Avala
Avala je niska planina, 16,6 km južno od Beograda.[1] Predstavlja severni kraj šumadijske grede, koja se od Rudnika provlači kroz nisku Šumadiju i predstavlja razvođe između slivova Save i Dunava.[1] Visoka je 511 m (vrh Žrnov) i uzdiže se oko 200 m iznad okolnog talasastog terena.[1] Mineral avalit dobio je ime po Avali na kojoj je pronađen.
| Avala | |
|---|---|
 | |
| Geografske karakteristike | |
| Najviša tačka | Žrnov |
| Ndm. visina | 511 m |
| Koordinate | 44° 41′ 26″ S; 20° 30′ 51″ I / 44.690531° S; 20.514283° I |
| Geografija | |
  Avala | |
| Države |  Srbija |
| Grupa | Ostrvske planine |
Krajem 2007. godine je Skupština grada Beograda proglasila Avalu zaštićenim prirodnim dobrom sa ukupnom površinom od 489 ha. Još je knez Miloš 1859. godine doneo odluku da se Avala zagradi i zaštiti, a 1936. godine je proglašena nacionalnim parkom. Prezidijum Narodne Skupštine 1946. godine donosi odluku da bude proglašena dobrom od opšteg značaja.[2]
Na zaštićenom području ima oko 600 biljnih vrsta. Ima lekovitih biljnih vrsta, a neke biljke predstavljaju prirodne retkosti, kao što su zanovet, zlatan i zelenika. Avala je dobro pošumljena samoniklim drvećem, a jednim delom je pod zasađenom borovom šumom[1]. Jedno je od omiljenih izletišta Beograđana.
Spomenik Neznanom junaku uredi
Posle Prvog svetskog rata, lokalno stanovništvo pronašlo je veći broj grobova srpskih vojnika poginulih u ratu, među njima i grob jednog neznanog srpskog vojnika. Narod okolnih sela je tom vojniku 1922. podigao skromni spomenik. Kasnije je Državni odbor za podizanje spomenika Neznanom junaku odlučio da mu se na vrhu Avale podigne reprezentativniji spomenik. Projekt za spomenik izradio je vajar Ivan Meštrović, u obliku mauzoleja sa karijatidama koje predstavljaju žene u narodnim nošnjama iz svih jugoslovenskih krajeva. Spomenik je građen od jablaničkog granita od 1934. do 1938. godine. Za potrebe građenja ovog spomenika 1934. godine dinamitom su razrušeni ostaci srednjovekovnog grada Žrnova, što i danas nailazi na oštru osudu među istoričarima.
Srbija se razlikuje od svih zemalja učesnica Prvog svetskog rata po tome što sve druge zemlje imaju spomenike Neznanom vojniku, a samo Srbija Neznanom junaku.
U neposrednoj blizini je i Spomenik sovjetskim ratnim veteranima koji su tu poginuli u avionskoj nesreći 19. oktobra 1964.
Avalski toranj uredi
Na nižem vrhu Avale, izgrađen je 1965. godine Avalski TV toranj, po projektu arhitekata Uglješe Bogunovića i Slobodana Janjića, koji je srušen u bombardovanju NATO snaga 29. aprila 1999. godine. Toranj je bio najveća građevina u tadašnjoj Jugoslaviji. Obnovljen je 21. aprila 2010. godine i izgleda skoro identično kao prvobitni samo je 1 metar viši.
Srednjovekovni grad Žrnov uredi
Na vrhu Avale (sr. Žrnovica) nalazio se srednjovekovni grad-tvrđava. Srbi su ga zvali Žrnov ili Žrnovan, a Turci su mu dali ime Avala (arapski pregrada ili prepreka). Ne zna se kada je prvi put sazidan, mada mu je okolina bila naseljena još u preistorijsko doba. Grad je štitio okolne rudnike žive i cinabarita i, u obližnjem Ripnju, rudnik srebra.
Rudarska aktivnost je postojala do 1956, "Crveni breg" je bio rudnik olova i cinka, s primesama srebra i zlata, a "Šuplja stena" je bila rudnik žive.[3] Đorđe Vajfert i prof. Klerić su 1882. ispitivali živu na Avali, našli su "neku vrstu lonaca" u starim jamama - analiza u Beču je pokazala da su lonci stari "preko dve hiljade godina" i da je na jednom od njih stajala zabeleška da se živa prodavala na ušću Save u Dunav. Vajfert i Klerić su, međutim, eksploataciju našli neisplativom.[4]
Ugostiteljstvo, turizam i sport uredi
Na vrhu Avale nalaze se ugostiteljski objekti:
- hotel „Avala“,
- planinarska kuća „Mitrovićev dom“,
- planinarsko odmaralište „Čarapićev brest“
- planinarski dom „Čarapićev brest“
Na padinama Avale 1929. godine održano je prvo takmičenje u Srbiji u smučarskom trčanju na 8 km. Prvo smučarsko prvenstvo Srbije posle Drugog svetskog rata takođe je 1946. godine održano na ovoj planini.
Električni vod visokog napona je povezao beogradsku električnu centralu i Avalu jula 1938, do tada je Ministarstvo šuma imalo malu centralu u podnožju.[5]
Tabor planinara 2006. uredi
Tradicionalni tabor planinara koji se održava svake godine u organizaciji Službe vodiča izleta i pohoda Planinarskog saveza održao se 2006. godine na Avali od 01.07. do 10.07.. U okviru tabora obavljen je veći broj aktivnosti:
- Pešačke ture sa obnovom markacija
- Ishrana u prirodi
- Škola vodiča izleta i pohoda u letnjim uslovima
- Planinarska predavanja
Takmičenja u
- Sportskom (slobodnom) penjanju
- Planinskom biciklizmu
- Planinskom trčanju
- Orijentiringu
Kao i otvoreno prvenstvo Srbije u planinarskoj orijentaciji.
Vidi još uredi
Galerija uredi
-
Spomenik Neznanom junaku. -
-
Hotel "Avala" (sa televizijskog tornja). -
Planinarska kuća "Mitrovićev dom".
Reference uredi
- ^ a b v g grupa autora. 1955. Avala. u: Enciklopedija Jugoslavije. Leksikografski zavod FNRJ. str. 249.
- ^ Avala – predeo izuzetnih odlika, Politika, 29. mart 2009.
- ^ Avala živi sa živom. novosti.rs 18. 11. 2006.
- ^ "Politika", 3. jan. 1922, str. 1-2
- ^ „Politika”, 7. jul 1938
Literatura uredi
- Mala enciklopedija Prosveta (3 izd.). Beograd: Prosveta. 1985. ISBN 978-86-07-00001-2.
- Marković, Jovan Đ. (1990). Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 978-86-01-02651-3.
.jpg){kind=small}