
1875. godine, Kuči Srbi su se pridružili ustancima širom Balkana, protiv Osmanskog carstva. Kuče je vodio Marko Miljanov Popović.[[File:Kolasin ethnic cleansing.jpg|thumb|466x466px|alt=|left|Sela koja su etnički očišćena u Kolašinu]]Nikšić je bio u opsadi od avgusta 1875.g., dakle dvije godine i jedan mjesec, i za to vrijeme je dva puta bio snabdijevan potrepštinama: 28. aprila 1876.g. od strane Muhtar-paše, i 15. juna 1877.g. od strane Sulejman-paše.
Hercegovački grad Nikšić 1876. godine naseljavali su 98% muslimani Bošnjaci, sa velikim procentom Kuča.
Novopazarski sandžak je 2. februara 1877. godine izdvojen iz Bosanskog vlijate, a Kučka oblast ulazi u sastav Crne Gore. Kolašin je Crnoj Gora okupirala 9. oktobra 1878. godine. Crnogorci su neprekidno bombardovali Nikšić i hermetički ga izolovali tako da ni ptica nije mogla ući u ovaj grad. Smrtni udarac u razbijanju tvrdih zidina ovog muslimanskog grada nanijeli su teški topovi koje su Crnogorci dobili od Rusa. Predaja grada je izvršena 09. septembra 1877. godine, a knjaz je naredio Nikšićanima da bezbjedno napuste svoja ognjišta, i da se sele. Od 3.200 Bošnjaka koji su živjeli u ovome gradu samo je 30 njih dobilo dozvolu da ostanu.
1879. godine, u Bici kod Nokšića, Kučka, Vasojevićka i Bratonožićka vojska predvođena Markom Miljanovim je poražena od strane vojske Ali-paše Gusinjskog.
Godine 1886, u proljeće, crnogorska vojska je zauzela kolašinska Polja i pomakla granicu sve do Tare.
Zatrijebčani su 1907. godine pokrenuli ustanak protiv Osmanskog carstva i pobijedili u Bici kod Lemaja. Nakon toga su opet Osmanlije pobijedili 1911. u Bici kod Dečića.
Ubistvo Boška Boškovića, načelnika kolašinskog okruga, koje se desilo u mjestu Ceru kod Mojkovca 7. novembra 1924. godine a koje je pripisano Jusufu Mehonjiću, vođi sandžačkih komita bilo je povod za napad nad muslimanskim stanovništvom nekoliko dana nakon sahrane. Tada su stradali stanovnici Šahovića i Pavinog Polja. U jednom danu je ubijeno 350 Bošnjaka.
<br />
== Antropologija ==
'''Staro-Kuči'''
Staro-Kuči su bila zajednica većeg broja bistrih i složenih bratovština (klanova), u odnosu na Drekaloviće koji su tvrdili da su porijeklo od jednog predaka. J. Erdeljanović je kod Staro-Kučima našao vrlo primjetne slučajeve spajanja različitih različitih bratstava u jedno. Spajanje je bilo toliko finalizirano da mu je bilo teško da označi dijelove tih sastavljenih bratstava, „čak je i traženje u tom smjeru naišlo na osjetljivost pojedinaca“. Dolaskom Drekalovića, stare porodice su se nazvali "Staro-Kuči". Od naseljenih bratstava Stare Kuče, najznačajniji su Mrnjavčići i predstavnici Starih Kuča. [24] Mrnjavčići, najveće bratstvo Starih Kučeva, 1941. godine brojili su 330 domaćinstava. [25] Svi Stari Kuči imaju slavu Mitrovdana (Sv. Dimitrij).
J. Erdeljanović je zapisao podatke o svim Kučima, najupečatljiviji iz Kržana, Žikovića, Kostroviće, Bezihova, Kute, Podgrada i Lazorce. Sve ove pripovijesti slažu se da bratstvo Mrnjavčići potječe od Gojka, brata kralja Vukašina. Gojkovi potomci su bili prisiljeni da napuste Skadar otomanskom najezdom, te se nastane u Brštanu.
'''Drekalovići'''
Drekalovići, zvani "Novo-Kuči", potiču iz Drekale koji su naselili Kuči u drugoj polovini 16. vijeka. Postoji nekoliko priča o njegovom podrijetlu: bio je to Mrnjavčić ili unuk Skanderbega ili da je došao iz Beriše. Prema Marianu Bolizzi (1614.), Lale Drekalov i Niko Raičkov držali su 490 kuća Chuzzi Albanesi ("albanskih Kuča", sela pretežno rimokatoličke vjeroispovijesti), s 1.500 vojnika, opisanih kao "vrlo ratne i hrabre". Drekalovići, najveće Kučevo bratstvo, brojili su 1941. blizu 800 domaćinstava, što je otprilike polovina svih Kuči.
'''Zatrijebač'''
Zatrijebač (albanski: Trš) je podregija Kučz, koja se nalazi u "Kučijskoj granici" (Kučka krajina), koja takođe čine Orahovo, Koći i Fundinu.
Povijesno pleme Zatrijebača, kao i Hoti, zahtijevaju potomstvo od izvjesnog Keqa Preka.
Trieshi je bio poznat po pokretanju albanskog visokog ustanka protiv Osmanlija 1907. pobjedom u bitci kod Lemaje, ratovanju na rijeci Cemi, u kojoj je učestvovalo 150 Tršjana. Prema mještanima, jedino što je razdvojilo dvije sile je bio most preko Cemi-ja. Ostale bitke koje su uslijedile u regiji uključuju Bitku kod Dečika (1911.).
Potomci porodica Zatrijebač uglavnom naseljavaju grad Tuzi ili glavni grad Podgoricu, dok su mnogi drugi doselili u Sjedinjene Države.
'''Međimurski odnosi '''
Vjeruje se i kroz narodno pripovijedanje da je Grča Nenadov iz Staro-Kuča imao brata Krstoa, koji je bio otac utemeljitelj Kastratija. Mnogi Mrnjavčevići su prešli su na islam, među najznačajnijim Ganićima u Rožajama i Radonjičićima (danas Radončić) u Gusinju.
Jedna grana plemena Gashi, Bardhët (engleski: bijeli), spušta se iz Kuča.
==Demografija==
[[File:Tribes in Montenegro.png|thumb|Plemena u Crnoj Gori|alt=|250x250px]]U Kučima danas živi preko 15.000 stanovnika, s preko 3.000 kuća. U Sandžaku koji se nalazi na jugu Srbije živi (mnogo veći i veći broj) istaknutih brojki.
Tri glavne etničke grupe nastanjuju u regionu: etnički Crnogorci, etnički Srbi (vidi Crnogorski Srbi) i etnički Bošnjaci, mada se to može smatrati jednim, jer se neke porodice mogu politički podijeliti između tri, tj. S jednim bratom koji se odluči za crnogorski identitet , još jedan Srbin, a drugi Bošnjak.
Većina stanovnika današnjih Kučija su sljedbenici Srpske pravoslavne crkve, a manji broj ima muslimansku nacionalnost. U selu Koći postoji enklava rimokatoličkih Albanaca (Koja na albanskom).
Stanovnici su se dijelili u dvije različite grupe: Stari Kuči ("Starokuči") i Drekalovići / Novi Kuči. Na Stare Kuče uglavnom se smatra da je srpskog i bošnjačkog porijekla i da su porijeklom ili su se ta naselja nastanili u vrijeme Srpskog carstva u 14. stoljeću. Novi Kuči (općenito nazvani "Drekalovići") su velika skupina klanova (bratstva) koji su formirani nakon 17. vijeka i dijele legendarnog pretka - Drekale.
=== Bošnjaci ===
Od pada Meduna pod tursku vlast, pa tokom 16. vijeka, neke od najpoznatnijih kučkih porodica primile su islam. Prema istraživanjima Jovana Erdeljanovića i prvi islamizirani Kuči bili su iz redova najviđenijih kučkih rodova.
Neki od njih su bili u pratnji Staniše, odnosno Skender-bega u Stambolu ;
– Jedan od četiri glavna ministra sultana Sulejmana II bio je Mustafa-paša, islamizirani Paštrović;
– Brat vojvode Radosava iz nahije Gornja Morača, zvao se Hamza i pominje se 1460. godine kao posjednik zemlje u selima Miločani i Onogošt.
U 17. stoljeću se bilježi masovno prihvatanje islama od strane Kuča. Spominje se u historijskim izvorima da je u '''Medunu''' imalo oko 70 muslimanskih kuća, sve do trenutka dok se u Medunu nije razbjesnio građanski bratoubilački rat, koji su izvojevili Kuči pravoslavci i raselili Kuče muslimane.
* Spominje se kasnije da je iz bratstva Ljuce i Dakovići u '''Nikšiću''' u 18. vijeku bilo oko 300 kuća.
* Zatim iz bratstva Koljenovići u '''Gusinju''' oko 150 kuća i Radončića od Vuješevića 70 kuća i brojna druga bratstva.
* Crni Vrh kod '''Berana''' je naselilo 50 muslimanskih kuća.
* '''Kolašin''' je naselilo oko 40 kuća Ganića Đurđevića.
* Zatim, stotine muslimanskih porodica iz brojnih kučkih sela se preselio u '''Podgoricu''' ili njeno prigrađe.
* Brojne kučke muslimanske porodice su naselile i Plav, Spuž, Peć, Rožaje, Tutin, Sjenicu i Novi Pazar.
Istraživač Theodor Iphen je opisivao sandžačke gradove, govoreći kako su neki sličniji albanskoj, a neki bosanskoj kulturi i mentalitetu. Za njega su Kolašinci bili sličniji onima u Bosni, ali su imali elemente koja je podsjećala na albansku kulturu:
Jedinu razliku i individualnost od ostalog, plemena '''bosanskog''' čine oni oko Kolašina. Kolašinci pokazuju svoju individualnost u svom karakteru načinu mišljenja, u običajima najposlije i u nošnji i drugim spoljašnjostima, te više naginju albanskim običajima.”
Pred kraj turske vlasti u ovom gradu bio je gradonačelnik poznati alhamijado pjesnik, hafiz Salih Gašević, u vrijeme kada je pisao svoje najpopularnije djelo Mevlud, u čijem uvodu kaže:
''’Kad se nađoh u Kolašin kajmekam''
''znadem da sam puno nikas i ćelam,''
''moliše me kolašinski prviši:''
''Ti nama mevlud na '''bosanski''' napiši!’''
Kuči muslimani su Sandžak počeli naseljavati od ranog doba osmanske vladavine. Među najstarijima su oni na Pešteru u okolini Đerekara. Kuči su osnivači modernog Tutina i Rožaja. Uticajem kučkih porodica u Plavu i Gusinju na tom pograničnom podružiju, sa Albanijom i Kosovom i velikim procentom stanovništva doseljenog sa sjevera Albanije, je bosanski jezik preovladao nad albanskim. Tokom 19. vijeka, Sandžak su preplavile izbjeglice iz Kolašina i Nikšića, među kojima su najbrojniji bili oni roda Kuča. Kuči muslimani su jako rano se osjećali dijelom bošnjačkog identiteta, za razliku od Klimenti. Iako dijele slično geografsko i genetsko porijeklo.
Kako navode albanski izvori, Klimente na Pešteru su sa albanskog jezika postepeno prešle na bosanski jezik (sandžačka varijanta; Kuči su svoj jezik nazivali “naški”) pod uticajem, kako sami kažu “snaha Bošnjakinja” koje su svoj maternji govor prenosile na djecu. Te snage Bošnjakinje su najviše bile iz roda Kuča. Također, Kuči porijeklom iz Nikšića i Kolašina su u sebi noslili tipični bošnjački identitet. Kuči u Sandžaku su podržali u velikom broju pokret za autonomiju Bosne predvođen Husein kapetan Gradaščevićem i učestovale su u bitci 18. jula 1831. na Kosovu protiv Osmanske vojske u kojoj je bošnjačka vojska pobijedila. Kada je Husein kapetan prošao kroz Novo Pazar i krenuo ka Kosovu, na izlazu, u naselju Banja je kazao: “Ovdje se nalazi kapija Bosne”. Slomom pokreta Husein kapetan Gradaščevića, veliki broj sandžačkih Kuča je stradao u osveti Omer paše Latasa.
1878. se Sandžak odvaja od Bosne, što je teško palo svim stanovnicima Sandžaka. 1912. godine Kuči, kao i ostali branioci Sandžaka, su neuspješno odbranile Sandžak od srpsko-crnogorske okupacije. Pet godina kasnije, 1917. godine, u Sjenici se održava Sjenička konferencija u kojoj su gradonačelnici većine sandžačkih gradova tražili ponovno pripajanje Sandžaka Bosni.
6. oktobra 1912. Vojska Kraljevine Crne Gore zauzela Plav i Gusinje – čiju su većinu činili Kuči i na silu podrštava muslimane – 12.000 muslimana su dobila nametnuta hrišćanska imena i bilo je zabranjen obilaza džamija
1943. Kuči iz Kladnice, Peštera, Tutina i Rožaja, organizovane u musliamnske milicije, su se hrabo borile protiv četničkih odreda koji su činili zločine diljem Sandžaka, sve do partizanske okupacije Sandžaka 1945. godine.
=== Kuči Srbi (i Crnogorci) ===
[[Datoteka:Miljanov.jpg|obrub|mini|Marko Miljanov Popović Kuč]]
Pravoslavni Kuči, koji su jako rano prihvatili pravoslavnu varijantu hrišćanstva, su se okrenuli srpskom nacionalnom identitu, iako su živjeli zajedno sa Kučima katoliicima koji su se osjećali Albancima. Sa svojim komšijama Albancima Kučima i drugim arbanaškim plemenima su imali prilično dobar odnos i zajedno su se borili protiv Osmanlijske vlasti.
Kučko-srpsko neprijateljstvo prema Osmanlijama nije prestajalo ravno 300 godina, od prvog ustanka u 16. vijeku do oslobođenja od Osmanlija krajem 19. vijeka. Najpoznatiji Kuč Srbin je Marko Miljanov koji je poveo, kako je sam govorio “Brđane i Crnogorce” u pobjedu protiv Osmanlija. Prekretnica je bila bitka na Fundini. Marko Miljanov je pokušao osvojiti Plav i Gusinje, ali su ga vojske Ali paše Gusinjskog potukle na Nokšiću.
Kao Crnogorci se uglavnom izjašnjavaju Kuči doseljeni u crnogorske gradove.
=== Kuči Albanci ===
Kuči Albanci su se izjasnili svi oni koji su zadržali svoju katoličku vjeru, ilirski jezik u Crnoj Gori i Albaniji, kao i Kuči muslimani koji su migrirali na albansko govorno područije.
=== Turci ===
Veliki broj Bošnjaka Kuča porijeklom iz Sjenice, Tutina, Rožaja, Kolašina, Nikšića, Podgorice živi danas u Turskoj. Iseljavanje je teklo od 1680. do 1970. Većina se danas izjašnjava kao Turci i manjina je svjesna svog bošnjačko sandžačkog identiteta.
==Genetika ==
Stanovnici koji trenutno žive u podregiji Kuči testirani su na Yfull institutu TRMCA 800 i otkrili su da imaju zajedničkog pretka koji je živio početkom 13. stoljeća. To odgovara vremenu kada je živio jedan od najistaknutijih Starih Kučija, Nenad Mrnjavčević. Najčešća Y-DNA haplogrupa koja je prevladavala među današnjim Kučima, kao i onima koji su prešli na Sandžak i Kosovo; pripadaju haplogrupi E-V13 (E-BY165837).
Iako većina današnjih Kučija pripada haplogrupi E-V13, prema bošnjačkom DNK projektu manjina pripada drugim haplogrupama, poput R1a, I2a i R1b.
Prema prikazanoj ruti migracije E-BY165837, pridruženi predak je živio prije 3300 godina, prostirući se u Istočnoj i Zapadnoj Europi, s egzistencijalnim epicentrom u Alpama.
Prema dva prediktora migracija koja su danas raspoloživa istraživačima, doseljavanje E-BY165837 – Roda Kuča je moguće u sljedećim vremenskim epohama:
# Doseljavanje iz Keltske kulture na Balkan u periodu kada nastaje Ilirija oko 900. godine prije nove ere. U prilog ovoj tezi govori rasprostranjenost potomaka E-Z16661 koja se poklapa sa teritorijama do kojim su stigli indoevropski Kelti.
# Doseljavanje u vrijeme Ilirije ili Rimskog carstva iz pravca Italije kao što predviđa Phylogeographier. U prilog ovoj tezi govori to što je u Evrpi srodnik pronađen isključivo na Sardniji, koje je bilo genetski prilično izolirano ostrvo.
Prema genetičkim istraživanjima Ivana Vukičevića (2016-2019), većina današnjih stanovnika podregije Kuči pripada spomenutoj haplogrupi koja se može vidjeti na Y-DNA karti ispod (poreklo.rs).[[File:Montenegro Y-DNA Map with Location of Kuči Tribe and Medun.jpg|Crnogorski Y-DNA projekat sa lokacijom Kuča and glavnog grada Medun|alt=|thumb|none|791x791px]]Evidentna migracija pridružene haplogrupe podudara se sa istorijskom migracijom muslimana iz podregije Kuči Crne Gore, u Sandžak koji se nalazi na jugu Srbije. To se može vidjeti na Y-DNA karti (ispod) iz ranije navedenog projekta bošnjačke DNK.[[File:E-BY165837 in Sandzak region of Southern Serbia.jpg|thumb|E-BY165837 u Sandzaku|alt=|600x600px|none|border]]
Od 14. Decembera 2019. izvadak iz bošnjačkog DNA projekta prezimena i mjesta porijekla koja nose E-BY165837 haplogrupu.
Tabela ispod, odgovara Y-DNA karti Sandžaka (gore).
{| class="wikitable"
|+
!Prezime
!Izvorna Lokacija
!Trenutna Lokacija
|-
|Đurđević
|Kolašin/CG
|Prijepolje/Sandžak/SRB
|-
|Podbićanin
|Podbišće/Kolašin/CG
|Brvine/Prijepolje/Sandžak/SRB
|-
|Ademović
|Bećiragić - Rožaje/Sandžak/CG; Kuč - Orahovo/Podgorica/CG
|Mitrova/Tutin/Sandžak/SRB
|-
|Kučević
|Kuči - Medun/Podgorica/CG
|Žabren/Sjenica/Sandžak/SRB
|-
|Halilović
|Kuči - Medun/Podgorica/CG
|Đerekare/Tutin/Sandžak/SRB
|-
|Duljević
|Dulja - Đerekare/Tutin/Sandžak/SRB
|Međugor/Sjenica/Sandžak/SRB
|-
|Bačevac
|
|Sebečevo/Novi Pazar/Sandžak/SRB
|-
|Radončić
|Vujošević - Orahovo/Podgorica/CG
|Gusinje/Sandžak/CG
|-
|Nikočević
|Kuči Mrnjačevići - Zatrijebač/Podgorica/CG
|Gusinje/Sandžak/CG
|-
|Redžović
|Kaljić? - Kolašin/CG
|?
|-
|Hadžibulić
|Trebaljevo/Kolašin/CG
|Novi Pazar/Sandžak/SRB
|-
|Ibrahimović
|Kaljić - Kolašin/CG
|Kaljin/Leposaviće/Kosovo
|-
|Bihorac
|Ljaljević - Kolašin/CG - Zakuče/Bijelo Polje/Sandžak/CG
|Delimeđe/Tutin/Sandžak/SRB
|-
|Fehratović
|Martinovići - Kolašin/CG
|Brezovica/Novi Pazar/Sandžak/SRB
|-
|Viličić
|Preljević - Kolašin/CG
|Bjelahova/Prijepolje/Sandžak/SRB
|-
|Doljanac
|Kolašin/CG?
|Doljani/Novi Pazar/Sandžak/SRB
|-
|Tarić
|Karović - Kolašin/CG
|Kladnica/Sjenica/Sandžak/SRB
|-
|Toković
|Kladnica/Sjenica/Sandžak/SRB
|Vrhsjenice/Sjenica/Sandžak/SRB
|-
|Tekbaş
|Adilović - Bistrica/Bijelo Polje/Sandžak/CG
|Istanbul/Turska
|-
|Ljuca
|Nikšić/CG
|Bijelo Polje/Sandžak/CG
|-
|Šutković
|Kuči - Medun/Podgorica/CG
|Radetina/Rožaje/Sandžak/CG
|-
|Kučević
|Kuči - Medun/Podgorica/CG
|Raduša/Tutin/Sandžak/SRB
|-
|Mujović
|Koča
|Jerebice/Tutin/Sandžak/SRB
|-
|Rahić
|Đukić, Vasojević
|Trijebine/Sjenica/Sandžak/SRB
|-
|Kačapor
|Kačapore/Rožaje/Sandžak/CG
|Orlje/Tutin/Sandžak/SRB
|-
|Gusinac
|Alijagić - Gusinje/Sandžak/CG
|Novi Pazar/Sandžak/SRB
|-
|Madžgalj
|Kuči - Podgorica/CG
|Novi Pazar/Sandžak/SRB
|-
|Olević
|Ciriković
|Plav/Sandžak/CG
|-
|Planić
|Plana/Kolašin/CG
|Potok/Prijepolje/Sandžak/SRB
|-
|Radonjica
|
|Gorandža/Novi Pazar/Sandžak/SRB
|-
|Cama
|
|Brodarevo/Prijepolje/Sandžak/SRB
|-
|Mehović
|Kuči - Medun/Podgorica/CG
|Bor/Petnjica/Sandžak/CG
|-
|Zećirović
|Laholo/Bijelo Polje/Sandžak/CG
|Vitomirica/Kosovo
|-
|Smajović
|Ljumić
|Draževiće/Sjenica/Sandžak/SRB
|-
|Bandić
|Ljaljević - Kolašin/CG > Kukulje/Bijelo Polje/Sandžak/CG
|Radavac/Peć/Kosovo
|-
|Skarep
|Skarepača/Rožaje/Sandžak/CG
|Pokrvenik/Tutin/Sandžak/SRB
|}
Others tested, belong to haplogroups R1a, R1b and I2a and are listed below:
{| class="wikitable"
|+
!Prezime
!Izvorna Lokacija
!Trenutna Lokacija
!Haplogroup
|-
|Zukorlić
|Kuči/ Zuko iz Gusinje/Sandžak/SRB
|Orlje/Tutin/Sandžak/SRB
|R1b
|-
|Balkan
|Kuči/ Biševo/Rožaje/Sandžak/SRB
|Bisevo
|R1b
|-
|Redžović
|Kuči/ Biševo/Rožaje/Sandžak/SRB
|Novi Pazar/Sandžak/SRB
|R1b
|-
|Biševac
|Kuči / Biševo/Rožaje/Sandžak/SRB
|Novi Pazar/Sandžak/SRB
|R1b
|-
|Čolović
|Biševac, Kuči / Biševo/Rožaje/Sandžak/SRB
|Biševo/Rožaje/Sandžak/CG
|R1b
|-
|Zilkić
|Kuči / Radislav iz Dobrinje/Tutin/Sandžak/SRB
|Oraše/Tutin/Sandžak/SRB
|R1b
|-
|'''Kuč'''
|'''Kuči / Medun, CG'''
|'''Ljeskova, Sandžak/SRB'''
|'''R1a'''
|-
|Gojak
|
|Gojakoviće/Prijepolje/Sandžak/SRB
|I2a
|}
<br />
== Genetika (porijeklo i pretpostavke) ==
Smatra se da je zajednički predak halogrupe E-V13 Vukašin Mrnjavčević, temeljen na sljedećim pretpostavkama: -
# Knjiga koju je napisao Marko Miljanović pod naslovom „Kuče pleme“ u kojoj on povezuje izravne potomke Gojka Mrnjavčevića i kasnije Đurđe Pantine, lokalnim porodicama i plemenima-muškarcima.
# Svaki je potomak Đurđa Pantina testiran, a njihov Y-DNA test u skladu je s haplogroiupom E-BY165837, odnosno Đurđevići iz Prijepolja, čija migracija navodno potječe iz Meduna i nastavlja prema Kolašinu, pa i šire.
# Bratstvo Vujoševići je iz istog porodičnog stabla kao i ugledne muslimanske porodice u Gusinju, odnosno Koljenovići čija proširena porodica obuhvataju Rašeće, Malagiće, Zukoviće, Avdiće i Radončiće.
# Vujoševići su u srodstvu s Milijom, ko je Đurđov sin, jedan od nećaka Nenada Mrnjavčevića.
# Porodicne loze i točke konvergencije porodičnog stabla ne temelje se ovdje, recimo, i slabo cuvanim i pisanim istorijskim zapisima medu disidentima koji su uglavnom bili nepismeni poljoprivrednici i ljudi sa brda.
# Genetska ispitivanja izvršena između 2006-2019. Godine mogu se koristiti kao referentna točka za formiranje povijesne perspektive demografske situacije prije 750 godina kada se rodio Vukašin Mrnjavčević.
# Dovoljan je jedan legitimni izvor kao referentna točka, izuzev ostalih arhivskih tradicija, koje nisu postojale prije nego što su Osmanlije 1455. uvele defter.
# Malo je, da ne bude zabune, među nepismenim disidentima između kuće Mrnjavčevića i kuće Đurađa I Balšića koji su također imali sinove Đurađa (nelegitimne), Ivana i Gojka koji su 1444. bili među osnivačima Ležeške lige.
# Vukašin Mrnjavčević nije pripadao istoj očinskoj lozi kao u ostalim slavenskim plemićkim porodicama (sa pripadnicima haplogrupa I2a i R1a).
# Porodica Mrnjavčević nije bila slavenizirana kao ostalo albansko i rodno pleme u region.
Arhivski podatci s osmanlijskog područja opisuje postojeće stanovnike koji žive u regiji. To je prije proterivanja porodice Mrnjavčević iz Skadra, te njihovog doseljavanja u nove krajeve. Kao takav, mora tražiti:
# Jesu li se doselili i plemići i obični ljudi, ili su to bili obični ljudi?
# Da li je očinski rod zamijenjen s osnivanjem bratstva Staro-Kuča, kad je postalo "toliko finalizirano da im-je bilo teško obilježiti dijelove pojedinih sastavnih bratstava".
Osmanski podatci navode i rane muslimanske porodice koje su živjele u Medunu u vrijeme nastanka osmanske administrativne vladavine u regiji. Te su se obitelji počeli doseljavati prema današnjem području Peštera prema kraju 14. stoljeća. Ovo ukazuje na činjenicu da su i drugi Staro-Kuči živjeli u regiji, mnogo prije dolaska porodice Mrnjavčević.
Jedna od porodica testirana iz Ljeskova, koja se nalazi u regiji Pešteri nosi prezime Kuč, i testiran je da pripada slavenskoj haplogru R1a-M198. Njihovo porodično stablo prilično je dobro dokumentovano, s preko 950 imena potiče iz 10 generacija.
Ispitan je još jedan srpski gospodin koji tvrdi da je potomak klana Stari Kuči (sa slavom Svetog Dimitrija) i pripada haplogrupi R1a-M198. Angažirao je doktora koji je istraživao iz područja medicinske genetike i ćelijske biologije o preciznom porijeklu svoje haplogrupe. Angažirao je i istoričara, koji je njihovu porodicu povezao s potomcima porodice Mrnjavčević.
U kontekstu dobro dokumentovanih promena stanovništva, i očigledne migracije albanskih plemena u Crnu Goru, Južnu Srbiju i Kosovo; može li se današnji demografski status quo zaista upotrijebiti kao referentna točka za definiranje baštine predaka?
U samo posljednjih 100 godina, albansko stanovništvo je dva puta preraslo druge etničke grupe. Na mjestima poput Kosova, Albansko stanovništvo je poraslo sa 65% 1921. na 92% u popisu stanovništva iz 2011. godine.
Dečanske krizogle (1321–31) srpskog kralja Stefana Dečanskog sadrže detaljnu listu domaćinstava i sela u Metohiji i severozapadnoj Albaniji. Prva povelja zaključuje da je ovaj kraj bio etnički srpski. Zabilježeno je 89 naselja sa 2.666 domaćinstava, od čega 86 srpskih (96.6%), a 3 albanska (3.3%); bilo je 2.166 stočarskih domaćinstava od 2.666 poljoprivrednih domaćinstava, od čega su 2.122 bila srpska (98%), a 44 su bila albanska (2%).
Na temu navodnog albanskog jezičkog podrijetla plemena Kuci, povezana tvrdnja mora se promatrati i kroz dijalektički diskurs i varijancu u izgovoru riječi "crveno" (i kuqi) na albanskom.
Toski (Južni Albanci) izgovaraju 'q' kao 'gj' time što je to palatni zvuk (izgovara se jezikom koji dodiruje nepce). Zvuči kao fuzija albanskih zvukova 't' i 'j' (slično kao 'đ' u Srbiji, Bosni i Hrvatskoj).
Gegi (plemena sjevernih Albanaca), izgovaraju 'q' kao 'ć', što opet, zajedno sa slavenskom gripom.
Jednostavna referentna točka su asimilirana plemena, koja mijenjaju ili dodaju 'ć' ili 'č' na kraju svojih prezimena, kako bi se razlikovala sa Albancima, of istog poriuekla. Na primjer Gegi (albanski), a Gegić (slavenski).
Sa toliko prevladavajućih pretpostavki, čini se da pravi očinski predak današnjih Kučija nije poznat. Stoga je pretpostavljeno tvrditi da su većina Starih Kuča i današnji testirani stanovnici izravni potomci Nenada Mrnjavčevića.
==Izvori==
{{izvori}}
# ''Arhiva Bošnjačkog DNK projekta''
# ''Kolašinski Bošnjaci, ispod vela zaborava''
# ''Ko su i od kada Bošnjaci Crne Gore, Rifat Ratoder''
# ''Glasnik zemaljskog muzeja u Bosni i Hercegovini, Theodor Iphen''
# ''Hadžibulići kroz historiju, Safet Hadžibulić i Rafet Hadžibulić''
# ''Postanak plemena Kuča, Vaso Čubrilović''
# ''Pleme Kuči, Ratislav Petrović''
# ''Pleme Kuči, Milan Milošević Janković''
# ''Crnogorska pohara Kuča, Ilirija Petrović''
# ''Montenegro, Rastislav Petrović''
# ''Pleme Kuči u narodnoj priči i pjesmi, Marko Miljanov''
# ''“Kuči, Bratonožići i Piperi” Jovan Erdeljanović''
# ''Da nije bilo genocida većinu stanovnika u Crnoj Gori bili bi Bošnjaci i Albanci, Rizah Gruda''
# ''Bošnjaci – Muslimani Crne Gore i Sandžaka – dr. Mustafa Memić''
# ''Sandžak Porobljena zemlja – Harun Crnovršanin''
{{DEFAULTSORT:Kuci}}
<br />
[[Kategorija:Crnogorska plemena]]
| |||